چه کسانی می‌خواهند چندهمسری را عادی کنند؟

روزنامه همدلی - ستاره لطفی: درحالی‌که بسیاری از جوانان به خاطر شرایط بد اقتصادی قادر به تأمین مالی هزینه‌های زندگی و ازدواج نیستند و فقر عاطفی بر زندگی شان سایه انداخته است و در شرایطی که ازدواج جوانان و بالا رفتن سن ازدواج و به‌تبع آن کاهش فرزندآوری و پیر شدن جمعیت به یکی از چالش‌های مهم کشور در چند سال اخیر تبدیل‌شده است، برخی به دنبال احیای شیوه‌ای از زیست اجتماعی و فرهنگی به نام «چندهمسری» در کشور هستند؛ موضوعی که مانند وصله‌ای ناجور نه با فرهنگ، نه با عرف، نه با شرایط جمعیتی کشور و ... همخوانی ندارد.

چند روز است که پوستری تبلیغاتی از یک کارگاه آموزشی تحت عنوان «جذب خانم‌های ایده‌آل برای زندگی چندهمسری» در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود. طنز تلخ این کارگاه آموزشی مدرس و موضوعات و محور‌های آن است. این کارگاه با تدریس میرزاعلی حسینی با همسرانشان و در دو تایم و با هزینه چندصدهزار تومانی قرار است برگزار شود. محور‌های این کارگاه هم چگونه پیدا کردن خانم ایده آل و چگونگی عاشق کردن آن‌ها و تربیت آنان برای چندهمسری است. البته این اولین بار نیست که کارگاه‌های ازاین‌دست برگزار می‌شود و عده‌ای به دنبال ترویج چندهمسری هستند، همین دو سال پیش یک روحانی به نام نوید ابراهیمی به همراه چهار همسرش در ویدیویی جنجالی به تشویق چندهمسری پرداختند. شخص دیگری به نام «علی شکارچی» یا «علی هانتر» با دو همسرش «ماریا» و «عالیا» در اینستاگرام با ادبیاتی سخیف و به‌دوراز شأن انسانی مشغول تبلیغ چندهمسری هستند. قصه تلخ ماجرا این است که این فرد نزدیک به ۸۶ هزار نفر دنبال کننده دارد.

علاوه بر این فعالیت‌های فردی و خانوادگی، دو سال پیش یک کارگاه آموزشی دیگر نیز تحت عنوان «مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چندهمسری» از سوی یک موسسه به‌اصطلاح «فرهنگی» برگزار شد. در آن زمان علاوه بر خود کارگاه، پوستر تبلیغاتی آن نیز جنجال‌برانگیز شد.

طراح آن پوستر سعی کرده بود با تصویرسازی مثبت یک خانواده چهار همسری شاد را به تصویر بکشد، بنابراین مردی با چهره کاملاً مذهبی و چفیه‌ای بر گردن و چهار زن شاد و خندان با پوشش چادر را در تصویر جا داده بود. این نوع پوشش نماینده طبقه خاصی از جامعه است و این پوستر با زبان سکوت این ذهنیت را ایجاد می‌کرد که گویی این رسم به‌طور ویژه در این گروه از جامعه - که عکس‌های پوستر آن را نمایندگی می‌کند- رواج دارد و این گروه از جامعه طرفدار این سبک از زندگی هستند. درصورتی‌که این سبک از زندگی خوشایند هیچ طبقه و طیفی از جامعه نیست چراکه برخلاف طبیعت زنان است.

تناقض‌ها نسبت به حقوق زنان

در شرایطی که ترویج تبلیغ برای تعدد زوجین به دغدغه برخی از مؤسسات به‌اصطلاح فرهنگی تبدیل‌شده است که موضوعات و مطالبات ساده‌ای مانند ورزشگاه رفتن زنان یا دوچرخه سواری و موتورسواری آنان که هیچ تضادی با طبیعت زنان، قوانین موجود کشور و حتی با هنجار‌های عرفی جامعه ندارد، سال‌هاست به محل نزاع فعالان حقوق زن و بخش محافظه کار جامعه تبدیل‌شده است و هنوز طیف سنتی و محافظه کار جامعه نتوانسته در این زمینه به فهم مشترکی با جامعه مدنی برسند، اما اکنون برخی در پوشش دین اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزشی برای ترویج چندهمسری می‌کنند؛ موضوعی که هم با طبیعت زنان به‌شدت تضاد دارد و هم برخلاف سیاست‌های جمعیتی کشور و فرهنگ غالب جامعه است. همچنین این موضوع حتی از نگاه و منظر عرف نیز پسندیده نیست و دین هم تحت قوانین و اماواگر‌های خیلی سخت‌گیرانه‌ای و در شرایط خاصی اجازه آن را صادر کرده است.

علاوه بر تمام ایراد‌هایی که به این طرح وارد است، نباید فراموش کنیم که ساختار جمعیتی کشور ما نیز اجازه چندهمسری را نمی‌دهد، چراکه آمار پسران در جامعه ما بیش از دختران است. به‌تازگی آماری منتشر شد که از عدم توازن جنسیتی در سن ازدواج در ایران خبر داد. محمود مشفق، جمعیت شناس چندی پیش‌گفته بود: «طبق آخرین سرشماری کشور تعداد پسران ۱۵ تا ۳۴ ساله حدود هشت میلیون نفر و تعداد دختران ۱۵ تا ۳۴ ساله حدود پنج میلیون نفر است پس نسبت جنسی در گروه سنی ۱۵ تا ۳۴ سال حدود ۱۶۰ است و این به آن معنا است که در این بازه سنی در مقابل هر ۱۰۰ دختر ازدواج نکرده، ۱۶۰ پسر ازدواج نکرده وجود دارد.»

با توجه به مشکلات اقتصادی که اجازه ازدواج به جوانان را نمی‌دهد بسیاری می‌گویند: ترویج چندهمسری خدمت به مردان پولداری است که تعهد به خانواده برای آنان جایگاهی ندارد و این طرح بیشتر باعث هدایت پولدار‌ها به سمت تعدد زوجین می‌شود و نه‌تن‌ها مشکل ازدواج جوانان را حل نمی‌کند، بلکه آرامش را نیز از خانواده‌هایی که مرد خانه اقدام به ازدواج مجدد می‌کند، می‌گیرد.

نظر رهبری و متخصصان دین نسبت به چندهمسری

اکنون‌که مؤسسات چندهمسری آستین بالا زده‌اند و به دنبال ایجاد فرهنگ تازه‌ای به نام فرهنگ چندهمسری هستند که این فرهنگ هیچ‌گونه سنخیتی با عرف و فرهنگ کشور ندارد و از سویی دیگر این موضوع برخلاف نظر مقام معظم رهبری و بسیاری از متخصصان دینی است. نقل‌قول صریح رهبری درباره موضوع تعدد زوجات موضع وی را در این زمینه نشان می‌دهد. به گزارش اعتماد آنلاین، وی در اظهارنظری نقل کرده است: «آقایان حتی به شوخی هم نباید درباره تعدد زوجات حرف بزنند.» رهبر انقلاب این نظر را در محل کارشان هم اجرایی کرده‌اند و هشدار داده‌اند که افراد شاغل در بیت رهبری اگر همسر دوم اختیار کنند، اخراج می‌شوند. حال در چنین شرایطی چه کسی به برگزارکنندگان کارگاه‌های ترویج چندهمسری در کشور مجوز فعالیت می‌دهد؟

آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی از شاگردان امام خمینی نیز چند سال پیش نسبت به این موضوع اظهارنظر کرد و گفت: «وقتی از حقوق زن در اسلام سخن می‌گوییم، حرف‌هایی جدی داریم. من معتقدم هیچ مردی نمی‌تواند دو تا زن بگیرد. این تعدد زوجات برای سرپرستان یتیمان است. قرآن می‌فرماید، «شما سرپرستان یتیمان مبادا کالای خوب را برای خودتان بردارید و کالای بد را برای یتیمان بگذارید و در ادامه نیز می‌فرماید،‌ای سرپرستان یتیمان اگر خوف دارید و مى‌ترسید از اینکه (به هنگام ازدواج با دختران یتیم) عدالت را رعایت نکنید، (از ازدواج با آنان، چشم‌پوشى کنید و) با زنان پاک (دیگر) ازدواج کنید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر مى‌ترسید عدالت را (درباره همسران متعدد) رعایت نکنید تنها یک همسر بگیرید».

آیت‌الله موسوی بجنوردی معتقد است این آیه دیگر به زمان حال مربوط نمی‌شود: «اما باید توجه کنید که این اصلاً به ما که شرایط آن روز نداریم، ربطی ندارد که بتوانیم دو، سه یا چهار تا زن بگیریم. این تعدد زوجات مربوط به سرپرستان مال یتیمان است. فراموش نکنیم که باز هم در ادامه همان آیه خداوند می‌فرمایند، اگر در مورد آن‌ها هم نمی‌توانید عادل باشید، یکی بیشتر نمی‌توانید بگیرید. اگر دومی را گرفتید، اولی باطل است، چون در مقام حکم وضعی تعریف می‌شود و نه حکم تکلیفی. به خدا قسم اسلام غریب است. متأسفانه با شهوات خودمان تفسیر به رأی می‌کنیم و همین سبب پیدایش اشکالات می‌شود.»