در ایران باستان غم مساله ای اهریمنی بود / باید جشن هایی مثل مهرگان و سده را احیا کنیم

نواندیش: در فرهنگ ایرانیان باستان، علت آفرینش انسان را رواج نیکی می‌دانستند. این نیکی مختص زمین نبود و تمام کاینات را در بر می‌گرفت. انسان برای انجام این وظیفه سنگین، باید دائما بر ضد پلیدی و نیروهای آن در تلاش باشد و برای رسیدن به ابدیت باید از گذرگاه این جهان عبور کند. در این گذرگاه، نیرو‌های اهریمنی مانع راه انسان اند. ابزار و سلاح انسان در جنگ با اهریمن، پارسایی و شادمانی ست.

به گزارش نواندیش، از احتیاجات هر مبارز، علاوه بر بدن ورزیده، روان نیرومند است. جشن‌هایی که در طول سال برگزار می‌شد راهی برای دستیابی به روحی قوی، با ایمان، شاداب و سالم بودند. مردم با شرکت در این جشن‌ها خستگی را از روان‌شان دور می‌کردند و به آن شادابی و تازگی می‌بخشیدند. از اصول این جشن‌ها انجام ستایش و پرستش با سرور و شادمانی بود.

واژه جشن در اوستایی یسن خوانده می‌شود. این واژه اوستایی به معنی ستایش و پرستش است. هدف از برگزاری جشن‌ها در ایران باستان، ایجاد روحیه اتحاد، تمرکزِ نیرو و نزدیکی افراد به هم بوده است. جشن‌های باستان انواع زیادی داشتند که متاسفانه طی سالیان گذشته یا فراموش شدند و یا مانند چهارشنبه سوری به کلی به حاشیه رفته و ماهیت واقعی خود را از دست دادند.

به همین خاطر به مناسبت نوروز این بزرگترین جشن باستانی ایران زمین شب گذشته لایو این هفته صفحه اینستاگرام نواندیش را به گفتگو با یکی از اساتید تاریخ اختصاص دادیم، دكتر حسين محمدى، دکترا تاریخ باستان از  دانشگاه پونا، هندوستان و عضو هيات علمى گروه تاريخ دانشگاه خوارزمى مهمان سه شنبه شب اینستاگرام نواندیش بودند. از جمله آثار مهم ایشان می توان به كتاب جشن هاى ايران باستان، روابط ایران وهند در عصر باستان، ورزش در ایران باستان و چندین و چند کتاب و مقاله دیگر اشاره کرد. 

دكتر حسين محمدى در ابتدا اظهارتشان در مورد اهمیت شادی و شادکامی گفت: در همه علوم به موضوع شادی و شادکامی اشاره شده و این شادی است که می تواند گره گشا درد های بشر باشد، من می خواهم بیان کنم که چرا جشن نیاز بشر است، این نیاز مربوط به امروز هم نیست و سابقه چند هزار ساله دارد به طوری که نیازی همیشگی بوده است. بدون شک هرچه جشن ها گسترش پیدا کند جنگ ها کمتر می شود و به جای آن گفتگو و دیالوگ حاکم خواهد شد.

این استاد تاریخ دانشگاه در مورد تاثیر شادی و جشن بر زندگی اجتماعی بشر نیز خاطر نشان کرد: در زندگی شخصی نیز جشن و شادی باعث کاهش تنش ها و استرس ها می شود، جامعه ای که در آن جشن و شادی بیشتر است خشونت کمتری حکم فرما است. سازمان ملل یکی از شاخص های بررسی جوامع توسعه یافته را به نشاط و شادی اجتماعی اختصاص داده است و در این بین جشن های دسته جمعی اهمیت زیادی دارد.

دکتر محمدی نویسنده کتاب "جشن های ایران باستان" در مورد جایگاه جشن و شادی در تاریخ ایران نیز بیان کرد: در 2500 سال پیش در کتیبه داریوش بزرگ اشاره شده که خدا بزرگ اهورا مزدا است و او شادی را برای انسان آفرید، شادی یکی از نکات مورد توجه داریوش بزرگ در کتیبه اش است، در ایران باستان غم را مساله ای اهریمنی می دانستنند. اساسا گفتگو تمدن ها توسط کوروش بزرگ مطرح شد، او بر خلاف قلع و قمع مردم بزرگان دیگر ملل را به مشاوره می گرفت و مردم را برای کاهش تنش دعوت به شادی می کرد. در تاریخ ایران کهن ما شادی جایگاه ویژه ای داشته است. ما در کتاب ایران باستان 46 جشن مهم ایرانی را بررسی کردیم. در ایران باستان هر روز برای خود اسم داشت و زمانی که اسم روز با ماه تلاقی پیدا می کرد ما شاهد برگزاری جشن بودیم. ما هر چند روزی یک جشن داشتیم، ابوریحان بیرونی هم اشاره می کند و مثال می زند سیزدهمین روز تیر را جشن برگزار می کردند. بحث نحسی سیزده مربوط به تقویم سامی و یهودی است و ربطی به تاریخ ما ندارد. سیزده به در نیز برای قدردانی از طبیعت و تشکر از فرشته تیر بوده نه بحث نحسی. 

این عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به جشن چهارشنبه سوری افزود: چهارشنبه سوری یکی از زیبا ترین جشن های ما بوده است، مردم به عنوان سفرا نوروزی به مقابل خانه همسایگان می رفتند و شیرینی و شکلات می گرفتند تا این گونه به نوعی کدورت ها رفع شود، این جشن جنبه اجتماعی عمیقی دارد. تمام جشن های ایران باستان عاری از خشونت بوده است. جشن های ایرانی همواره همراه با احترام به حقوق حیوانات و محیط زیست بوده است، سیزده به در یکی از مصادیق بارز آن است. جشن های ایرانی به طور کلی کارکرد اجتماعی قوی دارند. 

دکتر محمدی در پاسخ به پرسشی در مورد چرایی حذف برخی از جشن های باستانی ایران از جمله جشن سده نیز معتقد است:  جشن سده دهم بهمن ماه است به عنوان چله کوچک بعد از 1 دی چله بزرگ، 10 بهمن تقریبا آغاز کاهش شدت سردی هوا بوده است. هر چه ما رو به زندگی شهری آوردیم طبیعتا درک ما از سرما و گرما کمتر شد و شاید این یکی از دلایل کاهش توجه به این جشن ها باشد. در جشن سده آتش روشن می کردند و شیره و برف را با هم مخلوط می کردند. یک بخشی از کم توجهی هم البته شاید به مشکلات اقتصادی بر گردد.

دكتر حسين محمدى، دکترا تاریخ باستان از  دانشگاه پونا، هندوستان و عضو هيات علمى گروه تاريخ دانشگاه خوارزمى در پایان نیز پیرامون لزوم احیا جشن های باستان و شادی خاطر نشان کردند: ما امروز اما بیش از هر زمان دیگری نیاز به جشن داریم. رضایت از زندگی و نشاط اجتماعی ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند، در این بین برگزاری جشن های دسته جمعی نقش بالایی در افزایش نشاط اجتماعی دارند.  جامعه ما در حال افسرده شدن است و ما یعنی خود مردم باید به داد خودمان برسیم، همانطور که ما شب یلدا را احیا  کردیم حالا می توانیم با تعامل و روشی درست جشن هایی مثل مهرگان و سده را هم احیا کنیم، قرار بر این نیست این جشن ها دین را نفی کند. 

شما مخاطبان عزیز نواندیش می توانید مشروح سخنان دکتر حسین محمدی را در صفحه اینستاگرام نواندیش به آدرس "mynoandish" مشاهده فرمایید.