سوریه؛ معادله‌ای دوسویه

دکتر حسین دهشیار

توافق آمریکا با روسیه در رابطه با تسلیحات شیمیایی سوریه، دو واقعیت غیرقابل انکار را بیش‌ازپیش برجسته می‌کند. تصمیم‌گیرندگان آمریکایی از دهه 70 این «اصل طلایی» را در قلمرو خاورمیانه عربی به روشنی هرچه‌تمام‌تر پذیرا شده‌اند که جنگ علیه دولت یهود، بدون حضور مصر امکان‌پذیر نیست و صلح با متحد استراتژیک واشنگتن بدون سوریه تحقق‌ناپذیر است. با وقوف به این نکته کلیدی بود که از زمان تیم «نیکسون – کیسینجر» محور سیاست خارجی آمریکا بر این پایه قرار گرفت که هیچ اصلی، دیگر «طلایی» تلقی نشود. آمریکا برای ایجاد، حفظ و بسط نفوذ و به عبارت مشخص‌تر، هویت‌بخشیدن به معادلات سیاسی بین کشورهای منطقه، نیازمند برخورداری از فضای مانور است و در اختیار داشتن چنین مزیتی به ضرورت، طلب‌گر فقدان قواعد قدسی یا الزامات اجماعی در گستره خاورمیانه عربی باید در نظر گرفته شوند. آمریکایی‌ها بدون توجه به پایگاه حزبی، در صحنه تصمیم‌گیری در چهار دهه گذشته هدف غایی را تضعیف رژیم سوریه (گزینه مطلوب) یا از بین بردن نهاد سیاسی حاکم بر کشور (گزینه ایده‌آل) ترسیم کرده‌اند. در کنار آمریکا متحدان عرب این کشور، بالاخص عربستان‌سعودی، فزون‌ترین تلاش‌ها و هزینه‌ها را به کار برده است تا نقش قاطع نظام سوریه در معادلات منطقه‌ای به وسیع‌ترین شکل کاهش یابد. حیات‌یافتن جنبش‌های اجتماعی در جهان غرب از اواخر سال 2010 این فرصت را به وجود آورده که رژیم سوریه در شکل حداقل آن در منطقه به حاشیه رانده شود. جنگ داخلی در کشوری که در بسیاری از مقاطع تاریخی در اواخر قرن بیستم فزون‌ترین مشکلات و هزینه‌ها را برای بسط نفوذ و قدرت آمریکا به‌وجود آورده بود، منجر به این شده که قدرت مانور اسراییل در مذاکرات صلح و توانایی تل‌آویو برای تحت فشار قرار دادن گروه‌های فلسطینی به‌شدت افزایش یابد.

کمترین امکانی وجود دارد که در آینده قابل‌ پیش‌بینی هراس نظامی از مرزهای سوریه، متحد استراتژیک آمریکا را تهدید کند. این به معنای بی‌اعتبارشدن اصل طلایی است. واقعیت دیگر در رابطه با موافقت آمریکا با روسیه درخصوص تسلیحات شیمیایی سوریه، ارزیابی غلط این کشور از فضای داخلی سوریه است. آمریکایی‌ها که به‌شدت متاثر از اطلاعات دریافت‌شده از سوی متحدان عرب خود بودند این باور را مطرح کردند که نظام مستقر در سوریه آسیب‌پذیرتر از آن است که بتواند انسجام درون نخبگان را در صورت شکل‌گرفتن جنگ داخلی مدیریت‌شده از فرای مرزها حفظ کند. دولتمردان آمریکایی برخلاف انتظار، در طول دو سال گذشته با این مهم مواجه شده‌اند که نظام حاکم بر سوریه از حمایت بخشی از جامعه برخوردار است که بقای نظام را با وجود فشارهای شدید منطقه‌ای و بین‌المللی میسر کرده است. البته باید به این نکته توجه شود که ماهیت مخالفان نظام حاکم بر سوریه و عملکرد آنان که حتی در چارچوب استانداردهای منطقه‌ای انسان‌ستیز و خردگریز است، نقش اساسی و مهمی در تشدید حمایت داخلی از ساختار قدرت حاکم در سوریه ایفا کرده است. قبول آمریکا برای همراهی با روسیه در رابطه با سوریه باید بدون هیچ شکی موفقیت و اعتبار برای دیپلماسی سوری ولادیمیر پوتین مطرح شود. در کنار این واقعیت در سطحی بالاتر باید آگاه بود که توفیق آمریکا برای به حاشیه‌راندن نظام سوریه در معادلات جنگ و صلح و ناتوانی این کشور در شکل دادن به سقوط رژیم سوریه، مولفه‌های شاخص در چرایی حرکت آمریکا به سوی روسیه باید تلقی شوند.

منبع: شرق

گزارش خطا