آیا "توافق 25 ساله ایران و چین" موجب گشایش در روابط ایران و آمریکا می شود؟!

نواندیش- پرهام غنی: اگر بگوییم که توافق 25 ساله ایران و چین فارغ از ارزش گذاری آن نقطه عطفی به غایت مهم در تاریخ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین به حساب می آید، به هیچ روی اغراق نکرده ایم، در تاریخ سیاست خارجی 42 ساله جمهوری اسلامی از این جهت حائز اهمیت است که به نظر می رسد سرانجام به این جمع بندی رسیده ایم که شعار نه شرقی نه غربی لزوما به معنای هیچ گونه توافق و همکاری با دیگر کشورها نیست چرا که در دنیای امروز و احتمالا نظم پیش روی نظام بین الملل تحقق اهداف امنیتی، اقتصادی و رفاهی به تنهایی میسر نخواهد بود. به همین جهت پر بیراه نیست اگر سیاست خارجی جمهوری اسلامی را به قبل و بعد از این توافق تقسیم کنیم. 

در طرف دیگر نیز اهمیت توافق حاصله کمتر از این سمت ماجرا نیست، چین که همواره چراغ خاموش تنها به دنبال نفوذ اقتصادی در مناطق مختلف جهان بود حالا گویا عزمش را برای حضور جدی تر جهت رقابت با آمریکا آن هم در مناطق استراتژیکی مثل غرب آسیا جزم کرده است. توافق 25 ساله ایران و چین را باید نقطه آغاز حضور رسمی پکن در منطقه دانست.

این توافق اما جنبه دیگری نیز دارد، از آنجایی که ایران به عنوان قدرتی منطقه ای و چین به عنوان یک ابر قدرت در دو سویه این توافق قرار دارند، بدون شک سند راهبری 25  ساله دو کشور تاثیرات عمده ای در مناسبات قدرت منطقه و جهان نیز خواهد داشت، برای درک چرایی این استدلال فقط کافیست واکنش دیروز رئیس جمهوری آمریکا را خوانده باشید، او به صراحت اعلام کرد که مدت ها است نگران امضای قرارداد بوده و حالا این نگرانی تحقق یافته است.

حال پرسش مهمی که مطرح می شود این است که توافق 25 ساله ایران و چین چه تاثیر احتمالی بر روابط ایران و آمریکا خواهد داشت و آیا می توان به حل بن بست فعلی امید بست؟! برای پاسخ به این پرسش باید به رفتار و گفتار مقامات آمریکایی و نظرات تحلیلگران ارشد روابط بین الملل این کشور اشاره کرد که متفق القول معتقدند باید از افزایش نفوذ چین در منطقه و افزایش همکاری های این کشور با ایران نگران بود.

بایدن و تیم سیاست خارجی از زمان روی کار آمدن مدام بر لزوم مهار چین تاکید کرده و رقابت واشنگتن با پکن را در صدر موضوعات سیاست خارجی خود دانستند، حالا طبیعی است که امضای چنین توافقی بین دشمنان شماره یک آمریکا در جهان موجب نگرانی عمیق در کاخ سفید شود.

نکته جالب آنکه درست دو روز بعد از انتشار خبر امضا قرارداد ایران و چین شب گذشته نشریه پولیتیکو مدعی شد که بایدن برنامه جدیدی برای خروج تهران و واشنگتن از بن بست ارائه داده است( جزئیات پیشنهاد جدید آمریکا را اینجا بخوانید) با این اوصاف  ابراز نگرانی بایدن از توافق ایران و چین و حالا انتشار این خبر به نظر تصادفی نمی رسد، به خصوص آنکه دیروز لیمینگ، سفیر سابق چین در تهران نیز تاکید کرد که پکن دیگر تمایلی به دنباله روی از سیاست های تحریمی آمریکا در قبال ایران ندارد.

حالا می توان گفت که ایران در هرگونه مذاکره احتمالی دست بالا تر را دارد، کشور ما به دلیل موقعیت ژئوپلتیکی خود در منطقه می تواند با اندکی متنوع سازی سیاست خارجی خود نهایت بهره را از رقابت شکل گرفته آمریکا و چین ببرد، احتمالا واشنگتن نیز به درستی فهمیده که  اگر دیر بجنبد منطقه را باید دو دستی به چین تقدیم کند و حالا شاید بدین خاطر سیاستی متفاوت تر از گذشته در قبال ایران در پیش بگیرد. عدم حمایت چین سیاست تحریمی آمریکا در قبال ایران عملا به معنای بی نتیجه بودن آن خواهد بود.