قیمت دلار به «وین» مربوط است، نه «آنتالیا»

همدلی: بالا و پایین شدن نرخ دلار در میان خبرهای پرحاشیه برجام و روند مذاکرات در دوهفته‌ای که از شروع آذر گذشت، یک تعبیر بیشتر در میان اذهان عمومی ندارد و آن به دست‌وپا افتادن سکان‌داران اقتصادی برای کنترل قیمت هر قطعه از این اسکناس آمریکایی است. مسدودشدن حساب‌های بانکی بیش از 700 فعال غیرمجاز ارزی که اگرچه در ظاهر نشان از کنترل بازار ارز از سوی سکان‌داران اقتصادی دارد، اما در واقع نشان‌دهنده این واقعیت است که نتیجه مذاکرات تأثیر زیادی بر نرخ ارز دارد و حساب کار از دست سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی در صورت شکست این گفت‌وگوها در می‌رود. نکته قابل‌توجه دیگر، ارتباط دادن افزایش قیمت دلار با سفرهای خارجی است که به نظر می‌رسد در منحرف کردن اصل ماجرا، یعنی افزایش درآمدهای ارزی ناشی از برداشته شدن تحریم‌ها نقش اصلی را بازی می‌کند.

در چند روز گذشته و در جریان رفت‌وآمد بی‌نتیجه مردان سیاست برای ازسرگیری برجام، دلار تا 32هزار تومان هم پیش رفت و دوباره ترس به جان خیلی‌ها انداخت. در جریان نوسانات نرخ هر قطعه از اسکناس آمریکایی از کانال 27 هزار تومان تا بالاتر از 30 هزار تومان بود که این موضوع سوژه کارتونی یک کاریکاتوریست در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام، شد؛ کارتونی که درباره تأثیر عجیب قیمت دلار بر معیشت اقشار ضعیف قصه‌های تلخی در دل خود داشت. هر چه هست، نرخ دلار از اوایل هفته گذشته، رو به افزایش بود و حتی رئیس‌جمهور نیز در دانشگاه شریف، این موضوع را به گردن عده‌ای انداخت که شبانه‌روز در تلاش هستند تا نرخ دلار را بالا ببرند. موضوعی که به نظر می‌رسد یک تعبیر بیشتر ندارد و آن فرافکنی برای توجیه سوءمدیریت حداقل در زمینه قیمت دلار است.

نکته قابل‌توجه این است که برخی از جریان‌ها نیز در روزهایی که به نظر می‎‌رسد اقتصاد ایران بیشتر از همه‌چیز از خلأ افزایش درآمدهای نفتی ناشی از فروش بیشتر انرژی رنج می‌برد، در تلاش هستند تا افزایش قیمت دلار را به گردن برجام و تحریم‌ها نیندازند. در همین زمینه یک نماینده مجلس گفته: «تیم مذاکره وین به قیمت دلار در کشور هیچ توجهی نکنند!» در حالی به گفته تحلیلگران، شکست مذاکرات هسته‌ای، فشارهای شدید اقتصادی و دیپلماتیک برای ایران دارد که به نظر می‌رسد برخی از جریان‌ها در تلاش هستند تا با چشم بستن به روی واقعیت‌های اقتصادی و علمی، همه‌چیز را خوش‌بینانه نشان دهند، این در حالی است که کارشناسان داخلی هم نظرات مشابهی با تحلیلگران بین‌المللی دارند.

به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، با توجه به افزایش تورم که بر اساس آمار‌های رسمی حدود ۴۵ درصد است، نرخ ارز نیز راه رشد را در پیش‌گرفته است. در همین زمینه وحید شقاقی شهری کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با فرارو با اشاره به اینکه عوامل بنیادی و ریشه‌ای مؤثر در ارز طی این روز‌ها با تغییر مواجه نشده‌اند، گفت: «در هفته‌های اخیر هیچ اتفاق خاصی در حوزه اقتصاد کلان رخ نداده که بخواهیم انتظار داشته باشیم قیمت دلار این‌چنین با افزایش روبه‌رو شود، بلکه تحت تأثیر افزایش نا اطمینانی‌ها و افزایش انتظارات تورمی، ارز با رشد مواجه شده است».

وی افزود: «به‌بیان‌دیگر اتفاقاتی که در مذاکرات برجام رخ داد و همچنین مخابره اخبار منفی علت اصلی افزایش نرخ دلار به‌حساب می‌آید، از سویی تمام شواهد حاکی از آن است که مذاکرات احتمالاً ۴ تا ۵ ماه به طول خواهد انجامید و ممکن است طی این مدت اخبار متفاوتی از گفت‌وگوها بیرون آید، بنابراین احتمالاً دلار با نوسانات بیشتری نیز روبه‌رو شود.» شقاقی با اشاره به اینکه بانک مرکزی باید مدیریت مؤثری بر بازار ارز اعمال کند، اظهار داشت: «اگر قرار باشد بازار به حال خود رها شود، قطعاً این وضعیت هیجانی همچنان ادامه خواهد داشت که منجر به رشد بیشتر قیمت‌ها می‌شود، بنابراین باید بانک مرکزی بتواند انتظارات تورمی را مدیریت کند تا بازار کنترل شود، در حال حاضر نیز با توجه به اینکه دلار مقاومت روانی ۳۰ هزار تومان را شکسته، این عدد تبدیل به یک حمایت‌شده، به‌طوری‌که پایین آمدن قیمت دلار به زیر ۳۰ هزار تومان بسیار مشکل است.»

این اقتصاددان اضافه کرد: «در حال حاضر عواملی نظیر شرایط اقتصاد ایران و اقتصاد بین‌الملل، قیمت جهانی نفت، میزان صادرات نفت و مشتقات نفتی، میزان صادرات غیرنفتی، مدیریت انتظارات تورمی و تعیین تکلیف برجام همگی ازجمله عواملی هستند که روی آینده نرخ ارز بسیار اثرگذار خواهند بود، از سوی دیگر مدیریت بانک مرکزی و پاسخگویی به نیاز‌های ارزی نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.» از سوی دیگر، از نگاه تحلیلگران بازار ارز درصورتی‌که دلار بالای خط ۳۰هزارتومانی باقی بماند، احتمال افزایش قیمت بیشتر نیز در بازار ارز وجود دارد. بااین‌حال، شمار دیگری از فعالان باور دارند که بازار پس از مذاکرات دچار نوسانات هیجانی شده است و با برقراری آرامش در بازار، اسکناس آمریکایی به وضعیت تعادل زیر مرز ۳۰هزارتومانی بازخواهد گشت. هر چه هست، سومین ماه پاییزی امسال خبرهای اقتصادی بیشتر از همیشه بر محور دلار و سایر ارزهای چهارراه استانبول بود.

خبرهایی که با هر بار کج‌دار و مریز پیش رفتن مذاکرات، نرخ ارزها مخصوصاً دلار را با توجه هر چه بیشتر اذهان عمومی همراه کرد و نگاه‌هایی که همچنان به این بازار دوخته‌شده است. طی چند روز گذشته در حالی دلار مسیر رو به بالا را طی کرد که تحلیل‌های بی‌شماری درباره دلایل اصلی این افزایش قیمت بیان شد؛ تحلیل‌هایی که برخی با بازتاب بیشتری از سوی کاربران شبکه‌های مجازی همراه شد. در این میان یک عضو مجلس خبرگان گفته: «درصورتی‌که سفر به ترکیه و آنتالیا برای عیاشی تعطیل شود، دلار این‌گونه افزایش نمی‌یابد.»

این‌ها همه در حالی مطرح است که به باور فعالان بازار ارز، قیمت دلار وابستگی عمیقی به برجام و مذاکرات وین دارد. نکته قابل‌توجه دیگر این است که سایت اتحادیه طلا و جواهر که همواره یکی از مراجع اصلی ارائه گزارش‌های مهم‌ترین بازارهای پایتخت و حتی بازارهای بین‌المللی است، تقریباً از زمان شروع مذاکرات وین، گزارش قیمت دلار را از صفحه اصلی خود حذف کرده تا شاید نرخ لحظه‌ای هر قطعه اسکناس آمریکایی در دسترس عموم قرار نگیرد. از سوی دیگر، برخی از جریان‌ها نیز حالا بیشتر در تلاش هستند تا این ذهنیت را در جامعه جا بیندازند که نرخ دلار تقریباً ربطی به برجام ندارد. درحالی‌که حداقل بر اساس تجربه ثابت‌شده هر بار که اوضاع دیپلماتیک به‌خوبی پیش نرفته، نوسانات قیمت دلار موج جدیدی از تنش زندگی اقشار مختلف جامعه و حتی فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.

نرخ تعادلی دلار چقدر است؟

در حال حاضر حجم بالای تقاضای سرمایه‌ای، قیمت تعادلی دلار را نسبت به گذشته دچار تغییر قابل‌توجهی کرده است. قیمت دلار در شروع معاملات آخرین روز کاری هفته گذشته ۷۰ تومان از عصر چهارشنبه پایین‌تر بود. به گزارش اکوایران، تصور غالب در هفته‌های اخیر این بود که قیمت دلار با نتایج مذاکرات احیای برجام گره‌خورده است و اگر مذاکرات نتیجه‌بخش نباشد قیمت دلار از کنترل خارج می‌شود، در این شرایط تأکید بانک مرکزی بر مجاری رسمی مبادله ارز مانند بازار متشکل قرار گرفت. رئیس بانک مرکزی نیز مدعی است که مشکلی برای تأمین ارز وجود ندارد و قیمت‌هایی را که در شبکه‌های مجازی برای دلار اعلام می‌شود به رسمیت نمی‌شناسد. گفته می‌شود اثر نتیجه مذاکرات بر روند قیمتی دلار غیرقابل‌انکار است، اما چیزی که در این میان از قلم افتاد، تقاضای سرمایه‌ای و انتظارت اقتصادی است که در این شرایط شکل گرفت. تخمین‌زدن قیمت تعادلی دلار و جدا کردن اثر تقاضای سرمایه‌ای، کار دشواری است، ولی به‌هرحال سؤال مهم این است که حتی در صورت نتیجه‌بخش نبودن مذاکرات با حذف تقاضای سرمایه‌ای، قیمت دلار در چه حدودی قرار خواهد گرفت. به‌طور خلاصه برخی تحلیلگران اعتقاددارند با وجود اثر غیرقابل‌انکار نتیجه مذاکرات در روند قیمتی دلار، حجم بالای تقاضای سرمایه‌ای در بازار دلار و‌ روند تورمی گذشته، سطح قیمت تعادلی در این شرایط را کاملاً تغییر داده است.