معنای عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای از نگاه الجزیره

نواندیش: پیشنهاد ایران برای عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای (SCO) پس از تقریباً 15 سال توسط هفت عضو دائم این اتحادیه در روز جمعه تایید شد.

به گزارش آریا سعادتمند از سرویس بین الملل نواندیش، "الجزیره" در مورد عضویت ایران در پیمان شانگهای نوشت: پس از پایان مراحل فنی و حقوقی-که ممکن است تا دو سال به طول انجامد، ایران به طور رسمی به گروهی ملحق می شود که با حضور چین، روسیه و هند و همچنین چند کشور آسیای مرکزی حدود یک سوم از سرزمین های جهان را در اختیار دارد و سالانه تریلیون ها دلار صادرات دارد. 

 ابراهیم رئیسی پس از بازگشت از اجلاس در دوشنبه تاجیکستان، این عضویت را "موفقیت دیپلماتیک" خواند که به معنی پیوند ایران با زیرساخت های اقتصادی آسیا و منابع عظیم آن است.

وی طی سخنرانی در اجلاس دو روزه سازمان یکجانبه گرایی آمریکا را محکوم کرد و خواستار تلاش مشترک برای مبارزه با تحریم ها شد.

رئیسی در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای مجموعه ای از نشست های دوجانبه سطح بالا را برگزار کرد. از جمله مهم ترین این دیدار ها با رئیس جمهور تاجیکستان بود که به امضای هشت قرارداد منجر شد.

هر دو رئیس جمهور رقمی بالغ بر 500 میلیون دلار برای تجارت سالانه دو جانبه تعیین کردند که نزدیک به 10 برابر سطح فعلی است. با این حال به جای دستاوردهای عمده سیاسی یا اقتصادی کوتاه مدت، اصلی ترین برداشت ایران از این موفقیت در کوتاه مدت ممکن است به افزایش اعتبار در حوزه دیپلماسی محدود شود.

حمیدرضا عزیزی می گوید مسئله اصلی رویکرد ایران در قبال سازمان همکاری شانگهای این است که تهران به این نهاد نه به عنوان یک سازمان بین المللی مدرن بلکه به عنوان کنسرت قدرتهای بزرگ غیر غربی نگاه می کند و آن را در چارچوبی ضد غربی یا ضد آمریکایی می بیند.

عزیزی به الجزیره گفت: این در حالی است که کشورهایی مانند پاکستان و هند شریک نزدیک ایالات متحده هستند و حتی روسیه و چین هرگز حاضر نشده اند آشکارا ایالات متحده را در صحنه جهانی به چالش بکشند.

عزیزی افزود که اعضای سازمان همکاری شانگهای در مقطع فعلی تمایلی به درگیر شدن در رقابت های ایران ندارند، شاید به همین دلیل باشد که آنها روز جمعه عربستان سعودی، قطر و مصر را به نوعی دعوت به گفتگو و همکاری کردند. با این حال همانطور که گفته شد این موفقیت از نظر دیپلماتیک، قابل توجه است.

ماه گذشته، علی شمخانی، رئیس شورای عالی امنیت ملی ایران در توییتر خود اعلام کرد که موانع سیاسی برای عضویت کامل برداشته شده است.

وی همچنین جدا از زبان فارسی، این توئیت را به زبانهای انگلیسی، عربی و عبری منتشر کرد تا نشان دهد که این پیامی برای منطقه و غرب است.

پیشنهادات قبلی ایران برای عضویت در سازمان همکاری شانگهای به دلیل تحریم های سازمان ملل متحد رد می شد و برخی از اعضا از جمله تاجیکستان به دلیل حمایت تهران از جنبش اسلامی تاجیکستان با آن مخالف بودند.

"مزایای حاشیه ای"

سازمان همکاری شانگهای که از پیمان "پنج شانگهای" در اواسط دهه 1990 شکل گرفت با اجماع اداره می شود، ساختاری که قطعا دامنه همکاری های عمده بین کشورهای عضو را محدود می کند.

همچنین بیشتر به عنوان محلی برای گفتگو و مشارکت عمل می کند که در آن مقامات بلند پایه از سراسر منطقه می توانند برای گفتگو گرد هم آیند و نه اتحادی مانند اتحادیه اروپا که اعضای آن واحد پول مشترک دارند یا ناتو.

نیکول گرایفسکی، پژوهشگر برنامه امنیت بین المللی در مرکز علوم و امور بین الملل بلفر به الجزیره گفت: هیچ محوری رسمی تحت عنوان اتحاد بین روسیه-چین-ایران وجود ندارد و سازمان همکاری شانگهای قطعاً ساختار نهادی چنین اتحادی را ارائه نخواهد داد.

گرایوسکی گفت که عضویت در سازمان همکاری شانگهای زمینه ای برای تعامل نزدیکتر با ایران  فراهم می کند، اما این چیزی بود که تهران از قبل به عنوان یک کشور ناظر  هم از آن استفاده می کرد.

وی افزود: حجم مبادلات تجاری با ارزهای ملی ایران، روسیه و چین حتی در شرایطی که دهها سال است درباره کاهش دلار در مبادلات شان صحبت کرده اند، اندک بوده است و آنها به راه اندازی خدمات پیام رسانی مالی جایگزین برای انجمن مخابرات مالی بین بانکی در سراسر جهان نزدیک نیستند. 

سازمان همکاری شانگهای عمدتا یک سازمان ژئوپلیتیک و امنیتی با زیرساخت های محدود برای پیگیری ادغام اقتصادی است. به گفته گرایفسکی منافع مستقیم اقتصادی این سازمان جزو موارد حاشیه ای است هر چند که کشورهای عضو می توانند توافقنامه های دوجانبه را دنبال کنند.