"مکانیسم ماشه"؛ آخرین پرده از نمایش مضحک ترامپ در قبال ایران

نواندیش: در شرایطی که آمریکایی‌ها با یک بیماری همه گیر دست و پنجه نرم می‌کنند، دولت ترامپ مشغول اجرای یک نمایش دیپلماتیک مضحک در شورای امنیت سازمان ملل است. بعد از شکست قابل پیش بینی آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه ایران، واشنگتن حالا تلاش دارد تا با استفاده از مکانیسم ماشه تمامی تحریم‌های هسته‌ای علیه تهران را بازگرداند.

به گزارش آریا سعادتمند از سرویس بین الملل نواندیش، رایان کاستلو با مضحک خواندن فشارهای آمریکا برای فعالکردن مکانیسم ماشه در "Responsible spacecraft" نوشت: با این حال، تلاش برای بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای ایران اقدام دیپلماتیک قوی یا معتبری نیست. این اقدام آخرین پرده از سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران است که البته ناکامی آن می‌تواند صدمات قابل توجهی به اعتبار واشنگتن وارد کرده و همزمان به طور بالقوه تهران را تحریک به اقدامات تهاجمی‌تر کند. 

هفته گذشته شاهد این بودیم که آمریکا بارها و بارها از کشورهای شورای امنیت تقاضا ‌کرد تا به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران رای مثبت دهند، تحریم‌هایی که تنها چند ماه دیگر منقضی خواهد شد. آمریکا یا بهتر بگوییم دولت ترامپ پس از خروج یک طرفه از برجام در سال 2018 عملا امکان هرگونه اجماع یا همکاری با دیگر اعضای شورای امنیت را از بین برد. در بین تمامی اعضای شورای امنیت تنها جمهوری دومینیکن در کنار واشنگتن به قطعنامه تمدید تحریم‌های ایران رای مثبت داد و دو کشور روسیه و چین هم به کلی آن را وتو کردند.

دولت ترامپ به جای اینکه از اشتباهات خود درس بگیرد، همچنان به دنبال اعمال فشار و زدن ضرباتی محکم و ناگهانی به ایران است. براساس مفاد امضا شده در برجام، کشورهای حاضر در این توافق برای حل و فصل اختلافات می‌توانند به سازوکاری برنامه‌ریزی شده تحت عنوان مکانیسم حل و فصل اختلافات روی بیاورند. در این توافق همچنین پیش بینی شده که در صورت عدم حل اختلافات، یکی از طرف‌های شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت برده و به طور خودکار تمامی تحریم‌های پیش از توافق را مجددا برگرداند. این فرمول هوشمندانه که تحت عنوان مکانیسم ماشه شناخته می‌شود خود به خود نوعی اجماع ایجاد و عملا امکان وتو آن را از بین برد. با این حال آمریکا به جای توسل به این سازوکار دو سال پیش از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد.

به هر حال اما توسل به مکانیسم ماشه اقدامی خطرناک است چرا که در صورت شروع و اجرای آن، ایران احتمالاً تمام تعهدات خود در برجام را متوقف و شروع به عقب نشینی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای کند.

اتفاقی مشابه پیش‌تر در ماجرای کره شمالی هم رخ داد و به دنبال فروپاشی چارچوب توافق شده با این کشور در دولت جورج دبلیو بوش، پیونگ یانگ به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت کرد. در حال حاضر، نمایندگان جناح تندرو در مجلس ایران قوانینی را برای خروج از برجام و ان پی تی در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه وضع کرده‌اند. با این حال، آنچه در جریان این اتفاقات بیش از همه آسیب می‌بیند یکی اعتبار آمریکا و دیگری روابط دیپلماتیک اعضای دائم شورای امنیت است. با رای منفی اعضا به تمدید تحریم‌های ایران فاصله بین اعضای دائم شورای امنیت بیشتر و اعتبار شورا به عنوان ضامن دیپلماسی چند جانبه زیر سوال رفت، آن هم درست زمانی که اتحاد برای مقابله با تهدید مشترک همه گیری کووید-19 امری ضروری است.

متحدان آمریکا از جمله فرانسه و انگلستان آماده هستند تا نسبت به فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی واشنگتن اعتراض کنند، در حال حاضر نیز با اطمینان ادعا می‌شود كه آمریكا هیچ ترفند مشخصی برای شروع فوری تحریم‌ها و یا متوقف ساختن اقدامات خود در مورد ایران، به همراه روسیه و چین ندارد. در حالی که ممکن است برخی از کشورها دولت ترامپ را به خاطر مواضع‌اش تحسین کنند، اما اکثریت قریب به اتفاق احتمالاً مخالف اقدامات وی هستند. اکنون چاره‌ای نیست جز آنکه منتظر انتخابات آمریکا در ماه نوامبر بمانیم با این امید که واشنگتن دست از سیاست فشار حداکثری خود بردارد.

نمی‌توان منکر این شد که سیاست فشار حداکثری تا امروز فایده‌ای نداشته است. ایران به تدریج از تعهدات هسته ای خود که مطابق برجام بر آن تحمیل شده بود کاست و مدت زمان لازم برای تأمین مواد کافی برای ساخت کلاهک هسته‌ای را کاهش داد. طی سال‌های اخیر آمریکا به جای کمک به ثبات منطقه، دو بار تا آستانه جنگ با ایران پیش رفت و بارها و بارها تهران را مقصر حملات در عربستان سعودی، عراق و افغانستان معرفی کرد. در حال حاضر مردم ایران به سختی تحت فشار تحریم‌ها قرار گرفته‌اند و این اتفاق به نوبه خود باعث کاهش حمایت‌ها از حسن روحانی رئیس جمهور نسبتاً معتدل ایران شده است. در نقطه مقابل موضع تندروها که مشتاق تقابل با آمریکا هستند در حال تقویت شدن است.

به همین دلیل کمپین بایدن به طور مداوم حمایت خود را برای بازگشت به برجام ابراز کرده، البته به شرط اینکه ایران مایل به بازگرداندن تعهدات خود باشد. تیم بایدن مشاورانی دارد که بیش از دو سال است بر مساله برجام متمرکز هستند. اگر بازگشت به برجام از سوی آمریکا و بازگشت به تعهدات پیشین از سوی ایران سریع انجام شود، می‌تواند زمینه مذاکرات بیشتر به ویژه درباره امنیت منطقه‌ای هم فراهم گردد.

ترامپ در هفته‌های اخیر تأکید کرده که در صورت انتخاب مجدد می‌تواند ظرف چهار هفته با ایران به توافق برسد. هیچ کس به شکل جدی باور ندارد ترامپ در 4 ماه که هیچ حتی در 4 سال آینده هم بتواند به توافقی مطلوب با ایران دست یابد، تا زمانی که او و اطرافیانش مایل به اصرار بر اجرای سیاست فشار حداکثری هستند و حسن نیتی بر لغو تحریم‌ها نشان نمی‌دهند امیدی به توافق نخواهد بود. نکته عجیب اما اینکه ترامپ با وجود از بین بردن تمامی کانال‌های دیپلماتیک برای توافق با ایران هنوز هم می‌خواهد به توافقی با تهران دست یابد که به نوعی دست آورد‌های اوباما را تحت‌الشعاع قرار دهد. ادامه فشار بر ایران از طریق شورای امنیت این فرصت را در اختیار تهران قرار می‌دهد که اقدام به خروج از برجام کند، با این اوصاف امیدی به بهبود اوضاع از طریق فشار حداکثری نیست.