خِس‌خِس نفس‌ها زیر ابر سیاه/ تا اراده کلی نباشد آلودگی هوا کاهش نمی‌یابد

بنا به گفته دکتر محمدصادق حسنوند رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران، مطالعات نشان می دهد هر سال حدود ۴۰ هزار نفر در کشور به دلیل مواجهه با غلظت آلایندگی ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون (PM۲.۵ ) در هوا جان خود را از دست می دهند که این تعداد تقریبا معادل ۱۰ درصد کل موارد فوتی ها است. آلودگی هوا معضلی است که بسیار خطرناک است و چندین سال است که سلامت مردم ما را نشانه رفته. حال سوال اینجاست که تا چه زمانی باید منتظر رفع این معضل باشیم؟

دکتر محمدرضا زاهدپور انارکی، متخصص ریه و دانشیار بازنشسته دانشگاه تهران درباره تاثیرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت بدن به ویژه ریه ها اظهار داشت: خطرات ناشی از آلودگی هوا فوق العاده زیاد است، خطرات اقتصادی و جانی زیادی وجود دارد و آمار بیماری و مرگ و میر در مکان های آلوده بسیار بالا است. وی همچنین افزود: آلاینده ها می توانند احتمال انتقال بیماری کرونا را بیشتر کنند. ویروس کرونا به آلاینده ها می چسبد و موجب انتقال بیماری می شود. توصیه ماسک به همین دلیل است. عفونت ویروسی در هوا وجود دارد خصوصا در جاهایی که شلوغی و ترافیک وجود دارد ویروس به سرعت منتقل می شود.

خطرات ناشی از آلودگی هوا فوق العاده زیاد است

دکتر زاهدپور انارکی در گفت وگو با خبرنگار شفقنا زندگی در پاسخ به این سوال که اگر آلودگی هوا به همین منوال پیش برود بحث هوای ناسالم چه وضعیتی برای ریه ها ایجاد می کند و موجب بروز چه بیماری هایی خواهد شد؟ گفت: هوای ناسالم برای افرادی که بیماری های مزمن ریوی و قلبی دارند و همچنین برای کودکان مشکل ایجاد می کند. البته به این صورت نیست که برای افراد سالم مشکلی ایجاد نکند. به هر حال آلودگی هوا باعث بروز علایم بیماری می شود و سردرد و بی حوصلگی ایجاد می کند و در بیماران قلبی و ریوی باعث تنگی نفس و علایم آسم و برونشیت می گردد و بیماری آنها را تشدید می کند. این وضعیت هم در آلودگی هوای بیرون از خانه و هم به دلیل هوای داخل خانه ایجاد می شود ؛خصوصا در مورد خانه هایی که با وسایل گرمایشی چون بخاری گازی و نفتی گرم می شوند. در جاهایی که از سوخت های فسیلی چون زغال سنگ و … استفاده می شود و در مورد وسایل نقلیه بنزین و گازوئیل می سوزد با آزاد شدن گاز so2 ریه ها بسیار آسیب می بینند و کار بیماران قلبی و ریوی به بیمارستان می کشد. پدیده وارونگی که معمولا در زمستان پیش می آید خود مزید بر علت است. خطرات ناشی از آلودگی هوا فوق العاده زیاد است، خطرات اقتصادی و جانی زیادی وجود دارد و آمار بیماری و مرگ و میر در مکان های آلوده بسیار بالا است.

آلودگی هوا نه تنها روی ریه بلکه روی اعصاب و روان و چشم هم تاثیر دارد

وی در خصوص اینکه تاثیر آب و هوای آلوده بر افراد سالم چیست؟ اظهار داشت:قطعا بر افراد سالم هم تاثیر دارد؛ اما افراد سالم ذخیره بیشتری دارند و رزروشان بیشتر است. افراد سالم و جوان مشکلات حادی را تجربه نخواهند کرد ولی این وضعیت برای بیماران قلبی و ریوی و آسمی بخصوص برای بچه ها خطرناک خواهد بود. آلودگی هوا نه تنها روی ریه بلکه روی اعصاب و روان و چشم هم تاثیر دارد و حالت هایی از سردرد و خستگی ایجاد می کند. بررسی ها نشان می دهد آلودگی هوا آسم را در کودکان شدت می دهد. در بزرگسالان نیز در افرادی که بیماری قلبی و ریوی دارند از عوامل تشدید کننده بیماری خواهد بود.

آلودگی هوا صددرصد تشدید کننده بیماری کروناست

آلاینده ها می توانند احتمال انتقال ویروس کرونا را بیشتر کنند

انارکی در مورد اینکه یکی از تاثیرات مخرب شیوع بیماری کرونا بر ریه مبتلایان بود آیا آلودگی هوا می تواند این آسیب را تشدید کند؟ تصریح کرد: مسلم است. صددرصد تشدید کننده است، حتی آلاینده ها می توانند احتمال انتقال بیماری را بیشتر کنند. ویروس به آلاینده ها می چسبد و موجب انتقال بیماری می شود. توصیه ماسک به همین دلیل است. عفونت ویروسی در هوا وجود دارد خصوصا در جاهایی که شلوغی و ترافیک وجود دارد ویروس به سرعت منتقل می شود. بیماران کرونایی خود التهاب دارند و محرک هایی چون گازso2 که منشا سوخت فسیلی دارد، گوگرد به اسید تبدیل می شوند و با پارتیکل هایی که در هوا وجود دارند آلایندگی ثانویه ایجاد می کنند و در فردی که به کرونا مبتلا است و یا در هر فردی که سرماخوردگی آنفولانزا و یا ذات الریه یا عفونت های دیگری دارد علایم بیماری ریوی را تشدید کند.

ادامه دار بودن معضل آلودگی هوا بیماری های ریوی را تشدید خواهد کرد

متخصص ریه در مورد اینکه اگر آلودگی هوا به عنوان معضلی ادامه دار در کشور ما وجود داشته باشد و این مشکل حل نشود چه وضعیتی را در آینده برای سلامت افراد پیش بینی می کنید؟گفت:بیماری های نو پدیدی و عفونت های ویروسی مساله ای متفاوت است و برطرف شدن آلودگی هوا عامل پیشگیری از آنها نیست. اما آلودگی هوا موجب تشدید آسم در کودکان می شود و بیماری های ریوی و قلبی و عروقی را در شهرها تشدید می کند.

وی درباره اینکه برای کاهش آلاینده ها در منازل چه پیشنهادی دارید و چه می شود کرد؟ اظهار داشت:کار خاصی نمی توان انجام داد. در خانه هایی که بخاری گازی استفاده می شود بد نیست از یک کتری استفاده شود تا هوای داخل خانه خشک نشود. ولی معمولا نمی توان کار خاصی کرد. دستگاه های تصفیه هوا وجود دارند که تا حدودی پارتیکل های هوا را می گیرد. یک مورد آلودگی های شیمیایی هستند و دیگری گرد و غبار. برخی از دستگاه های تصفیه هوا می توانند این موارد و حتی برخی از گاز های سمی را بگیرند. ولی استفاده از این دستگاه ها عمومیت ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این گازهای سمی عموما توسط خودرو ها تولید می شوند؟ گفت:معمولا توسط سوخت های فسیلی تولید می شود. گاز منواکسید کربن است که معمولا در شهرهای شلوغ زیاد است. گاز so2 است که بعدا خود به اسید تبدیل می شود. گاهی در خوزستان باران های اسیدی می آید که به دلیل وجود پالایشگاه ها و سوخت های فسیلی است و باعث تشدید بیماری های ریوی و مشکلاتی در دستگاه تنفس می شود.

هیچ کنترلی بر خروجی کارخانجات و اتومبیل ها نیست

یک استاد دانشگاه و فعال محیط زیست درباره آلودگی هوا و تصمیمات و راهبردهای لازم برای کاهش آن اظهار داشت: تا اراده ای کلی در سطح کشور ایجاد نشود و نهضت ضد هوای آلوده ایجاد نشود و به تشکیلات و کارخانجات فشار نیاورند این کار شدنی نیست. ما حواسمان نبود و توسعه غلط دادیم و کار به اینجا رسید و به جایی رسیدیم که گیر افتادیم.

دکتر مهدی بصیری، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت وگو با خبرنگار شفقنا زندگی در پاسخ به این سوال که معضل آلودگی هوا هر سال در کلان شهر های ایران وجود دارد و متوقف نشده است. به نظر می رسد اقدامات انجام شده کارساز نبوده و راغب کردن مردم به استفاده از حمل و نقل عمومی نیز تاثیری نداشته است. این معضل چگونه برطرف خواهد شد؟ اظهار داشت: مشکل اینجاست که نه تنها اقدامی انجام نشده بلکه به میزان زیادی اتومبیل تولید و وارد شهرها شده است. کارخانجات اطراف شهرها توسعه پیدا کرده و هیچ کنترلی بر خروجی کارخانجات و اتومبیل ها نیست. تنها کار در مورد اتومبیل ها معاینه فنی است که مقداری کنترل کننده است. کارخانه ها نیز زیاد شده و کارخانجات آلاینده زیادی اطراف شهرها داریم خصوصا در اطراف شهری مثل اصفهان کارخانجات فولاد و ذوب آهن و پالایشگاه و پتروشیمی و نیروگاه برق که جایابی اینها واقعا درست نبود و نزدیک به شهرها هستند. بیش آلایندگی شهرها از این مراکز است. این کارخانه ها بعضا سوخت مازوت می گیرند و این فاجعه ای برای سلامت مردم است.

حواسمان نبود و توسعه غلط دادیم و کار به اینجا رسید

وی افزود: ظاهرا در تهران آلودگی خودروها بیشتر است چون کارخانجات نزدیک شهر نیست و اینهمه کارخانجات آلاینده در اطرافشان نیست. جاهای دیگر را نمی دانم ولی هر شهری که در جوار خود کارخانجات از جمله تولید فولاد و آهن و نیروگاه و پتروشیمی ها را دارد آلودگی اش زیاد است. تا اراده ای کلی در سطح کشور ایجاد نشود و نهضت ضد هوای آلوده ایجاد نشود و به تشکیلات و کارخانجات فشار نیاورند این کار شدنی نیست. ما حواسمان نبود و توسعه غلط دادیم و کار به اینجا رسید و به جایی رسیدیم که گیر افتادیم.

تجربه برخی کشورها در کنترل آلودگی هوا

دکتر بصیری در خصوص تجربه کشور های دیگر در حوزه محیط زیست و کاهش آلاینده ها تصریح کرد: کشورهای دیگر سال های زیادی است که وارد این حوزه شده اند ولی بحث آلودگی هوا آنجا هم مطرح است. مکزیکوسیتی بسیار آلوده است شهرهایی مثل پکن آلودگی بالایی دارند البته آنها هم به تدریج و با سرعتی آهسته کارهایی انجام می دهند ولی در اروپا بیشتر به این کار پرداخته شده و حمل و نقل عمومی به صورت مترو و تراموا و دوچرخه و ماشین های برقی با تشویق بیشتر شده است. کاربرد اتومبیل در خیابانها کم شده است. کارخانجاتی که داخل شهرها بودند تعطیل شده و بعضا با فشار زیاد آنها را مجبور به فیلتر گذاری کرده اند که کاری بسیار پر هزینه است ولی سعی شده آلاینده ها کاهش پیدا کنند. قوانینی از جمله خوداظهاری وجود دارد و مدیر کارخانه باید بگوید که در خروجی دودکش ها این مواد به این مقدار وجود دارد و اگر آنها زیر استاندارد باشد قابل قبول است در غیر این صورت باید درست شود. اگر تست شود و مشخص شود اظهار دروغ بوده مدیر عامل مستقیما به زندان می رود. ولی در ایران دروغ گویی جرم نیست. ما در شرایط نامساعد کنونی چنین کارهایی را لوکس می دانیم و گفته می شود مشکلی نیست و کارهای مهمتری وجود دارد.

قطعا هزینه های آلودگی هوا از نظر سلامتی بسیار بالا است

وی در مورد اینکه آیا آمارهایی از تبعات بد این وضعیت به دست آمده است؟ گفت: کسی نمی تواند تبعات ناشی از آلودگی هوا را احصا کند این ها سخت و غیر قابل اندازه گیری است ولی قابل بررسی است. می توان آمار بیماری های ریوی را برآورد کرد و این وضعیت را در شهر ها و روستا ها مقایسه کرد. اما من چنین کار جامعی را در ایران سراغ ندارم. اما چنین کاری لازم است و باید بررسی و مطالعه صورت بگیرد و اندازه گیری های آماری و مطالعاتی صورت بگیرد تا بدانیم چه اتفاقی می افتد. قطعا هزینه های آن از نظر سلامتی بسیار بالا است. باید دقت کرد و دید که چقدر بیمار داریم و چه میزان دارو وارد می کنیم و مردم ما چقدر زود از کار افتاده و مریض می شوند. همه این ها خسارت است. وقتی مساله ریزگرد ها را می بینیم بیشتر حساس می شویم این موارد هم به انسان و صنایع دقیق و ظریف خسارت وارد می کنند.

در خیابانی که هزار اتومبیل در آن حرکت می کنند اکسیژنی باقی نمی ماند

این استاد دانشگاه در خصوص اینکه به عدم رشد متوازن توسعه اشاره کردید ادامه این روند چه تاثیری خواهد داشت؟ افزود: مرتبا کار بدتر می شود همانطور که تا حالا اتفاق افتاده است. زمانی در تهران در بخاری ها و آب گرم کن ها نفت می سوزاندند و دوده زیادی در هوا بود وقتی گاز کشی شد تغییر بسیار بزرگی اتفاق افتاد. از نفت که دوده زیادی ایجاد می کرد به گاز منتقل شد. به جای توسعه گاز کشی و این همه ایجاد خطر باید به برق منتقل می شدیم و برای خانه ها و ادارات و صنایع کوچک از برق استفاده می کردیم و آلودگی در شهرها بسیار کم می شد. گاز وقتی می سوزد co2 تولید می کند. یک خودرو سواری بزرگ اکسیژن ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر را مصرف می کند. در خیابانی که هزار اتومبیل در آن حرکت می کنند اکسیژنی باقی نمی ماند و فقط گاز های سمی هستند و مردم در چنین جایی زندگی می کنند و راه می روند و نفس می کشند این ها بسیار خسارت بار است. وقتی باد می آید هوا خوب می شود و در زمستان با وارونگی هوا بالانس نیست و این هوا انباشه می شود و بسیار خطرناک است.

مشکل خودروسازی ایران

دکتر بصیری در مورد اینکه تولید خودرو ها باید به چه سمتی برود؟ آیا می توان با واردات خودرو از خودروهای با کیفیت استفاده کرد گفت: خودروسازی ما مشکل عجیب و غریبی دارد، هم رقابتی نیست و خودرو گران در می آید و هم پیشرفتی در خودرو ها ایجاد نشده و مصرف بنزین آنها زیاد است. وقتی موتور پیشرفته نباشد co بیشتری ایجاد می کند و سوخت کامل انجام نمی شود. اگر این مسیر به طرف تولید خودرو های برقی برود خیلی مفید است. گفته می شود یک موتور سیکلت به اندازه دو تا چهار تا ماشین سواری آلودگی ایجاد می کند حال از آلودگی صوتی هم بگذریم که خطرناک است و خسارت ایجاد می کند. موتور سیکلت ها باید برقی شوند. من چند سال پیش در اصفهان پیشنهاد کردم تا تدریجا موتور بنزینی را شماره گذاری نکنند تا موتور برقی جا بیفتد و برای این وسیله یارانه بدهند اما انجام نشد. باید در این موارد تصمیم گیری کرد و اجرا داشت ولی این طرح ها مدتی فشار ایجاد می کند و بعد رها می شود و ادامه پیدا نمی کنند.

سیستم گرمایشی در خانه‌ها به جای گاز برقی شود

وی در مورد اینکه استفاده گسترده از خودرو برقی چقدر می تواند در کاهش آلودگی هوا موثر باشد؟ اظهار داشت: به همان میزان آلودگی که ایجاد می کند کاهش می دهد، چون سوخت نمی سوزد ولی باید برای تامین برقش فکری کرد. تامین برق از طریق انرژی خورشیدی و باد میسر بود. همچنین گازی که در خانه ها می سوزد می توانست وارد نیروگاه ها شود و برف تولید کند. کاربرد و کارایی برق بیشتر است و کمتر هدر رفت دارد. لوله کشی گاز در خانه ها و مجتمع ها و در شهر می تواند ایجاد انفجار کند. این سیستم بر اثر فرسودگی می تواند نشت ایجاد کند و خطر انفجار وجود دارد. همچنین خطر گازگرفتگی و گاز تا اینجا تلفات زیادی داشت. اما برق مزایای زیادی دارد و فقط باید تولید آن را ارزان کرد.