آیا «وهابیت» در عربستان پایان یافته است؟

پس از آنکه قوانین وهابیتِ برگرفته از عقاید شیخ محمد بن عبدالوهاب در تمامی امور و مسائل سرنوشت ساز عربستان سعودی فصل الخطاب به شمار می رفت، امروز این تفکر پس از ساقط کردن اختیارات نهاد دینی امر به معروف و نهی از منکر، که در پی انتقادهای غرب صورت گرفت، به طور کامل در حال کنار گذاشتن است.

به گزارش سرویس ترجمه شفقنا به نقل از رای الیوم، «ترکی الحمد» همان نویسنده نزدیک به محمد بن سلمان ولیعهد عربستان است که از او چراغ سبز گرفته است تا از طریق توییتر اظهاراتش را مطرح و پایان وهابیت را اعلام کند؛ جایی که معتقد است که مأموریت تاریخی وهابیت به پایان رسیده است.

موضوع قابل توجه این است که ترکی الحمد، وهابیت را در توییت های جنجالی اش، به «پیوریتانیسم»(جنبش پاکسازی مسیحی) تشبیه کرده است؛ تشبیهی که هدف از آن، یادآوری آمریکا و انگلیس است که در مرحله تاسیس، همان ایدئولوژی را از دین اتخاذ کردند.

در حالی که براساس کتاب های تاریخی و همچنین کتاب های آموزشی در عربستان، آغاز دولت اول آل سعود به واسطه تاییدیه وهابیت بود و وهابیت به عنوان تعیین کننده مسیر درست برای نسل دوم و سوم آل سعود به شمار می رفت، اکنون اما کنارگذاشتن وهابیت واقع بینانه و ضروری به نظر می رسد و نویسنده اذعان می کند که کشورش برای توسعه به دین متوسل شده است در حالی که امروز دولت چهارم آل سعود و بن سمان دیگر برای توسعه به دین نیازی نداردبلکه نیازمند انعطاف پذیری و سرگرمی است؛ موضوعی که با انتقاد اسلام گرایان و بقایای سلفی ها و جریان بیداری در عربستان همراه شده است.

الحمد در توییت های جنجالی خود تلاش می کند هویت دینی را از کشورش سلب کند و او که به گفته فعالان، با چراغ سبز رهبرش بن سلمان سخن می گوید، به دنبال آن است که روی مدنیت دولت تاکید کند و در توییتی چنین نوشته است: روز بنیانگذاری{آل سعود} در واقع همان روزی است که محمد بن سعود حکومت را در الدرعیه عهده دار شد نه روز توافق تاریخی بین این شاهزاده و شیخ محمد بن عبدالوهاب و این موضوع تاییدی بر مدنیت دولت در ریشه های اولیه آن است. شیخ به عنوان یک یاری خواهنده به الدرعیه آمد، نه به عنوان یک حامی و بنیانگذار و این موضوع بسیاری از مسائل را پیرامون ماهیت دولت در عربستان حل می کند.

توییت های الحمد با جنجال فراوانی در عربستان همراه شده است؛ برخی به وی تاخته اند و هجمه وی به وهابیت و تشبیه آن به پوریتانیسم را به باد انتقاد گرفته اند. برخی نیز نسبت به دیدگاهایش که به دنبال برچیدن هویت دینی سرزمین حرمین و مسخ آن با یک دولت مدنی است، هشدار داده اند این در حالی است که در سرتاسر تاریخ آن سلفی، و وهابی بوده است.

گفتنی است دولت عربستان سعودی در حال حاضر شاهد نوعی گذر منعطف چشم گیر و بی سابقه ای تحت رهبری محمد بن سلمان است که در آغازورود به حیات سیاسی گفته بود که هرگز اجازه نخواهد داد که سلفی ها و افراط گرایان سی سال زندگی اش را به یغما ببرند.

مهمترین سوالی که در محافل عربستان مطرح می شود، این است که در نهایت چه کسی پیروز خواهد شد؟ شاهزاه بن سلمان یا روحانیونی که دیدگاههایش را نمی پذیریند؟ به نظر می رسد پیروزی از آنِ شاهزاده جوان است. با این حال لغو سفرهای طولانی مدت او در اجلاس گلاسکو و اخیرا در مراسم افتتاحیه بازی های زمستانی پکن، سوالاتی را درباره دلایلی که مانع سفر طولانی او می شود، مطرح می کند اینکه آیا با خفقان مردمی و یا وجود کینه در داخل محافل خاندان حاکم ارتباطی دارد؟ آیا آن طور که ترکی الحمد می گوید، وهابیت واقعا به پایان رسیده است؟ و چرا هنوز هشتگ مخالف با جشنواره ها ماننده جشنواره موسمی ریاض، پایبندی به حجاب و مخالفت با میزبانی از هنرمندان مرد و زن در صدر قرار دارد؟ و سوالات دیگری که مطرح می شود.