پنج تضمین الزامی برای برجام

یک کارشناس سیاست خارجی گفت: در صورت خروج از برجام و افزایش غنی‌سازی به ۹۰ درصد، تحریم‌های فراگیر شورای امنیت سازمان ملل قطعا سخت‌تر از قطعنامه ۱۹۲۹ خواهد بود و فرض کنید اتحادیه اروپا هم ما را تحریم کند، موضع سیاسی همه دنیا، محکومیت ما خواهد بود و ما از بایدن و بقیه دنیا، ترامپ دیگری درست کرده‌ایم.

ساسان کریمی در گفت‌و‌گو‌‌ با خبرنگار ایلنا در خصوص مباحث مرتبط با دو موضوع «تضمین و راستی‌آزمایی» در مذاکرات وین گفت: دو پرانتز از مذاکرات، که البته جدا از هم است، راستی آزمایی و تضمین است که تا حدودی این دو مقوله بی ارتباط با یکدیگر هستند؛ ایران در موضوع راستی آزمایی برای مثال می‌خواهد تراکنش بانکی را بعد از برداشته شدن مجدد تحریم‌ها امتحان کند اما موضوع تضمین که در ابتدای مذاکرات در دور هفتم، شاهد مطالبه حداکثری آن بودیم مساله این است که دولت بعدی آمریکا نتواند از برجام خارج شود.

وی ادامه داد: این موضوع اما به لحاظ ساختاری ممکن نیست که بتوانیم چنین تضمینی را از دولت ایالات متحده آمریکا و حتی دولت‌های خیلی کوچکتر بگیریم چرا که چنین تضمینی در روابط بین‌الملل وجود ندارد اما دولت ایالات متحده آمریکا اعلام کرده که حاضر است تا اقدامات اعتماد سازی را در در دولت دموکرات انجام دهد.

کریمی تصریح کرد: گروه بین المللی بحران، در گزارشی که اخیرا منتشر کرده، با ارسال نامه‌های اعتماد ساز که به آن Letter Confident می‌گویند، پیشنهادی به دولت آمریکا داده است که از طرف وزارت خزانه داری آمریکا مجوزی برای شرکت‌هایی که طرف معامله با ایران هستند صادر شود که آن شرکت‌ها مطمئن باشند که در دولت دموکرات‌ها، در صورت وفاداری ایران به تعهدات برجامی، آمریکا از برجام خارج نخواهد است. البته این حرکت تا حد زیادی نمادین و تقلیل یافته درخواست ایران از تضمین است.

کریمی گفت: اینکه چرا دادن این تضمین ممکن نیست به دلیل این است که حتی اگر تضمین حقوقی هم داده شود، اختیاری است که امروز دولت ایالات متحده آمریکا دارد. به همان شکل دولتی می‌تواند وارد یک تعهد شود به همان اندازه نیز می‌تواند خارج شود و منحصر به دولت آمریکا نیست. حتی دولت ما هم چنین توانایی را دارد. حاکمیت هر دولتی بر حقوق سرزمینی خود مطلق است و به جز موارد الزامی خود خواسته در روابط بین الملل، الزام دیگری وجود ندارد. پنج تضمین الزامی وجود دارد که می‌تواند جواب‌هایی برای برجام داشته باشد.

وی درباره این پنج تضمین الزامی گفت: تضمین اول حقوقی است. تضمین حقوقی یعنی دولتی طبق سندی حقوقی متعهد می‌شود تا از برجام خارج نشود. این الزام حقوقی در خود برجام و قطع نامه ۲۲۳۱ برای ایالات متحده وجود داشت. هر الزام حقوقی مانند آنچه که در بالا گفته شد همانقدر معتبر است و رعایت نکردن آن هم به آسانی اتفاق می‌افتد. یعنی کاری که ترامپ با برجام کرد و از آن خارج شد.

وی افزود: تضمین‌ دوم، فنی است. البته دولت ایالات متحده تا حدی با آن مخالفت کرد. دولت ایران گفته ما اورانیوم‌های غنی‌سازی ۲۰ درصد و ۶۰ درصد خود (یعنی فرابرجامی‌مان) را تحت نظارت آژانس در خاک ایران انبار و پلمب می‌کنیم که با مخالفت کشورهای دیگر شامل آمریکا مواجه شد و یک راه‌حل میانه‌ای پیدا شده که سوخت‌ها و سانتریفیوژهای فرابرجامی IR۶ و IR۸ و IR۹، در خاک کشور ثالث یعنی روسیه و تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی انبار شده و اگر آمریکا مجددا از برجام خارج شد در دسترس ایران قرار بگیرد. در حالی که مشخص نیست این موارد در دسترس ایران قرار بگیرد.

وی ادامه داد: تضمین سوم اقتصادی است. در این تضمین به شکل سرمایه‌گذاری و نه فقط کاری، شرکت‌های غربی و آمریکایی در پروژه‌های ایران همکاری داشته باشند. اگر سرمایه‌های غربی‌ها به خصوص آمریکای‌هایی درگیر شود، پیش بینی می‌شود اگر آمریکا مجددا بخواهد از برجام خارج شود، فشار بر دولت ایالات متحده بیشتر از گذشته باشد که تا حدودی نتواند از این قرارداد بیرون بیاید.

این کارشناس سیاست خارجی گفت: تضمین چهارم، تضمین حقوق داخلی آمریکاست. یعنی اگر کنگره آمریکا تایید و تصویب کند که این قرارداد به یک قانون الزامی برای رئیس جمهور آمریکا شود، باز هم این الزامی نخواهد شد. یعنی طبق قانون، رئیس جمهور آمریکا توان خروج از هر قراردادی که حتی به تصویب کنگره هم رسیده باشد را دارد.

وی افزود: تضمین پنجم، سیاسی است. در تضمین سیاسی-اعتباری، یعنی هر چقدر طول مدت اجرای برجام و عادی سازی روابط ایران با اعراب بیشتر باشد، طبیعتا خروج آمریکا از قراردادی که ثبات روابط را به وجود آورده است، فشار بیشتری از سوی افکار عمومی و همچنین فضای سیاسی غرب و آمریکا همراه خواهد بود. از نظر من تضمین پنجم در دسترس‌تر از سایر تضمین‌ها خواهد بود. به طوری که برخی اشخاص برای اینکه نمی‌خواهند اعتبارشان خراب شود، زیر تعهدات خودشان نمی‌زنند.

وی ادامه داد: بنابراین می‌شود به این جنس الزامات و تضمین‌ها امیدوار بود و به نظر می‌رسد که دنیای امروز بیشتر از هر چیزی دیگری بر مبنای منافع اقتصادی، سیاسی و اعتباری سوار است و دولت‌ها را خیلی ملزم به رعایت تعهداتشان به هر قراردادی نمی‌کند.

ساسان کریمی همچنین درباره اخبار منتشر شده در خصوص نامه اخیر سعید جلیلی به رهبری درباره خروج از برجام، غنی ‌سازی ۹۰ درصد و اینکه اگر پرونده اتمی ایران به شورای امنیت برود روسیه و چین وتو خواهند کرد و مکانسیم ماشه فعال نخواهد شد، گفت: من موافق نظر منتسب به او از جهت محتوایی و شکلی نیستم. در جهت شکلی این است، اصولا سیاست‌گذاری، دادن یک نسخه به تصمیم‌گیر نیست. تصمیم سازی و سیاست‌گذاری در دنیا به صورت درست کردن پالیسی پیپر (Policy Paper) تعبیر می‌شود. این روش یعنی شما باید با در نظر گرفتن الزامات، چند راه حل واقعی، ملموس و اجرایی که هرکدام تبعات، مزایا و دستاوردهایی خواهد داشت، پیشنهاد کنید. به طور مثال، شما باید چهار یا پنج‌ پیشنهاد تحت عنوان سیاست‌گذاری، تصمیم‌سازی یا مشاوره را ارائه کنید تا نهاد تصمیم‌گیر یکی را انتخاب کند. اما اینکه شما فقط یک سیاست را اتخاذ کرده و همان را تبلیغ کنید کمکی به سیاست‌گذاری نمی‌کند چون تبعاتی دارد.

کریمی تصریح کرد: نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است علی‌رغم آن تحلیل‌های عجولانه‌ای که گفته شد ترکیب امروز حاکمیت یک دست اصولگرا بوده و نظرات یکی است اما می‌بینیم نظرات آقای جلیلی با آقای باقری کنی در عمل هم فرق می‌کند چه برسد به آقایان امیرعبدالهیان و صفری. کسانی که به وزارت خارجه نزدیک باشند می‌دانند که دیدگاه این دوستان با یکدیگر کاملا مطابق نیست و فرق می‌کند و وزیر امور خارجه امروز نشان داد که دیپلماتی تکنوکرات و میانه رو نسبت به آقای جلیلی و عملگرا هستند اما چیزی که در نگاه آقای جلیلی است سیاست را بر اساس هزینه – فایده نمی‌بیند.

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی افزود: سیاست مثل اقتصاد علمی مبتنی بر هزینه و فایده است. یعنی هر پیشنهادی که می‌دهید باید هزینه و فواید آن را در نظر بگیرید. اگر هزینه‌ها کمتر از فوایدش بود آن را توصیه کنید. اما آقای جلیلی هیج وقت در مذاکرات و توصیه‌هایشان به هزینه راه پیشنهادی خود توجه نمی‌کنند. همچنین که حساب علم سیاست و دیپلماسی هم حساب هزینه و فایده است و خوب است یک بار دیگر صحبت‌های آقای ولایتی درباره سیاست ورزی و دیپلماسی را در مناظرات انتخابات سال ۹۲ مرور کنیم.

کریمی گفت: اتفاقی که حالا افتاده این است که بین عملی که آقای باقری کنی انجام می‌دهد و نظری که آقای جلیلی داند تفاوت وجود دارد و با خط مشی مذاکرات وین که در حال انجام است نیز موافق نیستند. آقای جلیلی باید توجه داشته باشد، آدم مجاز است در هر تیپی که است و هر نظری که داشته باشد اما وقتی در مقام یک کارگزار رسمی جمهوری اسلامی که نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی و مسئول موضوعات سیاست خارجی در شورای راهبردی روابط خارجی است باید بداند نظر داشتن تبعاتی دارد که می‌تواند از بعد سیاسی تبلیغاتی برای نظام هزینه ایجاد کند.بنابراین باید مقداری وظیفه سنگین‌تری روی دوش خود احساس کرده و اندکی سنجیده عمل کنند.

وی افزود: در صورت خروج ایران از برجام و رساندن غنی سازی اورانیوم به ۹۰ درصد، آن هم در شرایطی که یک سال مذاکره انجام شده، نه تنها ایالت متحده آمریکا موضع سختگیرانه‌تری نسبت به ما اتخاذ خواهد کرد بلکه در فضای بین الملل در گوشه رینگ قرار گرفته و مذاکره‌ای که آقای جلیلی هم مد نظرشان است صورت نمی‌پذیرد. تحریم‌های فراگیر شورای امنیت سازمان ملل قطعا سخت‌تر از قطعنامه ۱۹۲۹ خواهد بود و فرض کنید اتحادیه اروپا هم ما را تحریم کند موضع سیاسی همه دنیا، محکومیت ما خواهد بود و ما از بایدن و بقیه دنیا، ترامپ دیگری درست کرده‌ایم.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه گفت: به نظرم مذاکره مورد نظر آقای جلیلی اصلا شکل نمی‌گیرد و بیشتر تهدید جدی علیه امنیت ملی ما خواهد بود و اهرم سازی در روابط بین الملل حسابی دارد که به نظرم آقای جلیلی خیلی با آن آشنا نیست. از طرف دیگر در این فرصت یک هفته‌ای که تیم مذاکره کننده به پایتخت برگشته اگر منظور آقای جلیلی با انتشار نامه این باشد که به تیم مقابل فشاری بیاورند که نگاه‌های رادیکال و تندتری نیز وجود دارد، تیم مقابل آنقدر خام نیست که بخواهد فریب بخورد. این تاکتیک‌ها قوی و هم ضعیف است و باید انتظار بیشتری از ذهن دیپلمات‌های دنیا داشت.

خبرهای مرتبط