جنگ برجامی در واشنگتن

دنیای‌اقتصاد : یک روز پس از آنکه تد کروز، سناتور جمهوری‌خواه در نامه‌ای خطاب به ترامپ و پمپئو تلویحا خواستار سنگ‌اندازی در مسیر جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای بازگشت به برجام شد، ۱۵۰ نماینده دموکرات مجلس نمایندگان ایالات‌متحده، در نامه‌ای به بایدن از رویکرد او برای بازگشت به این توافق حمایت کردند. این نمایندگان همچنین پشتیبانی خود را از بازگشت هر دو کشور ایران و آمریکا به برجام به‌عنوان نقطه آغازی برای مذاکرات بیشتر اعلام کردند. این فعل‌و‌انفعالات نشان‌دهنده تشدید لابی‌های طرفدار و مخالف برجام در واشنگتن در آستانه ورود بایدن به کاخ سفید است.

۱۵۰ نماینده دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا چهارشنبه سوم دی ماه در نامه‌ای به جو بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، از رویکرد او برای بازگشت به توافق هسته‌ای ایران، موسوم به برجام حمایت کردند. اعلام این حمایت به‌رغم هشدارها و نگرانی‌های برخی سناتورهای جمهوری‌خواه از برنامه «جو بایدن» رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای بازگشت به برجام است. بایدن وعده داده است که در روز اول کاری در کاخ سفید فرمان اجرایی بازگشت به پیمان پاریس را امضا خواهد کرد. او همچنین تاکید کرده است که بازگشت به برجام یکی از اولویت‌های سیاست خارجی اوست. امضاکنندگان این نامه ضمن تبریک به جو بایدن برای پیروزی در انتخابات رئیس‌جمهوری آمریکا، از تعهد او برای احیای «رهبری و دیپلماسی» آمریکا در عرصه بین‌المللی تقدیر کرده‌اند. نمایندگان دموکرات کنگره در این نامه نوشته‌اند: ما معتقدیم دیپلماسی بهترین راه برای متوقف کردن و معکوس کردن برنامه هسته‌ای ایران، کاهش تنش‌ها در منطقه و همچین تسهیل و فراهم کردن زمینه مشارکت مجدد کشورمان در جامعه بین‌المللی است. این ۱۵۰ نماینده کنگره آمریکا تاکید کرده‌اند: ما همگی متحدانه پشتیبانی خود را از انجام اقدامات سریع و ضروری دیپلماتیک برای بازگرداندن محدودیت‌ها در برنامه هسته‌ای ایران و بازگشت هر دو کشور ایران و ایالات‌متحده به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به‌عنوان نقطه آغاز برای مذاکرات بیشتر اعلام می‌کنیم.

ایران و ۶ قدرت جهانی شامل آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا همراه با آلمان در سال ۱۳۹۴ به توافقی جامع برای حل‌وفصل ابهامات برنامه هسته‌ای ایران دست یافتند که براساس آن ایران برخی از فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را محدود کرد و در مقابل تحریم‌های هسته‌ای علیه تهران تعلیق شد. چند ماه بعد شورای امنیت با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱، برجام را تایید کرد. اما دولت دونالد ترامپ در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ از توافق هسته‌ای ۶ قدرت جهانی با ایران خارج شد و تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را برگرداند. یک‌سال پس از خروج آمریکا از برجام، ایران اعلام کرد که پنج گام برای کاهش تعهدات هسته‌ای خود برداشته است.

انتقاد از سیاست «فشار حداکثری»
این نمایندگان دموکرات در نامه خود از رویکرد دولت دونالد ترامپ در قبال توافق هسته‌ای ایران انتقاد کرده‌اند. در این نامه آمده است: در نتیجه سیاست «فشار حداکثری» دولت ترامپ، برنامه هسته‌ای ایران بدون قید و بند رها شد، ناکامی در مقابله با دیگر رفتارهای مخرب ایران را در پی داشته و باعث افزایش احتمال درگیری و رویارویی شده است. نمایندگان دموکرات کنگره آمریکا مدعی شده‌اند، این سیاست غیر‌منسجم و تحریک‌آمیز باعث افزایش تنش‌های منطقه‌ای و تشدید حملات علیه نیروهای ما و متحدانمان و همچنین موجب تقویت تندروها در داخل ایران شده است. این نمایندگان تاکید کرده‌اند، در راستای معکوس کردن این روند خطرناک، ضروری است که دولت جو بایدن رویکرد مشارکت دوباره و چندجانبه برای جلوگیری از آنچه تولید سلاح هسته‌ای توسط ایران خوانده می‌شود و همچنین باز کردن کانال‌های ارتباطی را در پیش بگیرد.

نویسندگان این نامه در ادامه گفته‌اند: خروج یکجانبه دولت ترامپ از توافق بین‌المللی برجام که به تایید سازمان ملل رسیده بود، باعث تضعیف تلاش‌های جهانی برای منع گسترش تسلیحات هسته‌ای و باعث تخریب روابط آمریکا با متحدان اصلی خود شد و کاهش نفوذ و رهبری آمریکا برای رسیدگی دیگر رفتارهای ایران را در پی داشته است. جو بایدن روز ۲۰ ژانویه مراسم تحلیف خود را برگزار می‌کند. بایدن پیش‌تر در مصاحبه با روزنامه «نیویورک‌تایمز» ضمن تشریح مواضع خود برای ماه‌های اولیه دولت احتمالی‌اش، گفته بود هنوز بر سر موضع بازگشت به برجام، به‌عنوان «نقطه شروعی برای مذاکرات آتی» و همچنین به شرط تبعیت مجدد ایران از محدودیت‌ها ایستاده است.

این در حالی است که مقام‌های دولت دونالد ترامپ می‌گویند، سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران باعث شده که خاورمیانه امن‌تر شود. وزیر خارجه آمریکا در این زمینه مدعی شده است، فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ باعث شد ایران «منابع لازم» برای ایجاد خطر در منطقه و به مخاطره ‌انداختن منافع اسرائیل و آمریکا همچون گذشته را نداشته باشد. الیوت آبرامز، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز در روزهای اخیر اعلام کرده گفت‌وگوهای او و دیگر مقام‌های دولت ترامپ با تیم جو بایدن درباره ایران و برجام آغاز شده است. او گفت: «سعی می‌کنیم آنها را متقاعد کنیم که الان سال ۲۰۱۵ نیست. تقریبا سال ۲۰۲۱ است و تغییرات زیادی رخ داده است، بنابراین فرمول‌هایی که فکر می‌کردید چارچوب‌های خوبی برای مذاکره اصلی [برجام] هستند، امروز چندان مناسب نیستند.»

آبرامز در عین حال گفت اقدام‌هایی که در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در رابطه با ایران انجام شد، به‌طور کامل بازگشت‌پذیر نیستند. دونالد ترامپ با خروج از توافق هسته‌ای با ایران، خواهان مذاکره درباره آینده برنامه اتمی ایران پس از پایان برجام، برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران شده بود.

لابی جمهوری‌خواهان
حمایت این ۱۵۰ نماینده دموکرات از بازگشت جو بایدن به برجام در شرایطی است که پیش‌تر دو سناتور جمهوری‌خواه از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا خواسته‌ بودند توافق‌های هسته‌ای با ایران موسوم به برجام و توافق اقلیمی پاریس را به‌عنوان معاهده به سنا ارائه کند. پیشنهاد تد کروز و لیندسی گراهام به منظور جلوگیری از بازگشت ایالات‌متحده به این توافق در دولت جو بایدن مطرح شده است. در نامه تد کروز به دونالد ترامپ و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا تاکید شده که ارائه این توافق‌ها به کنگره باعث خواهد شد آنها نتوانند حمایت دو سوم اعضای سنا را کسب کنند و این موضوع تصویب نخواهد شد و به این ترتیب جو بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب قادر نخواهد بود آمریکا را دوباره وارد این دو توافق کند. تد کروز نوشته است: فقط با این کار، سنا قادر خواهد بود نقش قانونی خود را برای ارائه مشاوره و رضایت در صورت اقدام دولت آینده برای احیای این توافق‌های خطرناک ایفا کند.

لیندسی گراهام، دیگر سناتور جمهوری‌خواه نیز اخیرا در اظهاراتی مشابه با تد کروز خواستار ارجاع کنوانسیون پاریس و توافق برجام به سنا و مخالفت این نهاد قانون‌گذاری آمریکا با این توافقات شد تا بایدن مسیر همواری برای بازگشت به این دو توافق نداشته باشد. این اقدامات گراهام و کروز را بسیاری تیر آخر جمهوری‌خواهان بر برجام تلقی می‌کنند.

پیش‌تر نیز روزنامه آمریکایی لس‌آنجلس‌تایمز به نقل از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی نوشت به‌رغم اینکه بازگشت به برجام برای رئیس‌جمهور منتخب آمریکا یکی از دشوارترین چالش‌هاست اما او بعد از به‌دست گرفتن قدرت، زمان چندانی برای این کار ندارد. لس‌آنجلس‌تایمز اول دی ماه در یادداشتی نوشت: «تیم رئیس‌جمهور منتخب باید از مسیر دشوار تحریم‌های جدید دوره ترامپ عبور کند، توافق [هسته‌ای] را به نحوی پیش ببرد که حمایت داخلی و بین‌المللی را کسب کرده و ایران را قانع کند که همکاری کردن به نفع خودش است.» این روزنامه با بیان اینکه دولت بایدن پس از روی کار آمدن در آمریکا، فرصت چندانی برای بازگشت به برجام ندارد، نوشت: «رئیس‌جمهور میانه‌رو ایران که بهترین حامی توافق است، در ماه ژوئن این سمت را ترک می‌کند.»

بایدن عجله نکند
در ادامه مخالفت‌ها و نگرانی‌های دولت ترامپ برای بازگشت جو بایدن رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، داماد و مشاور ارشد رئیس‌جمهور کنونی آمریکا گفت دولت او «اسرائیل‌دوست‌ترین» دولت این کشور بود و رئیس‌جمهور بعدی برای توافق با ایران عجله نکند. به گزارش خبرگزاری فارس، «جرد کوشنر» مشاور ارشد و داماد ترامپ درباره احتمال بازگشت «جو بایدن» رئیس‌جمهور منتخب آمریکا به برجام مدعی شد: «خاورمیانه نسبت به آنچه [زمان روی کار آمدنمان] تحویل گرفتیم بسیار امن‌تر شده است. به این دلیل که رئیس‌جمهور ترامپ در کنار متحدانمان در منطقه ایستاد. صبر داشتن هنگام مذاکره بسیار مهم است و نباید به سوی توافقی بد تعجیل کرد. آمریکا اولویت‌های زیادی در جهان دارد. اگر و زمانی که ایران آماده توافقی واقعی باشد خودشان تماس می‌گیرند.»

با توجه به گمانه‌زنی‌ها درباره بازگشت بایدن به برجام، «جرمی ایساخاروف» سفیر رژیم صهیونیستی در آلمان روز چهارشنبه در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه، از طرح آلمان برای توسعه برجام به یک توافق امنیتی گسترده‌تر در دوران ریاست‌جمهوری بایدن استقبال کرده است. به گزارش خبرگزاری فارس، وی پیشنهاد اخیر «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان برای ارزیابی مجدد برجام در دوران ریاست‌جمهوری بایدن را «گامی در مسیر درست» توصیف کرد. یادآوری می‌شود ماس چندی پیش در مصاحبه با نشریه «اشپیگل» درخصوص بازگشت بایدن به برجام تاکید کرده بود که بازگشت به شکل کنونی برجام کافی نیست و به نوعی توافق هسته‌ای مضاعف که با منافع آلمان همخوانی داشته باشد، نیاز است.

وزیر خارجه آلمان در این مصاحبه با به میان آوردن بحث‌ موشکی ایران، خواستار پرداخته شدن به این مساله در توافق جدید هسته‌ای با ایران شده و مدعی شده بود: «ما خواستار آن هستیم که ایران هیچ سلاح هسته‌ای نداشته باشد، همچنین برنامه موشک بالستیکی نداشته باشد که کل منطقه را تهدید کند و همچنین نقش دیگری متفاوت از نقش فعلی در منطقه داشته باشد. ما به چنین توافقی نیاز داریم؛ زیرا به ایران اعتماد نداریم.»

سفیر رژیم صهیونیستی در ادامه با متهم کردن ایران به ثبات‌زدایی در منطقه خواستار افزوده شدن مساله فعالیت‌های ایران در منطقه در توافق هسته‌ای تکمیلی با جمهوری اسلامی شد. او با اتهام‌زنی به ایران ادامه داد: «فکر می‌کنم که افراد باید درک کنند که شما نمی‌توانید فقط زمان را به ۲۰۱۵ (زمان امضای برجام) بازگردانید. تولید و آزمایش موشک وجود داشته است و این موضوعات باید به همراه تخلفات عمده‌ای که ایران درکل برجام انجام داده نیز مورد بررسی و رسیدگی قرار بگیرد.» او همچنین ابراز امیدواری کرد تا اعضای برجام همان سیاست «فشار حداکثری» دوران ترامپ را علیه جمهوری اسلامی ایران تداوم بخشند.

گزافه‌گویی و تهدید ترامپ علیه ایران
رئیس‌جمهور ایالات‌متحده نیز با اتهام‌زنی بی‌پایه و اساس علیه ایران مبنی بر دست داشتن در حملات راکتی اخیر به سفارتخانه آمریکا در بغداد، مدعی شد ایران را مسوول کشته شدن هر آمریکایی می‌داند. به گزارش خبرگزاری فارس، دونالد ترامپ که به‌دنبال راهی برای جبران شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری و مقتدر نشان دادن خود در روزهای پایانی دولتش است، به تهدید جمهوری اسلامی ایران روی آورد. ترامپ بامداد پنج‌شنبه در صفحه توییتر خود، بدون ارائه هیچ مدرکی و صرف به اشتراک گذاشتن تصویری از چند گلوله خمپاره نامشخص، ایران را به انجام حمله راکتی روز یکشنبه به سفارتخانه آمریکا در بغداد متهم کرد.

او در این توییت نوشت: «سفارتخانه ما در بغداد روز یکشنبه مورد اصابت چند راکت قرار گرفت. سه راکت عمل نکردند. حدس بزنید از کجا آمده بودند: ایران. اکنون ما زمزمه‌هایی از حملات بیشتر علیه آمریکایی‌ها در عراق می‌شنویم.» رئیس‌جمهور آمریکا سپس تهدید کرد: «توصیه ایمنی دوستانه به ایران: اگر یک آمریکایی کشته شود، من ایران را مسوول آن می‌دانم. بازنگری کنید.»

سفارت آمریکا در بغداد شامگاه یکشنبه هدف حمله راکتی قرار گرفت. پایگاه خبری «صابرین نیوز» گزارش داد که ۱۱ راکت به سفارت آمریکا در بغداد اصابت کرده است. اما مرکز اطلاع‌رسانی امنیتی عراق اعلام کرد که هشت راکت به سمت منطقه الخضراء در بغداد شلیک شد و خساراتی به منازل مسکونی در القادسیه وارد آورد.

این سفارتخانه پس از حمله راکتی یکشنبه شب در بیانیه‌ای اعلام کرد: «راکت‌هایی که منطقه بین‌المللی را هدف گرفت، پاسخ سامانه‌های دفاع هوایی سفارتخانه را به همراه داشت.» بر اساس بیانیه صادر شده از سفارت آمریکا، خسارات اندکی بر اثر این حمله به ساختمان این سفارتخانه وارد آمد؛ اما این حمله تلفات جانی برجا نگذاشت. گزافه‌گویی و تهدید ترامپ علیه ایران در حالی است که کنث مک‌کنزی، فرمانده نیروهای تروریست آمریکایی در منطقه غرب آسیا مدعی شده که واشنگتن به‌دنبال دامن زدن به تنش‌ها و درگیری با ایران نیست.

هشدار ظریف به ترامپ
همزمان وزیر امور خارجه ایران در پیامی در واکنش به اتهام‌زنی ترامپ به ایران نوشت: ترامپ مسوول کامل عواقب هرگونه ماجراجویی در روزهای پایانی کار خود خواهد بود. به گزارش «ایرنا» از اداره کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امور خارجه، محمد جواد ظریف در پیام توییتری خود در واکنش به اتهام‌زنی ترامپ نوشت: ترامپ از یک عکس بی‌ارزش برای اتهام‌زنی به ایران استفاده می‌کند. ظریف در این پیام یادآور شد: دفعه قبل، ایالات‌متحده با ادعای ساختگی تسلیحات کشتار جمعی منطقه ما را نابود کرد، ۷ تریلیون دلار به باد داد و موجب تلفات ۵۸۹۷۶ آمریکایی شد. وزیر امورخارجه در این پیام توییتری تاکید کرد: این بار به مراتب بدتر خواهد بود. ترامپ مسوول کامل عواقب هرگونه ماجراجویی در روزهای پایانی کارش خواهد بود. همزمان رئیس‌جمهور نیز با بیان اینکه عمر جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران به سر آمده و آن کسی که فرماندهی شرورانه این جنگ را به دست گرفته بود، در هفته‌های آخر عمر سیاسی خود است، افزود: اما این ملت برای همیشه تاریخ زنده می‌ماند و سربلند خواهد بود همانگونه که در طول تاریخ سربلند بوده است.

آمریکا بدون پیش‌شرط به برجام بازگردد
ازسوی دیگر سخنگوی وزارت خارجه روسیه خواهان بازگشت بدون پیش‌شرط واشنگتن به توافق هسته‌ای با ایران شد. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری تله‌تریدر، ماریا زاخارووا روز پنج‌شنبه در کنفرانسی خبری، از ایالات‌متحده خواست تا «بدون شرط اضافی و ملزومات مقدماتی» به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران بازگردد. او با بیان اینکه «روسیه انتظار حصول «پیشرفت» در این زمینه را دارد»، اعلام کرد که تهران نیز مکررا آمادگی خود برای پذیرفتن این سیر اقدامات را ابراز کرده است. زاخارووا در ادامه سخنان خود افزود: برجام زنده است و به همراه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به‌طور مداوم به همان شکلی اجرا خواهد شد که در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ بر سر آن به اجماع رسیده شده بود. سخنگوی وزارت خارجه روسیه گفت: تمامی کشورها اعم از ایالات‌متحده موظف هستند که بدون هیچ قید و شرطی به قطعنامه پایبند باشند.

گزارش خطا