خودزنى «به ظاهر» صداوسيما !

آرمان ملی- امید کاجیان: «به‌ظاهر سیاه‌پوست». این آخرین حاشیه‌سازی صداوسیماست که معتقد است مردم به اخبارش کامل اعتماد دارند و هشتادوپنج درصد آنان نیز این رسانه را تماشا می‌کنند. هنگام خبرخوانی اخبار ساعت 14سیما، گوینده خبر که طبیعتا مثل باقی گویندگان متن‌هایی را که برایش نوشته‌اند را باید بی‌کم و کاست بخواند درباره اوباما می‌گوید: «رئیس‌جمهور سابق به‌ظاهر سیاه‌پوست». نکته‌ای که با واکنش‌های شدیدی در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو می‌شود. اینکه تلویزیون کارش به جایی رسیده که حتی سیاه‌پوست بودن اوباما را هم واقعی نمی‌داند یا لابد به خیال خودش با به‌کاربردن چنین واژه‌ای تلاش می‌کند تا متلکی هم به اوباما بیندازد چیزی نیست که خیلی‌ها آن را بربتابند. بعد از این عبارت و پخش آن بود که بسیاری به طرق مختلف این عملکرد صداوسیما را به سخره گرفتند. موج هجمه به این اقدام صداوسیما تا حدی بود که سردبیر خبر ۱۴ سیما گفت: «منظور از عبارت «رئیس‌جمهور به ظاهر سیاه‌پوست آمریکا» اين بود که آقای اوباما فقط ظاهرش سياه‌پوست است اما مدافع حقوق سياهان آمريکا نيست، که به علت سهو در نگارش خبر، دچار کژتابی عبارت شد و برخی مخاطبان آن را به‌گونه‌ای ديگر برداشت کردند. لذا بابت اين سهو قلم از مخاطبان عزیز و فهیم عذرخواهی می‌شود.»

«هشتگ» به ظاهر
اما از دید بسیاری این توضیحات عذر بدتر از گناه است. عده‌ای حتی این توجیه و اساسا عبارت به ظاهر سیاه‌پوست را نمونه‌ای از نژادپرستی بیان می‌کنند. اقدام صداوسیما در به‌کاربردن این عبارت به قدری مورد انتقاد قرار گرفت که چند ساعت بعد شبکه‌های اجتماعی از هشتگ «به‌ظاهر» نه فقط در نقد این اقدام رسانه ملی بلکه در نقد وضعیت موجود کشور استفاده کردند. این عمل واکنش چهره‌های سیاسی و رسانه‌ای را هم به همراه داشت. مثلا حسین دهباشی در این‌باره می‌نویسد: «این به‌ظاهر را پیش چه اوصافی که نمی‌شود گذاشت! دودوتای به‌ظاهر چهارتا.» سیدمصطفی ‌تاجزاده فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم در این‌باره اظهار کرد: «صدا و سیما واقع‌گویی را جابه‌جا کرد، و با ابداع اصطلاح «رئیس‌جمهور به‌ظاهر سیاه‌پوست سابق آمریکا» برای توصیف ‎#اوباما، روش خبررسانی جدیدی پایه گذاشت. راستی چرا ‎#ترامپ را «رئیس‌جمهور به‌ظاهر سفیدپوست» نمی‌خواند؟» سیدمحمدعلی ابطحی دیگر چهره سیاسی هم در این‌باره بیان می‌کند: «‏اخبار خودمون می‌خواست یک خبر از قول اوباما نقل کند، گفت رئیس‌جمهور «به‌ظاهر سیاه‌پوست آمریکا» یعنی احتمالا سفیدپوست بوده، واکسی چیزی زده که‌ سیاه دیده بشه. به ظاهر سیاه‌پوست آخه!!! چه جنایتکارهایی هستند آمریکایی‌ها! خنده‌بازاریه والا».

اولین‌بار نیست
موج حملات به این اقدام صداوسیما در حالی است که این نخستین‌باری نیست که تلویزیون و بخش خبری به قول سردبیر آن دچار سهو در نگارش خبر می‌شود. هنوز خیلی از آن زمانی که مجری قدیمی صداوسیما به‌ناچار از روی متنی که برایش نوشته بودند مجبور شد تا حین گزارش خبری درخصوص برگزیت، برای تشبیه شرایط دولت بریتانیا در مواجهه با آن از اصطلاح «نشستن بر روی اره» استفاده کند نگذشته.
موقعی که به این خبرخوانی از سوی مردم اعتراض شد، مجری خبری در دفاع از خود اظهار داشت که جمله فوق را از روی متن خبر در لحظه ضبط خوانده و حتی اگر پیش از آن نیز متن را می‌دید اختیاری برای تغییر آن نداشته‌ است. بعد هم خود به این عبارت اعتراض می‌کند. به‌کار‌بردن عبارت «نشستن بر روی اره‌ای که نه راه پس دارد نه پیش» قطعا نه در عرف خبررسانی است و نه در شان و ادب هیچ فردی است، چه برسد به یک رسانه آن هم از نوع ملی آن. این مجری زمانی که درباره خبر مرگ شیمون پرز گفت وی نقش هویج را بازی می‌کرده است نیز با حواشی بسیاری روبه‌رو شد چون این واژه نیز لحنی غیرمتعارف در خبرخوانی بود. حال آنکه او زمانی که در یک گفت‌وگو عقاید قلبی خود را بدون هیچ نوشته از قبل تعیین‌شده‌ای به زبان آورد، صداوسیما او را به واسطه همین عقیده و همان گفت‌وگو بعد از همه این سال‌ها از کار در تلویزیون منع کرد تا جایی‌که امروز حتی شایعاتی درباره احتمال خروج این مجری پرسابقه از کشور هم شنیده می‌شود.

انکار واقعیت
درحالی صداو سیما اکنون بعد از خبرخوانی درباره «به‌ظاهر سیاه‌پوست خواندن اوباما» در تلاش است تا با توجیه این موضوع جو به‌وجودآمده علیه خود را بخواباند اما علاوه بر سوابق بد مشابه در این کار یکی از اصول خبرنویسی را که در آن عدم استفاده از واژگانی است که شائبه جانبداری از یک خبر است همواره نفی کرده است. با این حال این رسانه اکنون مدعی است که مردم به بخش‌های خبری‌اش توجه و اعتماد دارند. این رسانه از عادل فردوسی‌پور تا محمدرضا حیاتی تا بسیاری از مجریان و اشخاصی که تبدیل به نمادهای این رسانه شده بودند را از کار بیکار کرده است. به عقیده بسیاری وضعیت موجود صداوسیما بیش از هر زمان دیگری بغرنج است و بزرگ‌ترین سرمایه‌اش را که همانا اعتماد مردم است کمی از دست داده. حال آنکه از قرار معلوم رسانه ملی بی‌توجه به این سرمایه با ارائه آمارهایی که از خود بیان می‌کند تلاش دارد تا به انکار واقعیت بپردازد.