رمزگشایی از اظهارات روحانی پس از سخنان رهبری

کمتر از ۲۴ ساعت پس از سخنان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که در دیدار با رییس جمهوری و دیگر اعضای شورای عالی هماهنگی اقتصادی گفته بودند «چند سال مذاکره کردیم اما بی‌نتیجه بود»، حسن روحانی، رییس جمهوری جدیدِ آمریکا را به بازگشت به دوران قبل از دونالد ترامپ دعوت کرده و گفته است: «ایران و آمریکا به ۴ سال قبل بازگردند ولی این طور هم نیست که برنامه‌ای برای فردا نداشته باشیم».

مهرداد خدیر در ادامه یادداشت خود در «عصرایران» نوشت: این سخنان نشان می‌دهد که رهبری عالی نظام، مانند دوران ترامپ، مذاکره را منع نکرده‌اند و راهبرد کنونی «نه جنگ، نه مذاکره» نیست؛ البته امید بستن و گره‌زدن و شرطی‌کردن هم نیست. ضمن اینکه اکنون توپ در زمین آمریکاست و به خاطر همین رییس جمهور روحانی گفته است: «تعهد در برابر تعهد، اقدام در برابر اقدام و کاهش تنش در برابر کاهش تنش».

نزدیکان جو بایدن گفته‌اند او می‌خواهد «دوربرگردان» کند و به همان نقطه‌هایی بازگردد که ترامپ منحرف شده بود. به خاطر همین است که حسن روحانی خواستار بازگشت به ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (روز امضای ترامپ پای فرمان خروج آمریکا از برجام) نشده بلکه می‌گوید به ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ بازگردیم یعنی اول بهمن ۱۳۹۵؛ روز روی کار آمدن ترامپ.

اگر قرار باشد بایدن به دوران ترامپ به مثابه کمانک (پرانتز) بسته‌شده در فاصله اول بهمن ۱۳۹۵ تا اول بهمن ۱۳۹۹ بنگرد، شکل کار همان است که روحانی می‌گوید: بازگشت به همان نقطه‌ای که ترامپ آمد. سخنان روحانی واضح‌ترین پیام رسمی از جانب تهران و نشان‌دهندۀ عزم او برای احیای برجام در همین دولت است.

نگاهی به مواضع رییس‌جمهوری ایران در سه هفتۀ اخیر و پس از پیروزی جو بایدن نشان می‌دهد از لاک دفاعی و اکتفا به مباحث مرتبط با کرونا به تدریج بیرون آمده و واکنش خود او، معاون اول، رییس سازمان برنامه و رییس کل بانک مرکزی به سخنان رییس مجلس در اکتفا به متهم‌کردن مدیریت داخلی و انکار آثار مخرب سه سال محاصره اقتصادی را می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد.

با این حساب ایران پبام رسمی و علنی خود را اعلام کرده است: مذاکره در چارچوب برجام و نه برجام جدید و بازگشت به همان نقطه‌ای که ترامپ، دیوار کشید و منحرف شد.

شکل حقوقی برجام - اگرچه عملا معاهده و توافق و تعهدآور است - چنانکه از نام آن برمی‌آید «برنامه» است: «برنامه جامع اقدام مشترک». دونالد ترامپ اما مجال عمل به این برنامه و استمرار آن را نداد. بنابراین ایران از جو بایدن انتظار دارد به نقطه‌ای بازگردیم که ترامپ نبود نه حتی نقطه‌ای که فرمان خروج صادر کرد؛ کانّه ترامپی نیامده است! همان گونه که رییس جمهوری جدید آمریکا وعده داده به پیمان آب و هوایی پاریس بازمی‌گردد یا برای ۱۱ میلیون مهاجر ساکن آمریکا هویت آمریکایی صادر می‌کند و هر دو در واقع بازگشت به قبل از ترامپ است.

سال ۸۸ و قبل از اعلام نتیجه انتخابات، نوشتم اگر رقیب احمدی‌نژاد به قدرت برسد، هم کاری دشوار در پیش دارد و هم آسان. دشوار به این خاطر که طی ۴ سال سیاست‌های متفاوتی را به اجرا گذاشته و آسان به این سبب که کافی است به دورۀ قبل از او برگردد و به عکس عمل کند. این نکته را دربارۀ جوبایدن هم می‌توان گفت. دشوار است چون ترامپ به مسیری دیگر رفته بود و باید به راه قبلی بازگردد و آسان است چون مسیر قبل از ترامپ مشخص بوده و از همان جایی که خارج شده می‌تواند بازگردد.

در این میان البته بایدن این ملاحظه را هم دارد که نمی‌خواهد به دولت او به چشم دولت سوم باراک اوباما نگاه کنند و انگار همچنان اوباما رییس است و او کماکان معاون و کامالا هریس نیز این توصیف را نمی‌پسندد.