چرا باید از ایده «دولت سایه» استقبال کرد؟

پس از تشکیل دولت سایه توسط سعید جلیلی، حزب کارگزاران سازندگی هم اعلام کرده که به دنبال تحقق ایده تشکیل چنین دولتی است. داشتن برنامه عملیاتی، نیروی انسانی برای اداره دولت، شفافیت، پاسخگویی و ارتباط مستمر با جامعه از جمله الزامات دولت سایه است و به همین دلیل باید از ایده دولت سایه استقبال کرد.

به گزارش ایسنا، حزب کارگزاران در آخرین جلسه شورای مرکزی خود تشکیل «دولت سایه» را بر اساس مصوبه کمیته سیاسی خود برای نقد عملکرد دولت و سایر قوا مطرح کرده است. پیش از این دولت سایه در ایران با نام سعید جلیلی گره خورده بود.

دولت سایه در نظام های پارلمانی مثل انگلیس رایج است. حزبی که در انتخابات پارلمانی شکست می خورد، بلافاصله دولت سایه را تشکیل می دهد. این دولت دارای رئیس بوده و به اندازه وزارتخانه های آن کشور، وزیر دارد. رئیس دولت سایه رئیس حزب اپوزیسون است. دولت سایه دارای برنامه بوده و دولت موجود را نقد کرده و همواره آمادگی خود را برای کسب قدرت حفظ می کند تا اگر دولت مستقر مجبور به استعفا شود و قرار بر برگزاری انتخابات زودهنگام باشد، آنها زمان را از دست ندهند و بلافاصله با برنامه و نفرات خود وارد انتخابات پارلمانی شوند.

رفتار دولت سایه کاملا شفاف و در معرض افکار عمومی است و البته به معنای «انجمنی مخفی برای زمین زدن دولت» نیست، بلکه با ارائه برنامه ها و نقدها، همواره خود را برای انتخابات بعدی آماده نگه می دارد.

سعید جلیلی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اولین فردی بود که در سال ۹۶ ایده تشکیل چنین دولتی را در ایران عملیاتی کرد. بر اساس اعلام سایت «حیات طیبه» که ارگان رسمی دولت سایه سعید جلیلی است، او ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۶ پس از اعلام نتایج دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری در اطلاعیه‌ای اعلام کرد:

«در نگاه دینی مشارکت و نظارت هم تکلیف و حق مردم و هم فرصتی بزرگ برای دولت در انجام بهتر مسئولیت ها است. بر همین مبنا معتقدان به گفتمان انقلاب اسلامی وظیفه و حق خود می دانند با نگاهی ملی و فراتر از رقابت های انتخاباتی به مثابه دولت در سایه در چارچوب قانون و اخلاق، منتخب ملت و دولت او را در جهت رفع کاستی ها، تصحیح ایرادها و حرکت در مسیر خدمت به مردم، تعالی فرهنگ، مبارزه با فساد، ایجاد اشتغال و رونق تولید و افزونی عزت و اقتدار در روابط خارجی یاری نمایند و بیانگر مطالبات مردم باشند.»

رفتار دولت سایه کاملا شفاف و در معرض افکار عمومی است و البته به معنای «انجمنی مخفی برای زمین زدن دولت» هم نیست

«بلافاصله پس از چند روز ایده دولت در سایه در جمع هم‌اندیشی فعالان سیاسی مطرح شد و یک ماه بعد جلیلی پس از تشریح مبانی نظری این ایده، جلسات دولت سایه را برای تأیید تصحیح و تکمیل برنامۀ دولت دوازدهم تشکیل داد. گستره مباحثی که دولت درسایه به نقد برنامۀ قوۀ مجریه محدود نماند و دولت سایه خود را سایۀ همۀ نهادهای حاکمیتی معرفی کرد.»

جلیلی در ۴ سال گذشته جلسات مختلفی با گروه های مختلف دانشگاهی، کارشناسی و نمایندگان مجلس داشت و پیشنهادات خود درباره مسائل مختلف کشور را ارائه می داد. جلیلی نیت خود را کمک فکری به دولت روحانی برای حل مشکلات کشور ذکر کرده بود. دولت سایه جلیلی دارای ۲۰ کارگروه از جمله کارگروه نیرو، کارگروه حقوق، کارگروه کشاورزی، کارگروه شیلات، مجموعه کارگروه‌های اقتصادی وکارگروه ارتباطات می شود.

دولت سایه جلیلی با دولت سایه در نظام های پارلمانی تفاوت های فاحشی دارد

فعالیت دولت سایه در دوره دولت سیزدهم ادامه یافت، البته با توجه به همسویی سیاسی جلیلی با دولت، به نظر می رسد که فعالیت جلیلی کاهش یافته است، اگرچه وی در دوره معرفی وزرای پیشنهادی دولت به مجلس، در جلساتی این برنامه ها را بررسی کرده بود.

البته دولت سایه جلیلی با دولت سایه در نظام های پارلمانی تفاوت های فاحشی دارد. مهمترین تفاوت این است که جلیلی بدون داشتن حزب، چنین دولتی تشکیل داد. از سویی جلیلی و روسای کارگروه هایش ارتباطی دو سویه با رسانه ها ندارند و جلیلی به غیر از ایام انتخابات، هیچگاه خود را در معرض پرسش های خبرنگاران قرار نداده است.

باید از راه اندازی دولت سایه استقبال کرد زیرا وقتی حزبی چنین عنوانی برای خود انتخاب می کند باید در کنار نقد دولت، برنامه های عملیاتی خود را هم ارائه کند.

اما حالا کارگزاران سازندگی نخستین حزبی است که ایده ایجاد دولت سایه را مطرح کرده است. کارگزاران سازندگی در انتخابات مجلس شورای اسلامی، شورای شهر و ریاست جمهوری در سال های ۹۸ و ۱۴۰۰ موفقیتی کسب نکرد. هر چند به نظر می رسد این ایده تا محقق شدن آن فاصله دارد، اما باید از راه اندازی دولت سایه استقبال کرد؛ زیرا وقتی حزبی چنین عنوانی برای خود انتخاب می کند باید در کنار نقد دولت، برنامه های عملیاتی خود را هم ارائه کند. «نق زدن» را کنار بگذارد و به بیانیه دادن اکتفا نکند. در این شرایط دیگر خواب زمستانی احزاب معنا ندارد، بلکه باید حزب آنقدر فعال و به روز باشد که نیروی انسانی و برنامه برای به دست گرفتن قدرت داشته باشد نه اینکه فقط در ایام انتخابات نشانی از این احزاب دیده شود.

حزبی که دولت سایه می شود باید شفاف بوده و با بدنه جامعه در ارتباط باشد؛ یعنی همان مسائلی که تقریبا هیچ کدام از احزاب ایران به آن پایبند نیستند. در مقطع انتخابات سرو کله شان پیدا می شود، در صورت به دست گرفتن قدرت، برنامه آماده ای برای اداره کشور ندارند و در صورت شکست هم می روند تا انتخابات بعدی و رابطه ای با جامعه ندارند.

در نظام های پارلمانی چون فقط دو حزب عمده وجود دارد، حزب شکست خوره دولت سایه را تشکیل می دهد، اما در ایران حدود ۱۲۰ حزب پروانه فعالیت دارند و معمولا در انتخابات همه این احزاب شکست می خورند و رئیس جمهور منتخب که از دوش همین احزاب بالا رفته است، پس از پیروزی افتخار می کند که مستقل است.

حالا تاکنون در ایران یک دولت سایه تشکیل شده است و حزب کارگزاران هم دنبال ایجاد دومین دولت سایه است. هر چند وجود دولت های سایه متعدد، به اصطلاح آش را شور می کند، اما وجودش برای احزاب خواب آلود و کِسل بهتر از نبود آن است. از سویی نحوه مواجهه دولت ها و سایر قوا هم با دولت سایه هم اهمیت دارد.