نشست وین، آخرین و بهترین فرصت پیش روی "ایران و آمریکا"

نواندیش: اگرچه ایران و آمریکا در مورد لزوم احیای برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام از طریق بازگشت کامل هر دو کشور به تعهدات توافق دارند، اما در عین حال پیرامون چگونگی ادامه کار به نوعی بن بست رسیده‌اند.ایرانی‌ها بر این باورند که آمریکا باید اولین گام خود را با لغو تحریم‌ها بردارد، زیرا این دولت ترامپ بوده که از این توافق در ماه مه 2018 خارج شده است.

به گزارش آریا سعادتمند از سرویس بین الملل نواندیش، رسپانسیبل استیت کرافت در مقاله ای پیرامون فرصت نشست وین برای ایران و آمریکا نوشت: در سوی مقابل مقامات دولت بایدن تمایلی به برداشتن گام اول و اقدامی یک جانبه ندارند. آنها می‌خواهند ابتدا با ایرانی‌ها ملاقات کنند تا در این نشست شرایط را برای بازگشت به انطباق متقابل تنظیم کنند. آنها می‌گویند هدف از ملاقات اول، توافق در مورد نه گرفتن امتیاز که در مورد نحوه کار است. ایرانی‌ها در مقطع فعلی از دیدار مستقیم با مقامات آمریکایی امتناع می‌ورزند، چرا که معتقدند چنین دیداری می‌تواند به عنوان مبنایی برای مذاکره مجدد در مورد برجام تلقی شود، به گفته تهران این مسئله در حال حاضر دور از ذهن است.

اروپایی‌ها به همراه چینی‌ها و روس‌ها با طرف ایرانی ملاقات کرده‌اند و در حقیقت به عنوان رابط واشنگتن عمل می‌کنند تا از این طریق شکاف ارتباطی موجود بین ایران و آمریکا را برطرف کنند. همه طرف‌های کنونی برجام به همراه آمریکا هیئتی را به وین اعزام می‌کنند، اما انتظار نمی‌رود ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها رو در رو در این نشست دیدار کنند. در عوض، اروپایی‌ها احتمالاً برای بر طرف کردن موانع گفتگو ایران و آمریکا تلاش می‌کنند.
این تلاشی خلاقانه برای غلبه بر بن بست فعلی است. در حال حاضر یک راه حل وجود دارد، اما این راه حل طولانی مدت نیست. حتی با وجود انجام گفتگوهای سازنده باز هم امکان سوتفاهم بین طرفین زیاد است. تیم بایدن باید سریعاً مسیری واقع بینانه را برای برقراری ارتباطات مستقیم و دوجانبه دیپلماتیک با ایران دنبال کند. با توجه به تقویم سیاسی ایران و پیش‌رو بودن انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور، هدف باید انجام این کار قبل از ترک قدرت توسط دولت روحانی در تابستان امسال باشد.

در این بین ممکن است در حل معضل "چه کسی اول گام بردارد" نیز پیشرفت‌هایی حاصل شود. یک رویکرد اجرایی جامع که به موجب آن آمریکا و ایران هرکدام نقشه راهی برای توصیف اقدامات و زمان بازگشت کامل به انطباق برجام تهیه ‌کنند امیدوار کننده است، چرا که حداقل در تئوری چنین توافقی در مورد بازی نهایی نیز شفافیت ایجاد می‌کند. توافق بر سر یک فرآیند همزمان بدان معناست که هیچ یک از طرفین نباید اول گام بردارند. دشوار است تصور کنید که ایرانی‌ها بدون اینکه بدانند تحریم‌ها دقیقاً چه موقعی لغو می‌شود اقدام به بازگشت به انطباق با برجام کنند.

در مسیر پیش رو دو چالش جدی وجود دارد. نخست، برخی از مقامات ایرانی از جمله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی گفته كه تمام تحریم‌های آمریكا كه در زمان دولت ترامپ وضع شده است، باید لغو شود، او بارها تاکید کرده است که ایران تنها در صورت لغو تمامی تحریم‌ها دوباره به انطباق کامل با برجام بازخواهد گشت. قطعا چنین توقع حداکثری‌ای منجر به بن بست خواهد شد. دوم، تاکنون، تیم بایدن در مورد لغو تحریم‌ها و یا زمان بندی برای لغو آنها مبهم عمل کرده است. مشخص نیست که بایدن قصد لغو تمامی تحریم‌ها را دارد یا تنها به لغو تحریم‌های مرتبط با برجام بسنده می‌کند؟ عدم نگاه گسترده‌تر به کاهش تحریم‌ها، منافع اقتصادی ایران را که انتظار دارد از انطباق با برجام به دست آورد به شدت محدود می‌کند. حل این چالش‌ها غیرممکن نیست، اما به یک دیپلماسی مصمم و مستقیم نیاز دارد.

در این بین چند عضو دولت بایدن نیز سیاست فشار حداکثری ترامپ را نوعی شکست می‌دانند. البته که آنها درست هم می‌گویند، رویکرد ترامپ / پمپئو منجر به تشدید بی سابقه فعالیت‌های هسته‌ای ایران و افزایش تنش در منطقه شد و همچنین منافع آمریکا را در چندین حوزه تضعیف کرد. علاوه بر این، سو استفاده از تحریم‌ها منجر به رنج بی مورد مردم عادی ایران شده است، به خصوص که آنها همین حالا با موج چهارم کرونا هم درگیر هستند. دولت بایدن در ظاهر سیاست‌های ترامپ را دنبال نمی‌کند، اما در عمل همچنان در حال ادامه همان تحریم‌های دوران رئیس‌جمهور پیشین آمریکا است. به تأخیر انداختن بازگشت آمریکا به برجام یک محاسبه اشتباه بوده است و حالا نشست وین فرصتی برای جبران این اشتباه است.

قرار دادن مجدد برنامه هسته‌ای ایران تحت محدودیت‌های شدید باید از اولویت‌های اصلی آمریکا باشد. فراتر از این، ورود مجدد واشنگتن به این توافق می‌تواند به دستیابی به سایر اهداف مطلوب و مهم کمک کند، از جمله این اهداف را می‌توان مذاکره برای توافقنامه‌ای طولانی تر و قوی تر در زمینه هسته‌ای دانست. در این بین رسیدن به یک توافق سیاسی برای پایان دادن به جنگ در یمن؛ توسعه پشتیبانی منطقه‌ای برای خروج نهایی آمریکا از افغانستان؛ زمینه سازی برای بحث منطقه‌ای گسترده تر جهت محدود کردن موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی نیز می‌تواند در دستور کار باشد.

اکنون روزنه کوچک ایجاد شده برای تنش زدایی و احیای مجدد دیپلماسی پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن به سرعت در حال بسته شدن است. پیگیری گشایش دیپلماتیک با ایران که با بازگشت مجدد به برجام آغاز می‌شود راهی مناسب برای جبران خسارات ناشی از شکست کمپین فشار حداکثری ترامپ خواهد بود. دو کشور بعد از توافق بر سر انطباق مجدد با برجام می‌توانند در مورد طیف وسیعی از مسائل به گفتگو بنشینند.