ظرفیت های پنهان رهبران اسلام و مسیحیت

ولی الله شجاع پوریان در سرمقاله روزنامه همدلی نوشت:

ملاقات آیت‌الله سیستانی مرجع شیعیان در عراق و پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان مستقر در واتیکان در شهر مقدس نجف، دیداری تاریخی، تاثیرگذار، شورانگیز و نقطه عطفی در روابط دنیای اسلام و مسیحیت به شمار می‌آید. آیت‌الله سیستانی از بانفوذترین رهبران شیعیان جهان است که گرچه در ساختارهای رسمی و سیاسی کشورهای اسلامی و عراق جایگاه رسمی ندارد، اما نفوذ معنوی او برای مشکلات دنیای اسلام در بازه‌های زمانی مختلف، به‌ویژه در زمان حضور داعش در عراق، بسیار کارساز بوده است. آیت‌الله سیستانی با قرائتی معتدل از دین و تشیع و ترسیم چهره‌ای عقلانی و رحمانی از اسلام، مخالفت و دوری از فرقه‌گرایی و بنیادگرایی، نقشی بی‌بدیل در معادلات داخلی عراق بحران‌زده داشته است؛ به گونه‌‌ای که ضمن حفظ استقلال حوزه نجف از حاکمیت عراق و پرهیز از ورود مستقیم به سیاست، در صحنه‌های مهم سیاسی و مذهبی عراق و سایر کشورهای شیعی منطقه نقش‌آفرینی کرده است. در مقابل، پاپ، نماینده کلیسای کاتولیک نیز نقشی متفاوت از خود در عرصه‌های سیاسی و مذهبی مسیحیت، کشورهای اروپایی و به‌ویژه کشور فرانسه نسبت به همتایان خود در چند قرن گذشته برجای گذاشته است.

در مسیحیت و اروپا جدایی دین و سیاست از قرن‌های گذشته پیامدهایی را به دنبال داشته است، این تفکیک در ابتدای قرن در فرانسه، این کشور را به کشوری لاییک در دنیا معرفی کرد.

و باعث شد پاپ برخلاف دوران گذشته که در مناسبات سیاسی اروپا نقشی پررنگ و رسمی داشت، به نقشی بانفوذ معنوی تغییر رویکرد دهد. پاپ فعلی با درک صحیح از ضرورت‌های تغییر در نقش و جایگاه کلیسا، تصویری مملو از تسامح، میانجی‌گری و روادارانه از کلیسا نشان داده است. چنین تصویر و تغییری باعث افزایش محبوبیت و جایگاه پاپ در جامعه اروپایی و مسیحی شده است. از همین‌رو می‌توان گفت یکی از دلایل اهمیت این دیدار، آن است که هر دو رهبر دینی، بدون داشتن جایگاهی رسمی و سیاسی کشوری و تنها به اعتبار جایگاه معنوی خود توانسته‌اند نقشی تاریخی ایفا کنند. آیت‌الله سیستانی با پرهیز از سیاست‌ورزی رسمی و دینی (به معنای دخالت در امور سیاسی به‌ویژه در زمان حضور داعش در عراق) با تکیه بر موازین حقوق‌بشری منطبق بر آموزه‌های دینی، قرائتی تسامح‌گرایانه از دین اسلام و تشیع ترسیم کرده و خود به جایگاهی ارتقا پیدا کرده که می‌توان امیدوار بود به نمایندگی بخش بزرگی از تشیع، در مناسبات میان اسلام و مسیحیت نقش‌آفرینی کند. واقعیت آن است که جوهر دین به عنوان مائده آسمانی، برای آزادی و برابری انسان‌ها و رهایی بشر از زیر یوغ ظلم، ستم و بندگی نازل شده است. همه مکاتب و ادیان آسمانی دارای وجوه مشترک عالی به‌ویژه در مضامین و آموزه‌هایی هستند که برون‌داد آن رهایی بشر از همه قیود و زنجیرهایی است که بر روح و جان انسان‌ها بسته شده و تفاوت در مناسک و جزئیات به جوهره اصلی مشترک ادیان خدشه‌‌ای نخواهد داشت. شوربختانه در قرون گذشته و حال سهم ادیان به دلیل تحریف از مقصد اصلی، در اختلاف‌ها، جنگ‌ها و آدم‌کشی در جوامع بشری فراوان بوده است؛ در چنین شرایطی بروز چنین رفتارهایی از رهبران دینی در تقویت صلح جهانی و همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان موثر است. این سنت نیکو و حسنه، یعنی همزیستی مسالمت‌آمیز میان ابنای بشر، پیوسته مورد تاکید ائمه هدی نیز قرار گرفته و از این منظر از سرمایه‌های تشیع به شما‌ر می‌رود.دیدار پاپ و آیت‌الله سیستانی به این دلیل حائز اهمیت است که نشان می‌دهد اگر رهبران دینی به درک صحیحی از جایگاه خود در جامعه امروز واقف باشند و از ظرفیت‌های خود آگاه باشند، تا چه میزان می‌توانند در تداوم صلح جهانی، نزدیکی ادیان و رفع اختلافات و منازعات راهگشا باشند. این اثرگذاری نه به صورت بخشنامه و دستورالعمل و احکام حکومتی رسمی بلکه با فتوا و موعظه در طول تاریخ از سوی مراجع تقلید و رهبران دینی بروز یافته است. نگاه رسانه‌های جهان و رهبران سیاسی کشورها به این ملاقات تاریخی نیز موید این موضوع است که رهبران دینی با تمرکز بر حوزه دین و پرهیز از مداخله در امور تنش‌آفرین، می‌توانند بازیگران بزرگی برای سعادت بشر باشند.

در پایان یادآوری می‌کنم وجود برخی مضامین در سخنان آیت‌الله سیستانی در دیدار با پاپ از جمله رنج بردن ازظلم، ستم و فشارهای عقیدتی و دینی، سرکوب آزادی‌های اساسی، نبود عدالت اجتماعی، رنج بشر از جنگ‌های منطقه‌‌ای و فرقه‌ای، توسعه‌ اقدامات خشونت‌بار، آواره کردن و اخراج مردم از سرزمین‌های خود به ویژه ملت فلسطین، حق انسان‌ها در برخورداری از زندگی شرافتمندانه و آزادانه، کرامت همه انسان‌ها، برخورداری اقلیت‌ها از حقوق قانونی خود مانند مسیحیان در عراق و همزیستی مسالمت‌آمیز میان همه انسان‌ها و... نشانه درایت او در فهم معضلات جهان امروز است.