اولیانوف چکاره ملت ایران است؟

آرمان ملی- علیرضا پورحسین: مذاکرات احیای برجام همچنان در وین تداوم دارد و حواشی پیرامون آن با انتقادات زیادی مواجه شده است. یکی از این موارد انتشار تصاویری از مذاکرات مستقیم اولیانوف با رابرت مالی بود که اما و اگرهای زیادی را در اذهان عمومی ایجاد کرده است. مذاکراتی که موضوع آن ایران است اما هیچ نماینده‌ای از ایران در آن وجود ندارد. در راستای بررسی این موارد و آخرین تحولات مذاکرات وین، «آرمان‌ملی» گفت‌وگویی با مهدی ذاکریان، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی داشته است که در ادامه می‌خوانید.

آیا ایران اساسا می‌تواند در مذاکرات احیای برجام به شخصی همچون اولیانوف اعتماد کند تا صرفا او به نمایندگی از ایران با رابرت مالی مذاکره کند؟
ضرب المثلی وجود دارد که در آن عنوان می‌شود، آزموده را آزمودن خطاست. ایران در دوره احمدی‌نژاد به برزیل، روسیه و ترکیه متوسل شد و بالاترین حد امتیازی که قرار بود آن دوره به ایران برسد، غنی سازی در خارج از کشور بود. اینکه امروز گفته می‌شود بیگانگان نباید در مسائل ایران مداخله کنند، صرفا مربوط به روسیه و چین نیست. باید توجه داشت که اساسا مداخله هر کشوری در تصمیمات یک ملت غیرقانونی بوده و صحیح نیست. مرز، حاکمیت ملی و منافع ملی، واژه‌های مقدسی برای همه کشورها هستند. زمانی که گفته می‌شود مرز، به این معناست که تمام تصمیم گیری‌ها در داخل همین خطوط باید گرفته شود و نمی‌توان وارد سرزمین دیگری شد و برای مردم آن‌ها تصمیم‌گیری کرد. زمانی که گفته می‌شود حاکمیت ملی، یعنی تصمیم یک ملت بدون وابستگی به سایر کشورها باید اجرا شود. در مذاکرات این موضوع بسیار مهم است و ایران باید نسبت به آن از خود وسواس نشان می‌داد. از زمان آقای روحانی این خطا رخ داد و عنوان شد که ایران مذاکره می‌کند اما بدون حضور آمریکا. آن برهه زمانی این دلیل وجود داشت که آمریکا عضو برجام نیست و باید تحت شرایطی به برجام بازگردد. فلذا با واسطه 5 کشور، نقطه نظرات خود را به آمریکا منتقل می‌کردیم. به نظر من از همان برهه زمانی ما اشتباه کردیم. بارها گفتیم که ایران باید حرف خود را رو در رو به آمریکا بزند. ما در مذاکره که قرار نیست از آن‌ها تشکر کنیم. ایران می‌خواهد اعتراض خود را به گوش آمریکا برساند.

ضرورت مذاکره مستقیم در چه مواردی است؟
مشخصا سایر کشورها با لحن ایران، اعتراض را به گوش آمریکا نمی‌رسانند. قطعا هیچ کشوری خواسته‌های ایران را آن گونه که باید، به آمریکا منتقل نمی‌کند و هیچ کدام نمی‌تواند حس ایران را در مذاکره منتقل کند و این یک خطاست. آن چه که مشخص بود ایران حاکمیت ملی خود را به واسطه‌ها واگذار نکرده بود و مقرر شده بود تا آن‌ها خواسته‌های ایران را منتقل کنند. با این وجود من باز هم مخالف همین شکل از مذاکره نیز بودم. زیرا لحن و حس ایران را نمی‌توانستند منتقل کنند.

امروز چه تفاوتی با دوره دولت روحانی دارد؟
مشخصا وضعیت بدتر است زیرا امروز آن گونه که ما مطلع شده‌ایم، روسیه صرفا منتقل کننده پیام نیست و گویا طبق گفته‌های اولیانوف، آن‌ها تصمیم می‌گیرند که ایران در چه مواردی کوتاه بیاید. اولیانوف به صراحت گفته است که به همراه چین، ایران را متقاعد کرده است که مواضع خود را تعدیل کند. از این صحبت این گونه برداشت می‌شود که به جای اینکه ملت ایران تصمیم‌گیری کنند، روسیه و چین در حال تصمیم‌گیری برای ایران هستند. عکسی که از دیدار اولیانوف و رابرت مالی منتشر شده است، نشانگر این نیست که حرف‌های ایران منتقل می‌شود زیرا اگر قرار بود واسطه‌ای پیام‌ها را منتقل کند، آن واسطه باید انریکه مورا می‌بود و نه اولیانوف. اولیانوف از طرف 4+1 انتخاب نشده است تا پیام ایران را منتقل کند. امروز باید به ملت ایران توضیح داده شود که ایشان چکاره است؟ اولیانوف چکاره ملت ایران است که در مقابل رابرت مالی، مسئول ایران در وزارت خارجه آمریکا می‌نشیند و با او مذاکره می‌کند؟ چنین تصاویر و چنین انعکاس اخباری از مسائل حرفه‌ای در حوزه دیپلماسی بسیار دور است. چنین اتفاق‌هایی قطعا موجب تاسف افکار عمومی می‌شود. من نه حزبی هستم و نه سیاسی. من یک استاد دانشگاه هستم و از همان اول نیز بر این باور بودم که باید مستقیم با آمریکا مذاکره کنیم. اگر هنوز ترامپ بر سر کار بود باز هم می‌شد مذاکره غیرمستقیم را توجیه کرد اما امروز که تیم دیگری هستند. هرچند به نظر من در آن برهه زمانی از ترامپ می‌توانستیم امتیازات بیشتری بگیریم. یکی امروز بیاید و به ملت ایران توضیح دهد که این صحبت‌های اولیانوف چیست. اینکه اولیانوف عنوان می‌کند که چین و روسیه نظر ایران را تغییر دادند یعنی چه؟ مگر ایران مستعمره روسیه و چین است که برای ما تصمیم‌گیری می‌کنند؟ ایران باید خواسته‌های خود را مطرح کند و با طرف‌های دیگر برجام رایزنی کند، آن گاه تصمیم‌گیری کند. اگر مسائل و استدلال‌های دیگری در این میان وجود دارد باید اطلاع‌رسانی شود تا اذهان عمومی متوجه شوند. یک اشتباه بزرگ امروز این است که هیچ کنفرانس مطبوعاتی مشترکی با نماینده سایر طرف‌های برجام برگزار نمی‌شود. در حالی که آقای ظریف مرتب با خانم موگرینی به صورت مشترک نشست مطبوعاتی برگزار می‌کرد. این سبب می‌شد تا تعارض در مواضع طرف‌های برجام با ایران نباشد. حرف‌ها و گزارش‌ها برخلاف امروز واقعی بود. امروز نماینده ایران در مذاکرات صحبت‌هایی می‌کند که با نماینده سایر طرف‌های برجام متفاوت است. آن‌ها می‌گویند خواسته‌های ایران مذاکرات را سخت کرده است از این سو ایران عنوان می‌کند که همه چیز به خوبی در حال انجام است. چه کسی صحبت درستی می‌کند؟ مشکل اینجاست که همزمان به جامعه جهانی گزارش داده نمی‌شود. این موارد ابهام به‌وجود می‌آورد و به‌واسطه انتشار عکس اولیانوف و رابرت مالی این ابهامات بیشتر می‌شود و افکار عمومی این اتفاقات را نکوهش می‌کنند.