احیای برجام در سال 2021: عملیاتی دشوار اما ممکن!

نواندیش: سال 2021 برای ایران سال مهمی خواهد بود چرا که پیش بینی می شود موضوع هسته ای این کشور دوباره در صدر اخبار قرار بگیرد.  این پرونده از سال 2002 که جنبه مخفیانه آن فاش شد به یکی از اولویتهای اصلی حوزه امنیت بین الملل تبدیل گردید و باعث ایجاد نگرانی در مورد ماهیت برنامه هسته‌ای تهران شد.

به گزارش آریا سعادتمند از سرویس بین الملل نواندیش، موسسه ایتالیایی مطالعات بین الملل در مورد امکان احیای مجدد برجام در سال 2021 نوشت: سرانجام امضای توافق معروف به برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام در ژوئیه 2015 ، پس از سالها مذاکره داخلی و خارجی، این نگرانی‌ها را کاهش داد و نقشه راهی برای حل نهایی موضوع ارائه کرد. با این حال، روی کار آمدن رئیس جمهور ترامپ در سال 2017 و تصمیم وی برای خروج آمریکا از توافق منجر به فرسایش تدریجی برجام و در نتیجه، نگرانی مجدد در مورد مسیر برنامه هسته‌ای ایران شده است.

تغییر رئیس جمهور در ایالات متحده می‌تواند این روند را معکوس کند. دولت جدید بایدن با انتقاد از سیاست ترامپ در مورد ایران، ادعا کرده که وی آمریکا را منزوی ساخته است.  در عین حال به گفته بایدن، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا باعث تشدید خطرناک تنش‌ها در منطقه شده است. این کشور همچنین بر تعهد خود برای پیوستن مجدد آمریکا به برجام به شرط پایبندی مجدد ایران به تعهدات‌اش تاکید کرده است. از طرف دیگر، ایران همچنین با اعلام آمادگی برای اجرای تعهدات‌اش در برجام ادعا کرده که پس از خروج ترامپ از کاخ سفید آماده گفتگو با آمریکا است.

در نگاه اول، همه چیز بسیار آسان و ساده به نظر می‌رسد، یعنی بازگشت همه چیز به قبل از سال 2017، اما به دلایلی، همه چیز بسیار پیچیده‌تر خواهد بود.

اولاً، اعتماد بین طرفین باید احیا شود و این خود مساله ای زمان بر است، دوم، بررسی دوباره نقاط ضعف این توافق، اعم از بلندکردن مدت آن یا دربرگرفتن موارد دیگر مثل فعالیت‌های منطقه‌ای ایران دشوار به نظر می‌رسد و سوم اینکه بازگشت به انطباق کامل به برجام پیچیده تر از حد انتظار است، چرا که در حال حاضر ایران خود درگیر یکسری اختلافات داخلی در این زمینه است.

انتخابات ریاست جمهوری برای ژوئن 2021 برنامه ریزی شده و مشابه آنچه در سال 2013 و 2017 اتفاق افتاد، توافق هسته‌ای به عنوان یک موضوع اصلی در این مبارزات انتخابی مطرح خواهد شد. شرایط از این نظر دشوار است که نامزدهای وابسته به جناح‌های مختلف خواستار رویکردهای مختلف تاکتیکی در مقابل آمریکا هستند. بدون شک رئیس جمهور جدید این قدرت را دارد که ایران را به سمت دیگری در هنگام تعامل و گفتگو سوق دهد. اگر طرفین در روشی کوتاه و سریع به انطباق کامل به برجام برنگردند، گفتگو در پس از روی کار آمدن دولت جدید ایران دشوار خواهد بود. بنابراین، روند احیای مجدد برجام در سال 2021 پر پیچ و خم خواهد بود و امری عادی تلقی نمی‌شود.

با این حال خبر خوب این است که با وجود تمام تنش‌های 3 سال گذشته روح برجام هنوز هم پابرجا است به همین خاطر می توان به احیای آن امید بست.