احیای ستاره ‌دارشدن دانشجویان؟

شرق- وحیده کریمی: تلاش برای ممنوعیت‌‌ ستاره‌دارکردن دانشجویان به پایان خط رسید، اما به نتیجه نرسید؛ زیرا اصولگرایان در مجلس و دولت علاقه‌ یا دغدغه‌ای برای پیگیری حق تحصیل برای همه دانشجویان را نداشته و ندارند.

در آخرین جلسه هفته گذشته مجلس مشخص شد که دولت رئیسی لایحه برخورداری همگان از حق تحصیل در دوره‌های آموزش عالی، موسوم به ممنوعیت ستاره‌دارکردن دانشجویان را از مجلس پس گرفته است.

به این ترتیب، لایحه الحاق یک تبصره به ماده ۵ قانون سنجش و پذیرش که قرار بود به رویه‌ای که از آن به‌عنوان «ستاره‌دار‌شدن دانشجویان» یاد می‌شود، پایان بدهد، با بازگشت به دولت از حیز انتفاع ساقط شد. این لایحه در دولت روحانی به تصویب هیئت وزیران رسیده بود. تبصره پیشنهادی لایحه چنین مقرر می‌کرد: «حق بر آموزش جزء حقوق اساسی افراد است و هیچ‌کس را نمی‌توان به عذری غیر از عدم صلاحیت علمی مقرر، از آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی ازجمله آموزش عالی منع کرد. افراد دارای سابقه محکومیت کیفری قطعی در جرائم سازمان‌یافته قاچاق انسان، محاربه حدی و جاسوسی برای کشور متخاصم در طول مدت محرومیت تبعی اجتماعی از آموزش در مقاطع تحصیلات تکمیلی در مؤسسات آموزش عالی دولتی محروم می‌باشند. کلیه قوانین و مقررات عام و خاصی که شرایطی جز صلاحیت علمی برای بهره‌مندی از حق آموزش مقرر کرده‌اند، صرف‌نظر از مرجع و زمان تصویب، لغو می‌شوند».

البته این لایحه قبلا (مهر ۹۹) در کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس یازدهم یعنی مجلس یکپارچه اصولگرای فعلی رده شده بود. بر اساس گزارش کمیسیون دلایل رد لایحه این‌گونه بیان شده بود: «۱- مغایرت با اصول متعدد قانون اساسی از‌جمله اصول (۳)، (۴)، (۳۰) و (۵۷)؛ ۲- شورای عالی انقلاب فرهنگی نسبت به موضوع این لایحه، مصوبه‌ای دارد؛ ۳- طرح این موضوع بدین شکل در حال حاضر به مصلحت کشور نمی‌باشد».

ماجرای دانشجویان ستاره‌دار
اصطلاح فوق از تابستان ۱۳۸۵ در اولین سال ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد مصطلح شد؛ هنگامی که تعدادی از دانشجویان داوطلب کنکور کارشناسی‌ارشد با دیدن ستاره‌هایی در کنار نام خود در کارنامه کنکور متوجه وضعیت خاص خود برای محدودیت و محرومیت از تحصیل شدند. اما وزیر علوم دولت احمدی‌‌‌نژاد در دی‌ماه ۱۳۸۵ اعلام کرد: «حتی یک دانشجوی ستاره‌دار ثبت‌نام‌نشده در کشور نداریم و تمام دانشجویان به‌اصطلاح ستاره‌دار ثبت‌نام شده‌اند». تعدادی از دانشجویان ستاره‌دار علیه این حکم به دیوان عدالت شکایت می‌کردند و در مواردی دیوان حکم محرومیت از تحصیل صادر‌شده را خلاف قانون اعلام کرده، ولی دانشگاه‌ها از پذیرش حکم دیوان سر باز زده‌اند.
تعداد ستاره‌دارها دقیق مشخص نبود، اما وقتی پای آنها به مناظرات انتخاباتی ۸۸ باز شد، از ۷۰۰ تا هزار نفر یاد شد. از همان سال ۸۸ هم بود که «دانشجویان ستاره‌دار» مانند موضوعاتی همچون گرانی و تورم، شاه‌بیت مشترک مناظره‌ها و سخنرانی‌های انتخاباتی برخی نامزدها چه ریاست‌جمهوری و چه مجلس شدند و تا قبل از انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری یکي از بحث‌های مهم انتخابات‌ها حول همین موضوع می‌چرخید.

نقش ستاره‌دارها در انتخابات‌ها
در مناظره انتخاباتی سال 88، موضوع ستاره‌دارها رسما وارد ادبیات سیاسی انتخابات شد؛ آنجا که موسوی در سخنانی عنوان کرد «ما چه کار داریم می‌کنیم، چه بلایی سر دانشگاه‌هایمان و محیط‌های جوانان و مردم آوردیم که بنده هر جا می‌روم اعتراض است، هر جا می‌روم می‌گویند به ما اهانت شده است. این دانشجو را ستاره‌دار کردیم، آن را دستگیر کردیم، آن یکی را دستگیر کردیم، آن را از دانشگاه بیرون کردیم». احمدی‌نژاد هم در دفاع از خود گفت دانشجوی ستاره‌دار از سال ۸۰ و دوره معین اتفاق افتاده است‌ و مختص دولت او نیست؛ ادعایی که بی‌پاسخ نماند و مصطفی معین در نامه‌ای که نوشت از هزار دانشجوی ستاره‌دار یاد کرد و گفت: «از همان ابتدای دولت نهم، عنوان جنجالی ستاره‌دار‌شدن به یک پدیده گسترده سیاسی برای برخورد با دانشجویان فعال سیاسی تبدیل شد؛ به‌نحوی‌که بیش از هزار‌ نفر از پذیرفته‌شدگان آزمون کارشناسی‌‌ارشد سال 1385 مشمول عنوان ستاره‌دار و عمدتا دچار مشکل در ادامه تحصیل شدند».

استادان هم ستاره‌دار شدند
در دو دولت احمدی‌نژاد نه‌تنها مشکل دانشجویان ستاره‌دار حل نشد، بلکه ماجرای اخراج و بازنشستگی پیش‌ از موعد استادان، به‌خصوص بعد از اعتراضات ۸۸ نیز به دانشجویان ستاره‌دار اضافه شد و شرایط تاریکی بر روند تحصیلات تکمیلی سایه افکند. ادامه آن شرایط سبب شد یکی از مطالبات در انتخابات ۹۲ رفع این تبعیض و صدور مجوز تحصیل همه دانشجویان باشد.
با بالاگرفتن انتقادها به ممنوعیت تحصیل صدها دانشجو و تبدیل‌شدن آن به یکی از موضوعات مناظرات، خدایی، رئیس وقت سازمان سنجش در سال ۹۲ گفت: «استعلام از وضعیت دانشجویان قانون مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است و ربطی به دولت‌ها ندارد و از ابتدای انقلاب این رویه حاکم بوده است».

مشکل این دانشجویان نه فقط به مناظرات انتخاباتی که به سینما هم کشیده شد و همان سال فیلم عصبانی نیستم با محوریت موضوع دانشجویان ستاره‌دار ساخته شد. «تو دانشگاه نمی‌گم شاگرد اول بودم، اما نمره‌هام همیشه خوب بود، دیگه برام مهم نیست، اونی که برام مهمه اینه که قلب من تو دانشگاهه. ستاره، ستاره‌ای که دانشگاه بهم داد»؛ این دیالوگ ایهام‌دار فیلم سینمایی «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان که در دهه 80 به یکی از مهم‌ترین مسائل زندگی دانشجویان، یعنی ماجرای دانشجویان ستاره‌دار پرداخته بود، بار دیگر دغدغه دانشجویان ستاره‌دار را سر زبان‌ها انداخت.
افکار عمومی خواستار اصلاح وضعیت موجود بود و از دولت روحانی که با حمایت اصلاح‌طلبان که حامیان اصلی ممنوعیت ستاره‌دار‌کردن دانشجویان بودند، روی کار آمده بود، انتظار می‌رفت اقدام منتج به نتیجه‌ای انجام دهد. با شروع به کار دولت یازدهم و با آغاز سرپرستی توفیقی به‌عنوان سرپرست وزارت علوم در دولت تدبیر و امید، مسیر رفع ممنوعیت‌ها هموار شد و همان‌ زمان بسیاری معتقد بودند حکم سرپرستی توفیقی دقیقا به دلیل توانایی او برای رفع این مشکل زده شده است و او‌ در نهایت موفق شد با تدابیری که اندیشید، سبب بازگشت صدها دانشجوی ستاره‌دار به دانشگاه شود.
سید‌ضیا هاشمی، معاون فرهنگی و اجتماعی وقت وزارت علوم در اردیبهشت ۹۶ درباره رویکرد مسئولان دانشگاهی و علمی در مواجهه با ستاره‌دار‌شدن دانشجویان گفته بود: آنچه مسلم است، این است که اصولا رویکرد مسئولان علمی و دانشگاهی متفاوت از گذشته بوده است و اصلا بنایی بر محروم‌کردن دانشجو از تحصیل یا ستاره‌دارکردن دانشجو نداشتیم. نگاه ما در واقع نگاهی مبتنی بر اعتماد به دانشجو در چارچوب قوانین است. وی در ادامه با اشاره به تدوین و انتشار منشور حقوق دانشجویی در سال نخست دولت یازدهم توضیح داده بود: بر همین مبنا، هر دانشجویی که شرایط علمی و قانونی را داشته باشد، می‌تواند به تحصیلاتش ادامه دهد. ما در منشور حقوق دانشجو قید کردیم که طبق ضوابط و قوانین موجود، اگر دانشجویی از حقوقش محروم شود، بر اساس قوانین می‌تواند پیگیر حقوق تضییع‌شده خود باشد.

ستاره‌هایی که پاک شد و ستاره‌هایی که ماند
هرچند بسیاری از ستاره‌ها پاک شد، اما مشکل ستاره‌دارشدن‌ها باقی بود و حتی در مراسم ۱۴ آذر ۹۶، سید‌محمد‌رضا خاتمی، نایب‌رئیس مجلس ششم، در سخنانی در جمع دانشجویان گفت: «‌در دولت روحانی حتی یک دانشجوی ستاره‌دار هم قابل قبول نیست. امیدواریم در چهار سال آینده که عمر دولت و مجلس به پایان می‌رسد، بخش قابل توجهی از مشکلات دانشجویان و دانشگاه‌ها حل شده باشد».

لایحه‌نویسی برای رفع همیشگی مشکل ستاره‌ها
دولت دوازدهم برای تحقق‌بخشیدن به شعار رفع ممنوعیت تحصیلی دانشجویان با تکیه بر مجلس دهمی که می‌توانست کمک او باشد، تصمیم به اصلاح قوانین گرفت. مهر ۹۷ بالاخره دولت روحانی تصمیم گرفت با ارسال لایحه‌ای روند معیوب ستاره‌دار‌کردن دانشجویان را برای همیشه اصلاح و حق تحصیل را غیرقابل ممنوعیت کند. حسن روحانی لایحه‌ای به مجلس فرستاد تا اساس سنجش و ورود به همه مقاطع تحصیلی تنها صلاحیت علمی باشد. وی همچنین اعلام کرده بود اگر لایحه توسط نمایندگان مجلس به تصویب برسد، دیگر دانشجوی ستاره‌دار نداشته باشیم. تعلل مجلس‌دهمی‌ها، لایحه را به مجلس یازدهم کشاند که دربست در اختیار اصولگرایان است؛ جریانی که چشمانش را بر این لایحه در کمیسیون آموزش بست و‌ آن را رد کرد. دولت هم لایحه را بدون ارائه توضیحی پس‌ گرفته است. اینکه دولت سیزدهم بخواهد این مشکل را حل کند و لایحه‌ای جدید به مجلس بدهد، بسیار دور از ذهن است.