نشنال اینترست: آمریکا باعث ایجاد روابط استراتژیک تهران و پکن شده است

نواندیش: اخیرا اخباری مبنی بر توافق 25 ساله چین و ایران، نگرانی‌ها را در مورد اتحاد قریب‌الوقوع بین دو رقیب آمریکا افزایش داد. فرناز فصیحی و استیون لی مایر خبرنگاران روزنامه نیویورک تایمز، با افشای جزئیات توافق 25 ساله تهران و پکن از این نوشتند که این امر می‌تواند نفوذ چین در غرب آسیا را گسترش داده و توان اقتصادی ایران را در برابر تحریم‌های آمریکا قوت ببخشد.

به گزارش آریا سعادتمند از سرویس بین الملل نواندیش، نشنال اینترست با اشاره به توافق 25 ساله ایران و چین نوشت: البته این نگرانی‌ها تاحدی بیش از حد به نظر می‌رسند چرا که هر دو کشور ایران و چین هنوز نسبت به یکدیگر با احتیاط رفتار می‌کنند. با این وجود، در حالی که تهدید محور چین-ایران همچنان جدی نیست، اما همکاری نزدیکتر دو طرف هنوز هم می‌تواند منجر به افزایش قدرت نظامی ایران و حضور بیشتر نظامی و اطلاعاتی چینی‌ها در منطقه شود. این چالش‌ها که در توافق نامه گزارش شده به آن اشاره نشده مشکلات بسیاری را طی سال‌های آینده به وجود خواهد آورد.

در ژانویه سال 2016، دو کشور توافق کردند كه به عنوان بخشی از مشاركت جامع راهبردی جدید خود، توافق نامه همکاری جامع بیست و پنج ساله‌ای را دنبال كنند. اسناد هجده صفحه‌ای اخیر از قرارداد تهران و پکن نشان می‌دهد كه دو طرف در حال امضای توافقی جامع با اندکی جرح و تعدیل هستند. در این توافقنامه پیش بینی شده که دو طرف همکاری را در شش حوزه اصلی بسط دهند. این شش حوزه شامل خرید نفت و گاز طبیعی ایران، سرمایه گذاری‌های چین در زیرساخت‌ها از جمله کمک به توسعه بندر چابهار و بندرعباس، توسعه فناوری‌های نوین مثل 5جی و هوش مصنوعی، بانکداری و تجارت، حوزه‌های دفاعی با تمرکز بر مبارزه با تروریسم و هماهنگی در نهادهای چند جانبه می شود.

دلایل خوبی برای چرایی تمایل چین و ایران به همکاری وجود دارد. اقتصاد دو کشور در واقع مکمل یکدیگر است چرا که چین بزرگترین وارد کننده نفت در جهان و ایران به دنبال خریدارانی است که مایل به نقض تحریم‌های آمریکا باشند. ایران همزمان در حوزه زیرساختی از جمله توسعه ریلی و 5 جی نیازمند نوسازی است و چین این امکان را در اختیارش می‌گذارد. پکن همچنین ایران را به عنوان پیوندی در امتداد کمربند و ابتکار جاده ابریشم جدید، که سین کیانگ را به خاورمیانه متصل می‌کند، می‌بیند. از نظر استراتژیک نیز هر دو کشور از درک مشترک واشنگتن به عنوان یک رقیب و نگرانی در مورد مداخله نظامی ارتش این کشور انگیزه می‌گیرند. ایران به دنبال سلاح، تخصص و گسترش نفوذ نظامی خود در منطقه و چین هم به دنبال این است که ایران را به یک بازار سودآور اسلحه و یک همکار استراتژیک برای تقابل با آمریکا تبدیل کند.

پیش از این، مخالفت چین با برنامه غنی سازی اورانیوم غیرقانونی ایران مشهود بود، اما برنامه جامع اقدام مشترک 2015 که محدودیت‌هایی را برای برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌کرد با حمایت پکن همراه شد. فقط یک هفته پس از عملی شدن برجام، رئیس جمهور چین به تهران سفر كرد و پیش‌نویس مشاركت جامع استراتژیك بین دو کشور را امضا كرد. از آن زمان، تهران و پکن روابط مختلفی را در حوزه‌های مختلف برقرار کرده‌اند. این روابط شامل مشارکت چین در پروژه‌های ریلی ایران، خرید نفت این کشور و جلسات مداوم بین مقامات عالی رتبه می‌شد. روابط نظامی دو طرف نیز که در دهه 1980 هنگامی که چین به بزرگترین تأمین کننده تسلیحات ایران تبدیل شد، آغاز گردید، دوباره رو به افزایش است. در دسامبر سال 2019 ناوهای جنگی چین، ایران و روسیه مانور مشترکی را در دریای عمان برگزار کردند که باعث جلب توجه بسیاری از تحلیلگران شد.

به نظر می‌رسد که توافق فوق آغاز همکاری‌های آینده ایران و چین باشد. با این وجود، عدم اشاره به جزئیات در توافق نامه خود بیانگر محدودیت‌های مشارکت بین دو طرف است.

اما هیچ یک از اینها نباید باعث دست کم گرفتن این توافق از سوی آمریکا شود. این توافق با وجود همه ابهامات‌اش می‌تواند فواید عمده‌ای برای تهران و پکن داشته باشد. به عنوان مثال هم پکن و هم تهران می‌توانند از چشم انداز همکاری‌های عمیق تر دو جانبه برای ایجاد اهرمی جهت ارتباط با رهبران خارجی دیگر استفاده کنند. توافق ایران و چین همچنین دست آمریکا را در مذاکرات احتمالی آینده می‌بندد. البته از طرفی همانطور که پکن همکاری‌های نظامی با ایران را برای بهبود روابط خود با واشنگتن در دهه 1990 محدود کرد، حالا نیز می‌تواند با قول اعمال محدودیت در اجرای توافق نامه جدید به نوعی از واشنگتن امتیاز بگیرد.
صرف نظر از آنچه بر روی کاغذ آمده، همکاری چین و ایران می‌تواند در چندین حوزه مشکلاتی را برای آمریکا کند. اول اینکه، ادامه انتقال غیرقانونی نفت به چین برای تهران پول نقدی فراهم می‌کند که بتواند از زیر بار تحریم‌های آمریکا تا حدی خلاصی یابد. دوم بحث سرمایه‌گذاری‌های چین در بنادر استراتژیک ایران است. استقبال تهران از مشارکت چین برای کمک به توسعه چابهار وضعیت هند در این بندر را با شک و تردید‌های جدی‌ای رو به رو می‌کند و می‌تواند توانایی دهلی نو برای ایجاد توازن در برابر چین را کاهش دهد. سوم، اگرچه بعید است چین از سرگیری مجدد برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران حمایت کند، اما می‌تواند پس از اتمام محدودیت‌های سازمان ملل در ماه اکتبر، به دنبال فروش سلاح به تهران باشد.در این بین آمریکا چاره‌ای ندارد جز آنکه برای محدود کردن همکاری‌های چین و ایران از سیاست چماق و هویج استفاده کند.