امارات و اسرائيل؛ مذاکره بر سر ایران‌ رقابت با عربستان

شرق: نخستین سفر یک نخست‌وزیر اسرائیل به امارات متحده عربی؛ سفری که چند ماه قبل می‌توانست به نام بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر سابق اسرائیل ثبت شود؛ اما روز گذشته «نفتالی بنت» اولین نخست‌وزیر اسرائیل نام گرفت که به امارات سفر کرده است.

سفر تاریخی بنت که حدود یک سال پس از عادی‌سازی روابط امارات و اسرائیل انجام می‌شود، با تشدید تنش‌های منطقه‌ای در مذاکرات در وین برای احیای توافق هسته‌ای با ایران هم‌زمان شده است. اسرائیل و برخی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس درمورد «فعالیت‌های ایران در منطقه» نگرانی‌های مشترکی دارند و در روزهای اخیر مقام‌های اسرائیل با سفر به آمریکا مخالفت خود را با احیای توافق هسته‌ای اعلام کرده‌اند.

براساس بیانیه دفتر نخست‌وزیری اسرائیل، بنت روز گذشته وارد امارات شده و امروز با شیخ محمد بن زاید آل‌نهیان، ولیعهد ابوظبی، درمورد «تقویت روابط» به‌ویژه در حوزه مسائل اقتصادی و انرژی و همچنین «افزایش ثبات در منطقه» دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد.

امارات متحده عربی در سال 2020 و با همراهی بحرین، سودان و مراکش و با میانجیگری دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا و در چارچوب «پیمان ابراهیم» نسبت به عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل اقدام کرد و در ماه‌های گذشته نیز سومین کشور عربی پس از مصر و اردن نام گرفت که سفارت خود در اسرائیل را افتتاح می‌کند. سرعت گسترش مناسبات میان ابوظبی و تل‌آویو در یک سال اخیر بیشتر از دیگر کشورهای عربی بوده و روابط دو طرف در حوزه‌های انرژی، اقتصادی، بهداشت و هوا و فضا گسترش یافته است. در خرداد‌ماه امسال هم یائیر لاپید، وزیر خارجه اسرائیل، برای افتتاح سفارت اسرائیل به ابوظبی سفر کرد.

اولین سفر نخست‌وزیر اسرائیل به امارات قرار بود در ماه مارس امسال برگزار شود. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، چند بار سفر برنامه‌ریزی‌شده خود را به امارات به دلیل همه‌گیری کرونا به تعویق انداخت و در نهایت این سفر که قرار بود پیش از انتخابات مارس اسرائیل برگزار شود هم به دلیل اختلافات دیپلماتیک با اردن لغو شد.

دفتر نخست‌وزیری اسرائیل در آن زمان اعلام کرد که سفرش به امارات به دلیل بروز مشکلاتی در هماهنگی پروازهای او از آسمان اردن به تعویق افتاده است و بر‌اساس‌این اردن در صدور مجوز استفاده از آسمانش چندین ساعت تعلل کرد و در نهایت سفر لغو شد. امارات پس از مصر و اردن سومین کشور عربی است که با اسرائیل روابط دیپلماتیک رسمی برقرار کرده است. با وجود اینکه دولت ترامپ در ماه‌های پایانی عمر خود به دیگر کشورهای عربی از‌جمله عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل فشار آورد؛ اما بیشتر کشورهای عربی که برای دهه‌ها اسرائیل را تحریم کرده‌اند، تأکید می‌کنند که تنها زمانی با اسرائیل روابط عادی را آغاز می‌کنند که اختلاف آنها با فلسطینی‌ها حل شده باشد.

رقابت با عربستان
مخالفت عربستان با عادی‌سازی روابط با اسرائیل تنها به مسائل سیاسی مربوط نمی‌شود و ریاض به‌تازگی با فشار به امارات، این کشور را وادار کرد تا از امضای توافق سه‌جانبه با اسرائیل و اردن در زمینه انرژی خودداری کند یا آن را تغییر دهد. این فشار عربستان باعث تأخیر چند‌ساعته در امضای این توافق شده بود. بر‌اساس این توافق، قرار است یک شرکت بزرگ اماراتی یک دهکده مدرن برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی در صحرای میان اردن و اسرائیل ایجاد کند که برق تولیدی آن در اختیار اسرائیل قرار می‌گیرد و اردن از اسرائیل، آب شیرین خریداری خواهد کرد.

مقام‌های اسرائیلی گفته‌اند که دولت عربستان با مشاهده گزارش‌های رسانه‌ای درباره این توافق، غافلگیر شده و با برقراری تماس با مقام‌های امارات، خواهان آن شدند که دولت ابوظبی توافق با اردن را یا بدون اسرائیل امضا کند یا پای خود را از آن توافق خارج کند. در نهایت با تغییر بندهایی، این قرارداد امضا شد. دولت عربستان، اسرائیل را در این توافق رقیبی برای خود تلقی کرده و قصد داشت نقش اسرائیل در این قرارداد به ریاض واگذار شود.

چالش انتقال نفت
برخلاف مصر و اردن که به ترتیب در سال‌های ۱۹۷۹ و ۱۹۹۴ به‌عنوان همسایه، اسرائیل را به رسمیت شناختند، به‌ نظر می‌رسد روابط امارات با اسرائیل شکل دیگری دارد و در یک سال اخیر مناسبات تجاری و امنیتی دو طرف به‌سرعت توسعه یافته است. در کنار بحث درباره آخرین تحولات مربوط به پرونده هسته‌ای ایران، یکی از مهم‌ترین اهداف سفر بنت به امارات، برداشتن گام بلندی در مسیر انتقال نفت از امارات به اسرائیل است. تل‌آویو امیدوار است نفت کشورهای جنوب خلیج فارس را از راه دریایی به بندر «ایلات» در دریای سرخ برساند و علاوه بر تأمین نیازهای خود، صادرات نفت به اروپا را از بندر «اشکلون» آغاز کند.

سرپرست نمایندگی تجاری اسرائیل در دوبی در آستانه سفر بنت به امارات به خبرگزاری فرانسه گفت: «انتظار داریم حجم معاملات تجاری میان اسرائیل و امارات با پایان بحران کرونا تا سال آینده از یک میلیارد دلار فراتر برود. در‌این‌میان بحث بر سر احداث خط لوله و حل چالش‌های مربوط به آن هم بخش مهمی از مذاکرات مقام‌های اسرائیل در امارات را تشکیل می‌دهد».

با وجود آمادگی امارات برای اجرای این پروژه‌، نگرانی‌های زیست‌محیطی از سوی برخی گروه‌ها در اسرائیل سرعت اجرای آن را کُند و حتی متوقف کرده است. وزارت محیط زیست اسرائیل با این استدلال که خطوط انتقال نفت در نزدیکی بندر ایلات قدیمی هستند و به‌درستی تعمیر نشده‌اند، اجرای پروژه انتقال نفت را متوقف کرده است. این احتمال وجود دارد که نشت نفت باعث آسیب‌دیدن پوشش مرجانی کناره‌های جنوبی اسرائیل در دریای سرخ شود.

این نگرانی وزیر محیط زیست اسرائیل اندکی پس از آن مطرح شد که رسانه‌ها در ابتدای ماه آگوست خبر توافق محرمانه میان شرکت انتقال نفت اروپا–آسیا با نام پایپ‌لاین را میان یک شرکت تحت مالکیت اسرائیل و یک شرکت اسرائیلی- اماراتی برای انتقال نفت از امارات به بندر ایلات منتشر کردند.

مقام‌های اسرائیلی می‌گویند امیدوار هستند تا پس از بازرسی‌های وزارت محیط زیست، اجرای پروژه به‌زودی آغاز شود. همچنین راهپیمایی‌هایی از سوی برخی نهادهای حامی محیط زیست علیه این توافق صورت گرفت و مرکز پژوهش‌های امنیت داخلی اسرائیل نیز به مخالفان این توافق پیوسته است. یکی دیگر از چهره‌های شاخصی که با احداث این خط لوله مخالفت کرده، بنی گانتس، وزیر دفاع اسرائیل، است. او خواهان لغو این توافق است تا زمانی که کابینه اسرائیل بتواند یک رویکرد کلی درباره این پروژه داشته باشد.

در روزهای گذشته از کابینه نفتالی بنت خواسته شد تا موضع نهایی خود را درباره سرنوشت این توافق با امارات به دادگاهی در تل‌آویو اعلام کند. این اقدام بعد از آن صورت گرفت که تعدادی از نهادهای حامی محیط زیست که مخالف این توافق هستند، درخواستی را علیه توافق به دادگاه ارائه داده بودند. در‌حال‌حاضر سرنوشت این توافق به موضع نفتالی بنت بستگی دارد و جالب اینکه او تا قبل از سفر روز گذشته خود به امارات موضعی را در‌این‌باره اتخاذ نکرده بود و انتظار می‌رود موضع بنت پس از مذاکره با مقام‌های اماراتی مشخص شود؛ مذاکراتی که می‌تواند تبعات سیاسی و اقتصادی گسترده‌ای برای منطقه داشته باشد.