کد خبر: ۱۳۵۰۲۷
تاریخ انتشار: ۰۵ دی ۱۴۰۰ - ۲۱:۱۵

انديشكده جريان: غيبت طولانی مدت پادشاه عربستان سعودی از عرصه سیاسی در کنار زمزمه های بیماری و کهولت سن، گمانه زنی های انتقال قدرت از پادشاه به ولیعهد عربستان را مجددا به عرصه رسانه ­ها کشانیده است.


درآمد
طبق برخی اخبار هم ‌اکنون هماهنگی‌ها با دربار سلطنتی از طریق دفتر محمد بن سلمان انجام می‌شود. پذیرش مهمانان خارجی، دیدار با سران و شخصیت ها، برگزاری نشت ها و اجلاسیه ها و سفرهای خارجی در طول نزدیک به دو سال اخیر توسط بن سلمان صورت گرفته است.


این مسئله باعث طرح چند پرسش کلیدی شده است. آیا عربستان به لحظه نقل و انتقال قدرت نزدیک شده است؟ فرآیند انتقال با چه مکانیسم ها و در چه بستری صورت می­گیرد؟ تا چه حد مخالفت های داخلی میان شاهزادگان صورت واقعی دارد؟ نقش آمریکای بایدن در روند جانشینی عربستان تا چه حد تاثیرگذار است؟


ابعاد
با وجود اینکه انتظار می‌رفت ملک سلمان در نشست سران شورای همکاری شرکت کند؛ اما این اتفاق صورت نگرفت، در نتیجه زمزمه های انتقال قدرت مجددا به فضای رسانه ای بازگشته است. همه‌گیری کرونا و ترس از سلامتی پادشاه ۸۵ ساله عربستان به پسر جوان ۳۶ ساله او اجازه داد تا مسئولیت جلسات و پذیرایی‌های عمومی را بر عهده بگیرد.


آخرین مقام خارجی که ملک سلمان در پایتخت ملاقات کرد، دومینیک راب، وزیر امور خارجه سابق بریتانیا در مارس ۲۰۲۰ بود، دیدار او با هیثم بن طارق سلطان عمان در ژوئیه ۲۰۲۰ در شهر نئوم استان تبوک صورت گرفت و آخرین سفر خارجی سلمان به سلطنت عمان برای تسلیت درگذشت سلطان قابوس در ژانویه ۲۰۲۰ بود.


مسئله جانشینی در عربستان در طول یک دهه گذشته که با مرگ و میر دو ولیعهد یعنی سلطان بن عبدالعزیز و نایف بن عبدالعزیز و یک پادشاه ملک عبدالله بن عبدالعزیز و مرگ بسیاری از برادران پادشاه از جمله طلال، ترکی الثانی، متعب، مشعل و عبدالرحمن همراه شد، موجبات فرسایش ساختار هرم قدرت در عربستان را فراهم آورد.


از سال ۲۰۱۵ با انتصاب محمد بن نایف و سپس در سال ۲۰۱۷ با انتصاب محمد بن سلمان از نسل سوم شاهزادگان سعودی بعنوان ولیعهد، تلاش بر این شد تا این مسئله بتواند ضمن تقلیل دادن هزینه های چرخه پرتکرار مرگ و میرها که می توانست با توجه به سنت انتقال قدرت در دوره های گذشته موجبات اعتراض، کدورت و حتی درگیری را فراهم کند، تحرک و جوان سازی را به راس هرم قدرت در عربستان با قرار دادن یک شاهزاده جوان در پست ولیعهد و سپس پادشاه را بازگرداند. بویژه که ۵ برادر باقی مانده پادشاه مانند شاهزاده احمد، مقرن، عبدالاله، ممدوح و مشهور عملا به دلایل مختلف از جمله تطمیع، خرید وفاداری، چشم پوشی از قدرت، کهولت سن، فقدان تجربه سیاسی و مسئله مهم مقبولیت عملا از این چرخه حذف شده اند.


از اینرو در میان شاهزادگان نسل سوم تنها شاهزاده ای بخت رسیدن به قدرت داشت که یا فرزند پادشاه باشد و یا از جناح هفت سدیری باشد که هر دو این مسئله در کنار روابط ویژه ملک سلمان با محمد در طول دوران امارت بر شهر ریاض و بعدها دفتر ولیعهدی موجبات قرار گرفتن او در این پست را فراهم آورد.


در چنین شرایطی بن سلمان عملا رهبر واقعی عربستان سعودی از ۲۰۱۷ به بعد در قالب پادشاه بی تاج و تخت بوده است.


۴ پرسش کلیدی
آیا عربستان به لحظه نقل و انتقال قدرت نزدیک شده است؟


غیبت طولانی مدت پادشاه از عرصه سیاسی و برخی تدارکات دربار برای قرار دادن بیشتر مسئولیت ها در اختیار ولیعهد، گمانه زنی ها مبنی بر زمان انتقال قدرت از ملک سلمان به محمد بن سلمان را به موضوع اخبار و تحلیل های رسانه ای تبدیل کرده است. اینکه چنین وضعیتی آیا الزاما به معنای زمان نزدیک بودن چنین رخدادی است یا صرفا تحلیل رسانه ای بخصوص از سوی برخی چهره ها همچون مجتهد است، همچنان مبهم است.


برخی تحلیلگران نزدیک به دربار سعودی همچون علی الشهابی نیز در توییتر به نقل از «منابع موثق» نوشت: «پادشاه در سلامت کامل است، اما چون عادت دارد که هنگام حضور در نشست ها و اجلاسیه ها به گرمی از مهمانان استقبال کند، دست دهد و روبوسی کند، مراقبت ها و ممنوعیت های بیشتر برای ایمن نگه داشتن او از مردم صورت گرفته است.» بنابراین می توان با قاطعیت بیشتری گفت عربستان در مسیر انتقال قدرت قرار گرفته است، اما موعد زمانی آن مشخص نیست و می تواند در یک بازه زمانی کوتاه مدت صورت گیرد.


فرآیند انتقال با چه مکانیسم ها و در چه بستری صورت می گیرد؟

بنظر می رسد فرضیه محتملتر این باشد که سلمان و محمد بر مبنای تجربیات انتقال پرهزینه قدرت در دوره های گذشته و بویژه ناظر بر حساسیت های انتقال در شرایط کنونی که حمایت حداقل ضمنی آمریکا را با خود ندارد، تصمیم به «انتقال تدریجی و واگذاری مرحله ای اختیارات» گرفته اند تا در زمانی که پادشاه در قید حیات است، هزینه های نقل و انتقال قدرت تا حد زیادی کاهش پیدا کند.


در واقع ایده ی حاکم واقعی بودن ولیعهد، ملاقات با روسای جمهور خارجی و ریاست بر اجلاس‌ها، پیش از آن زمانی رخ داد که پادشاهان سعودی به دلیل بیماری و کهولت سن توسط ولیعهدهایی اداره می‌شدند که از سلامتی مناسب برخوردار بودند. در این چارچوب محمد بن سلمان از طول عمر پادشاه منتفع شد و حضور مستمر ملک با واگذاری اختیارات به ولیعهد زمینه های اقتدار سنتی را برای او در دربار فراهم کرد.


تا چه حد مخالفت های داخلی میان شاهزادگان صورت واقعی دارد؟

مسئله مخالفت ها، اعتراضات، کدورت ها و حتی درگیری و کودتا مسئله ای مسبوق به سابقه در فرآیند جانشینی در عربستان در طول دوره های گذشته بوده است. اما با میل قدرت به تمرکز بیشتر میان برخی برادران سدیری و در دوره سلمان نهادینه شدن قدرت در خانواده ملک سلمان بنظر می رسد تا حد بسیار زیادی از حجم مخالفت ها کاسته شده و بر مبنای تجربیات سابق، از مدت ها قبل هسته های شکل گیری اعتراضات با ابزارهای مختلف مدیریت شده است.


در همین خصوص حسین ایبیش، محقق ارشد مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس معتقد است: «هیچ منبع قطعی مخالفت مؤثر در داخل یا خارج از خانواده سلطنتی برای این روند وجود ندارد.


از سوی دیگر محمد بن سلمان بسیاری از شاهزادگان نسل سوم و چهارم را در سمت های مختلف قرار داده است. مثلا فرزندان بندر بن سلطان رئیس سابق سازمان استخبارات عربستان بعنوان سفیر در واشنگتن و لندن انتخاب شدند، برادر و برادرزاده محمد بن نایف در پست های امیر استان شرقی و وزیر کشور مشغول به کار هستند، عبدالله فرزند خالد بن سلطان معاون سابق وزیر دفاع، نماینده عربستان در آژانس انرژی اتمی است، ترکی فرزند محمد بن فهد امیر سابق استان شرقی وزیر دولت است و بسیاری دیگر از شاهزادگان که در پست های امارتی و وزارتی قرار دارند و یا در بخش خصوصی مشغول فعالیت های مختلف هستند. عملا همان روند پادشاهی اجماعی در جریان است اما با محوریت بن سلمان و میزان وفاداری به او.


نقش آمریکای بایدن در روند جانشینی عربستان تا چه حد تاثیرگذار است؟

نقش ایالات متحده در روند جانشینی در عربستان، همواره موضوع اختلاف برانگیزی بوده است. فارغ از این اختلافات، اما باید گفت نقش آمریکا بیشتر کاتالیزور بوده و عمدتا به شکل غیرمستقیم اعمال شده است. در مقطع کنونی نقش متغیر بایدن در فضای از دست رفتن حمایت های ترامپ از شخص محمد بن سلمان خودنمایی می کند. بویژه با توجه به موضوع قتل خاشقجی و رفتارهای تهاجمی ولیعهد در چارچوب بازبینی رابطه واشنگتن و ریاض که دموکرات ها وعده آن را داده بودند.


اما سفر مکرون به ریاض موجبات دلگرمی برای ولیعهد شده و با ورود جدی ریاض به فاز تنش زدایی منطقه ای، بن سلمان به دنبال مدیریت تنش ها و فراهم کردن فضای ثبات سیاسی برای انتقال قدرت است.


از اینرو بعید است که آمریکایی ها بخواهند در این روند اختلال ایجاد کنند و با مطرح کردن محمد بن نایف که به لحاظ جسمی در شرایط خوبی قرار ندارد، روابط دوجانبه با عربستان را به موضوع چالش بر سر انتخاب پادشاه جدید تبدیل کنند. بویژه این ارزیابی از سوی نهادهای اطلاعاتی آمریکا وجود دارد که با محمد بن سلمان در قامت پادشاه بهتر می توان در خصوص موضوعات روابط دوجانبه رایزنی کرد و احیانا به توافقات بهتری رسید.

نظر شما
* کد کپچا:
captcha

آندرتیکر در راه ایران / گران‌ترین تبلیغات تاریخ با چهره جنجالی کشتی کچ!

کاظم صدیقی فردا در این مراسم سخنرانی می کند + تصویر

شمارش معکوس برای یازدهم فروردین؛ دردسر بزرگ استقلال به خاطر سند یک ورزشگاه!

آخرین وضعیت ثبت نام و انصراف از قرارداد بیمه تکمیلی درمان فرهنگیان بازنشسته و بازنشستگان کشوری

پژمان جمشیدی از نگار فرهمند، همسر بلاگرش با عکسی مشترک رونمایی کرد

رهبر انقلاب: غزه، تا این لحظه پیروز اصلی میدان است

۴ عکس از تیپ جالب و متفاوت هان هیو جو ، بازیگر نقش «دونگ یی»

آیا افغانستانی های مقیم ایران، تابعیت می خرند؟

آیا تخم مرغ شکستن برای دفع چشم زخم موثر است ؟

مراسم ترحیم زهرا شجاعی با حضور سیدمحمد خاتمی (عکس)

ضریب حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان در سال ۱۴۰۳ + جدول

برنامه آموزش و پرورش برای استخدام ۷۲ هزار معلم جدید/امسال کتاب‌های پایه اول تغییر می‌کند

بهترین زمان برای مشاوره ازدواج

کد پی اس ووچر رایگان بدون احراز هویت

خاطره آقای همساده از «بده بزنیم» در گفتگو با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

خاطره آقای همساده از «بده بزنیم» در گفتگو با پشه و ایرج طهماسب! (ویدئو)

ژست های عجیب الناز شاکردوست در سفر به بیستون (تصاویر)

عاشقانه بانو سوسانو با دخترش (تصاویر)

پوشش و استایل خوش آب و رنگ و نوروزی پریناز ایزدیار / تصاویر

جشن زیبای نوروز در آتشکده بهرام (تصاویر)

مراسم تشییع مرحومه زهرا شجاعی با حضور خاتمی (تصاویر)

پست آبی رنگ در پیج پرسپولیس! (عکس)

تیپ و استایل متفاوت الناز حبیبی و بهرام افشاری (عکس)

تبریز سفیدپوش شد (عکس)

زیبایی های قشم، بزرگترین جزیره ایران (تصاویر)

عکس خانوادگی وایرال شده وریا غفوری که به تازگی منتشر شده / همه درباره زیبایی این خانواده حرف می زنند (+عکس)

تصویری بی نظیر از رنگین کمان در میدان نقش جهان اصفهان (ویدئو)

تصویری متفاوت از نازنین بیاتی (عکس)

هادی چوپان در کنار مجسمه خودش و گرگ (تصاویر)

تغییر چهره ایرنه پاپاس، بازیگر هند جگرخوار در ۹۳ سالگی (تصاویر)

2 عکس جدید از تیپ و ژست دیدنی «سوسانو» در یک روستای زیبا در فرانسه

عکس / اتاق فرمان اتمی شوروی را ببینید

ماجرای سفر شاه به قم و ملاقات ۴۵دقیقه‌ای با آیت‌الله بروجردی (عکس)

تصاویر / تغییر تیپ و چهره سارا و نیکای سریال پایتخت بعد 10 سال

فیگور عضلات شکم هادی چوپان و رقیب آمریکایی او؛ کدایک بهتر است!؟ (عکس)

تصویری دیدنی از آنتونیو کوئین در اصفهان (عکس)

تغییر چهره جالب طناز طباطبایی در طی ۱۵ سال! (تصاویر)

استقبال پر شور از هادی چوپان در شیراز (تصاویر)

تصاویر دیدنی و وایرال شده از دونگ یی (هان هیو جو)

استوری سحر دولتشاهی از سریال افعی

هانیه توسلی با چهره بدون آرایش آفتابی شد (عکس)

کف و سوت برای معین و هایده در برنامه زنده شبکه سه با حاضران دستچین شده در استودیو! (ویدئو)

کنایه ستاره پرسپولیس به عدم دعوتش به تیم ملی + تصویر

سلفی هادی چوپان با کلاه قشقایی پس از قهرمانی در آرنولدکلاسیک (ویدئو)

این کلیپ «آقای همساده» با ماجرای کاظم صدیقی «وایرال» شد (ویدئو)

ژست علی دایی در کنار همسرش و خانم بازیگر (عکس)

نظر جالب عادل فردوسی پور درباره عملکرد نکونام در استقلال (ویدئو)

درج نام «خلیج فارس» در تصویر اکانت رسمی ناسا از زمین (عکس)

آرایش و پوشش متفاوت بهنوش طباطبایی! (عکس)

پوشش محسن افشانی بازیگر جنجالی و همسرش در افطاری ابراهیم رئیسی! (تصاویر)

اجرای زیبای داوود کیم (جای) خواننده کی پاپ کره ای در شبکه سه (ویدئو)

سعدالله امیر شقاقی مافیای شرط بندی، در ترکیه بازداشت شد + ویدئو

دیدار «عباس قادری» با ابراهیم رئیسی ! (عکس)

کیم جای (داوود کیم) خواننده موسیقی کی پاپ کره‌ جنوبی در برنامه محفل درخواست تسبیح کرد (+عکس و ویدئو)

استایل زیبا، ساده و خیره کننده «بهنوش طباطبایی» / عکس

بهاره افشاری و تغییر چهره‌اش ۱۸ سال پس از «او یک فرشته بود» (عکس)

آتش گرفتن یک پراید با نارنجک در چهارشنبه سوری پرند (ویدئو)

همسر و پسر نجم الدین شریعتی (عکس)

چهارشنبه سوری دیشب تهران از داخل هواپیما (ویدئو)

باشگاه پرسپولیس در آستانه دربی اینگونه پیام انگیزشی داد (تصویر)

تصاویر چهارشنبه سوری از برج میلاد: تهران شهر جنگ زده شد! (ویدئو)

انفجار مهیب در شب چهارشنبه سوری در استان خوزستان ! (ویدئو)

مجادله «خورشید خانم» مو طلایی با رضا رشیدپور بر سر جریمه ۳ میلیونی حجاب (+تصویر)

«یاسمین مقبلی» به زمین برگشت (ویدئو)

تجمع بازنشستگان در اعتراض به حقوق های زیر خط فقر + عکس

محمدرضا گلزار در جمع ملی‌پوشان ایران + عکس

رهبر انقلاب به فرماندهان کل ارتش و سپاه مدال داد (+عکس)

سرمربی پرتغالی سپاهان و همسر جوان و بازیگرش، شیدا مقصودلو در کنسرت علیرضا قربانی (ویدئو)

فیلم وایرال شده از حسین یکتا در شبکه افق در شب قبل انتخابات: هر کی نمی خواد رای بده بره ! (ویدئو)

حوادث چهارشنبه آخر سال: لحظه افتادن بمب دست ساز از دستان یک نوجوان (ویدئو)

استایل شیک و ورزشی مریم معصومی در ۳۶سالگی (عکس)

حفظ کرامت شهروندان به سبک دولت انقلابی: آقای رئیسی این عکس را دیده اید!؟ (تصویر)

حضور سحرگاهی رهبری در شهر ری (+ عکس)

عاشقانه اوسمار، سرمربی پرسپولیس با همسرش (عکس)

عاشقانه شهاب حسینی و همسر جدیدش در یک اکران خصوصی (تصاویر)

مجری زن صداوسیما آرزو کرد همه چیز به دوران قبل از رییسی بازگردد! / جبران مافات ژیلا صادقی با حمله به حسن روحانی! (ویدئو)

واکنش طنزآمیز عبدالکریم حسن به مردود شدن گلش در دیدار پرسپولیس - فولاد + تصویر

پیام سیدحسین حسینی به هواداران استقلال (اینستاپست)

استایل شیک و خاص بهاره افشاری در مراسم بزرگداشت علی نصیریان (عکس)

رونمایی بهنوش طباطبایی از مجسمه‌ زیبای خودش ! (عکس)

سخنان قدیمی سخنگوی دولت درباره قیمت ها وایرال شد! (ویدئو)

دختر ترامپ، بیل گیتس، ریانا و زاکربرگ در عروسی پسر ثروتمندترین مرد آسیا (+عکس)

واکنش باشگاه پرسپولیس به هت تریک اوسمار ویرا + عکس

آخرین حضور حسن روحانی در اجلاس خبرگان رهبری (عکس)

اولین جلسه دادگاه تتلو برگزار شد (تصاویر)

واکنش انتقادی محسن چاوشی به سیل در جنوب بلوچستان (تصویر)

واکنش محسنی اژه‌ای به حکمی درباره «شروین حاجی پور» (ویدیو)

تصاویری تازه از پسر رهبر انقلاب و لاریجانی در یک مراسم

واکنش تحریک‌آمیز مهدی طارمی پس از پیروزی عجیب پورتو برابر بنفیکا + عکس

اقامه نماز بر پیکر آیت الله امامی کاشانی توسط رهبر انقلاب (عکس)