آیا ۲۰۲۱ سال اعلام جهانی پایان کرونا خواهد بود؟

شاید سال ۲۰۲۱ سالی نباشد که همه‌گیری کرونا ریشه‌کن شود اما تا پایان این سال رخدادهای مثبت و قابل توجهی در زمینه کنترل و مهار همه‌گیری در جهان رخ خواهد داد البته در جهانی که تمامی شهروندان کشورهای آن به‌ صورت مساوی به دارو و واکسن‌های معتبر و تأثیرگذار دسترسی داشته باشند.

 روزنامه همشهری نوشت: «واکسن از راه رسید. چند روز مانده به آغاز سال۲۰۲۰ همه‌گیری مرگبار کووید-۱۹ و چند روز مانده به آغاز سال ۲۰۲۱ میلادی، واکسیناسیون علیه همه‌گیری در جهان آغاز شد. در ابتدای سال ۲۰۲۰ امید به بازگشت به زندگی معمولی روزبه‌روز در برابر نگاه مردم جهان کم‌رنگ‌تر می‌شد. امروز و در آستانه سال جدید میلادی، امید بازگشت روزمرگی‌های پیش از کرونا به زندگی انسان‌ها هر لحظه و با تزریق هر واکسن، پررنگ‌تر می‌شود. اگرچه آمار ابتلا و مرگ‌ومیر در جهان همچنان بالاست، اما نتایج مثبتی که از واکسن‌های جدید به‌ دست آمده است و سرعت بالای خریداری و توزیع واکسن، دست‌ کم در بعضی از کشورهای جهان، مردم را به پایان این همه‌گیری موذی امیدوارتر کرده است. علاوه بر این، همان طور که چهره‌های شناخته‌شده سلامت و سازمان‌های بهداشتی جهانی در اوایل همه‌گیری، هشدارهای ناامیدکننده درباره ابعاد فاجعه‌بار بیماری کووید-۱۹ می‌دادند، با آغاز واکسیناسیون، همان چهره‌های شناخته شده اکنون پیش‌بینی‌های امیدبخشی از روند کنترل همه‌گیری دارند.

بیل‌ گیتس، یکی از نخستین هشداردهندگان درباره همه‌گیری کرونا، اکنون معتقد است وضعیت اضطراری سلامت ناشی از همه‌گیری تا بهار سال ۲۰۲۱ به پایان خواهد رسید. گیتس در گفت‌وگو با NBC اعلام کرد تا بهار سال ۲۰۲۱، آمار ابتلا و مرگ‌ومیر تا حد قابل توجهی کاسته خواهد شد و حتی احتمال بازگشت به روند عادی زندگی هم وجود دارد. با این همه گیتس معتقد است وضعیت ۴ تا ۵‌ماه آینده جهان به واسطه آغاز فصل زمستان مبهم خواهد بود حتی اگر تا پایان سال ۲۰۲۱ همه‌ چیز به حالت عادی بازگردد. نباید فراموش کرد پیش‌بینی‌های گیتس معمولا به شکلی عجیب درست از آب درمی‌آیند. او در سال ۲۰۱۵ نسبت به‌ احتمال شیوع ویروسی هشدار داد که می‌تواند از طریق هوا و با تماس با افراد آلوده منتقل شود. گیتس همچنین در اواسط ماه سپتامبر ۲۰۲۰ پیش‌بینی کرد واکسن فایزر نخستین واکسنی خواهد بود که در دسترس عموم قرار می‌گیرد. او در گفت‌وگو با CNBC گفته بود: فکر می‌کنم در ماه‌های دسامبر یا ژانویه به دست‌ کم ۲ تا ۳ واکسن دسترسی پیدا کنیم. در حال حاضر فاز سوم تست واکسن در حال اجراست و تنها واکسنی که عملکرد خوبی از خود نشان داده ‌واکسن فایزر است.

آنتونی فائوچی، چهره دیگری که در دوران همه‌گیری به واسطه اطلاع‌رسانی‌هایش درباره بیماری، روند درمان و ساخت دارو به شهرتی جهانی رسید، به‌تازگی این وعده را داده است که اگر روند واکسیناسیون به‌ خوبی پیش رود تا پایان تابستان ۲۰۲۱ ایمنی گله‌ای در جامعه ایجاد خواهد شد و تا پایان سال۲۰۲۱ وضعیت زندگی به حالت عادی بازخواهد گشت؛ دست‌ کم در آمریکا. فائوچی معتقد است نزدیکی این پیش‌بینی با واقعیت به تعداد آمریکایی‌هایی بستگی دارد که حاضر به تزریق واکسن خواهند شد. در صورتی که ۷۵ تا ۸۰درصد آمریکایی‌ها تا نیمه سال جدید میلادی واکسینه شده باشند، یک‌ ماه پس از آن آمریکا شاهد ایمنی گله‌ای خواهد بود. در صورتی که میزان واکسیناسیون کمتر از این حد باشد، یعنی در حدود ۴۰تا ۵۰درصد، دستیابی به این سطح از ایمنی بیشتر طول خواهد کشید.

دکتر لری کوری از مؤسسان و مدیر مرکز پیشگیری از کووید-۱۹، شبکه‌ای که با هدف اجرای تست‌های وسیع بالینی واکسن‌های بالقوه ایجاد شد، معتقد است واکسن کرونا می‌تواند مسیر همه‌گیری را متحول کند و به همه انسان‌ها فرصت بازگشت به آن چه به‌ عنوان زندگی نرمال می‌شناختند را بدهد. کوری می‌گوید من خوش‌بینم که در تعطیلات زمستانی سال ۲۰۲۱ می‌توانم به همراه نوه‌هایم به اسکی بروم.

سازمان جهانی بهداشت هم با توجه به وضعیت تولید و توزیع واکسن نسبت به سال آینده خوش‌بین است. به‌ گفته این سازمان تا اواسط سال ۲۰۲۱ میلادی سازوکار کوواکس مقدار کافی واکسن به تمامی کشورهای عضو در این سازوکار که در زمان تعیین شده دوز مورد نیاز خود را سفارش داده‌اند را تحویل خواهد داد. به‌ گفته این سازمان تمامی اعضای کوواکس تا پایان سال ۲۰۲۱ دوز کافی برای واکسینه کردن ۲۰درصد از جمعیت خود را دریافت خواهند کرد و دوز کافی برای مابقی جمعیت کشورها در سال ۲۰۲۲ به‌ دست آنها خواهد رسید. تدروس آدهانوم، رئیس سازمان جهانی بهداشت این فرایند را خبری شگفت‌انگیز و دستاوردی بزرگ در حوزه سلامت جهانی توصیف کرده و گفت: اکنون زمان آرامش خاطر فرا رسیده زیرا پایان همه‌گیری چشم‌اندازی است که در برابرمان قرار دارد اما باید احتیاط کنیم و نظام تدافعی در برابر همه‌گیری را حفظ کنیم.

با وجود تمامی این پیش‌بینی‌های امیدوارکننده، شاید سال ۲۰۲۱ سالی نباشد که همه‌گیری کرونا ریشه‌کن شود اما تا پایان این سال رخدادهای مثبت و قابل توجهی در زمینه کنترل و مهار همه‌گیری در جهان رخ خواهد داد البته در جهانی که تمامی شهروندان کشورهای آن به‌ صورت مساوی به دارو و واکسن‌های معتبر و تأثیرگذار دسترسی داشته باشند. چند نمونه از رویدادهای احتمالی سال ۲۰۲۱ در زمینه مدیریت همه‌گیری کرونا از این قرارند.

درمان‌های جدید برای کووید-۱۹

آن چه از همان ابتدای همه‌گیری مشخص شد این بود که کووید-۱۹ تنها یک بیماری تنفسی ساده نیست. این ویروس می‌تواند اندام‌های مختلفی در بدن را تحت‌ تأثیر قرار دهد و درمان را به فرایندی چالش‌برانگیز تبدیل کند. اما پیشرفت‌هایی در این حوزه رخ داده است که به پیش‌بینی کارشناسان در سال ۲۰۲۱ ادامه خواهد داشت. سازمان غذا و داروی آمریکا تاکنون یک دارو برای درمان کرونا را به تأیید رسانده است: رمدسیور که می‌تواند دوران بهبود بیمار بستری را کاهش دهد. همزمان پژوهش‌های فراوانی در حال انجام هستند تا توانایی دیگر داروهای ضد ویروس برای متوقف کردن تکثیر ویروس درون بدن را بررسی کنند که تعدادی از آنها به‌ گفته استن ورموند، رئیس دانشکده سلامت عمومی دانشگاه ییل آمریکا، قدرتمندتر از رمدسیور عمل می‌کنند. به‌ گفته ورموند، ده‌ها هزار داروی ضد ویروس در جهان وجود دارد و احتمال این که یکی از آنها قوی‌تر از رمدسیور عمل کند بسیار بالاست. داروهای آنتی‌بادی مونوکلونال که واکنش‌های ایمنی بدن را در برابر بیماری تقلید می‌کنند، گزینه‌های دیگری هستند که برای درمان کووید-۱۹ در دست بررسی قرار دارند و حتی در مواردی سازمان غذا و دارو مجوز استفاده اضطراری از آن را صادر کرده است. دیگر داروها هم به سرعت در حال بررسی و تحقیق هستند و کارشناسانی مانند ادیت پارکر، رئیس دانشگاه آیوا امیدوارند در صورت اثبات تأثیرگذار بودن این داروها، به‌زودی امکان دسترسی عموم به آنها فراهم شود.

شیوه‌های درمانی تأثیرگذارتر

تکنیک‌های درمان بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در سال آینده متحول خواهد شد، زیرا در حال حاضر متخصصان و پزشکان از روند درمانی که در سال ۲۰۲۰ در پیش گرفته بودند، تجربیاتی ارزشمند به‌ دست آورده‌اند. برای مثال اکنون پزشکان می‌دانند که تجویز داروهای ضد ویروسی از ابتدای ابتلا مفیدتر از زمانی است که فرد به‌ خاطر بیماری در بیمارستان بستری شده است. این کار از حاد شدن بیماری جلوگیری می‌کند. یافتن شیوه‌هایی جدید برای دسترسی بهتر به داروهای کووید-۱۹ از دیگر موضوعاتی است که مسئولان دولت‌ها در سال جدید روی آن متمرکز خواهند بود. استفاده از درمان‌های تداخلی مانند استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال نیازمند آن است که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراکزی خاص برای تزریق دارو راه‌اندازی کنند زیرا این شیوه درمان کمی پیچیده‌تر از بلعیدن چند قرص یا وقت گرفتن برای تزریق واکسن یا سرم است. به‌گفته لوئیس آستروسکی زاینر، پزشک متخصص بیماری‌های عفونی در مرکز درمانی یو تی هلت در هیوستن تگزاس، آن روز چندان دور نیست که پزشکان برای بیمار مبتلا به کووید-۱۹ دارویی تجویز کنند که داروخانه آن را مخصوص هر بیمار بسازد.

پزشکان آماده‌تر از همیشه

از ابتدای همه‌گیری، علاوه بر افزایش تنوع داروها، بهبود روند مراقبت و رسیدگی به بیماران مبتلا توانست از مجموع آمار مرگ‌ومیر بکاهد، بیشتر به این دلیل که فعالان حوزه درمان مهارت بیشتری در کمک به بیماران به‌ دست آوردند. برای مثال زمانی که یک بیمار کرونایی به درمان تنفسی نیاز دارد، ونتیلاتور آخرین مرحله خواهد بود. درمانگرها شیوه‌هایی متفاوت را ابداع کرده‌اند، برای مثال خواباندن بیماران روی شکم، تا اکسیژن بهتر در کل بدن پخش شود. همچنین استفاده از ماسک‌ها و لوله‌های دماغی برای اکسیژن‌رسانی جایگزین شیوه‌ پرعوارض استفاده از وینتلاتور شده است. به‌ گفته استراوسکی زاینر پزشکان به تکنیک‌های اکسیژن‌رسانی کم‌تهاجمی دست پیدا کرده‌اند که تا سال آینده بهبود بیشتری خواهد داشت.

تست‌گیری سریع‌تر

سازمان غذا و داروی آمریکا در اواسط ماه دسامبر نوعی کاملا جدید از تست کرونا را به تأیید رساند که نیازمند تجویز پزشک نیست، می‌توان آن را در خانه انجام داد و در عرض چند دقیقه نتیجه آن مشخص خواهد شد. کارشناسان حوزه بهداشت از ابتدای همه‌گیری بر ایجاد شیوه تست‌گیری ارزان‌قیمت و سریع تأکید داشتند و اکنون بسیاری پیش‌بینی می‌کنند سال ۲۰۲۱ سالی است که این شیوه محقق خواهد شد زیرا چندین مدل از این شیوه تست‌گیری طراحی شده و در مرحله آزمایش‌های بالینی است. پزشکان تأکید دارند برای مهار همه‌گیری، انجام تست باید ارزان، سریع و فراگیر باشد، تنها در این صورت است که می‌توان قرنطینه افراد مبتلا را به‌درستی انجام داد و اکنون امیدهای بیشتری برای عملی شدن این شیوه وجود دارد.

واکسن و ادامه ماجرا

انتظار می‌رود تا اواسط سال۲۰۲۱ مقدار کافی از واکسن در اختیار همه افرادی که نیازمند واکسیناسیون علیه کرونا هستند قرار بگیرد؛ اتفاقی که می‌تواند عوارض همه‌گیری را به‌تدریج کم‌رنگ‌تر کند. دانشمندان همچنین امیدوارند تا چند ماه اول سال ۲۰۲۱ پاسخ پرسش‌هایی کلیدی درباره واکسن‌های جدید را بیابند، مثلا بفهمند مدت‌ زمان ایمنی که واکسن ایجاد می‌کند چقدر است و این که آیا استفاده از واکسن از انتقال ویروس هم جلوگیری می‌کند یا خیر. با وجود تمامی این رویدادهای مثبت، نباید فراموش کرد که هنوز تا رسیدن به قلمرو بی‌خطر همه‌گیری راه زیادی در پیش است و تا زمانی که اکثریت جمعیت زمین واکسینه نشوند، خطر از بین نخواهد رفت. در نتیجه قرار نیست در سال جدید میلادی پروتکل‌های بهداشتی مانند استفاده از ماسک، رعایت فاصله اجتماعی و شست‌وشوی مداوم دست‌ها به فراموشی سپرده شود.