برجام و لشكر تك نفره سعيد جليلى

آرمان ملی – مطهره شفیعی: بالاخره سکوتش را شکست، مردی که تصور می‌شد در کابینه سیزدهم در جایگاه معاون اول باشد که نشد. پس از آن این احتمال داده شد که حتما وزیر امور خارجه است اما باز هم رئیسی حاضر به پذیرش جلیلی در کابینه نشد. سعید جلیلی اما از مواضعش کوتاه نیامد و همان‌طورکه گفته بود دولت در سایه تشکیل خواهد داد. مهم‌ترین موضوعی که در این روزها نام جلیلی را پررنگ کرده، نامه 200 صفحه‌ای خطاب به مقامات کشور بود که گفتند این نامه را سعید جلیلی در انتقاد به مذاکرات برجامی نگاشته است. آنطور که ایسنا منتشر کرد، سعید جلیلی در این نامه صراحتا مخالفت خود را با مسیری که در حال‌ حاضر در حال طی‌شدن است، اعلام کرده و گفته است ایران باید از برجام خارج شود. طبق نسخه تجویزی او، در گام بعدی، طرف‌های دیگر برجام برای پیگیری سازوکار ماشه و بازگرداندن تحریم‌های اصلی هسته‌ای به مشکل حقوقی خواهند خورد و نیازمند مراجعه به شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهند شد. طبق گفته‌های این منبع آگاه، جلیلی پیش‌تر و قبل از ارسال این نامه، تماس‌های خود را با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه، و علی باقری‌ کنی، معاون سیاسی او و رئیس هیات مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات احیای برجام در وین، داشته و در تلاش برای اقناع آنها ناکام مانده است. پس از این بوده است که جلیلی در این مرحله سراغ نامه به رهبری رفته است.

حامی برجام شد!
اما روز گذشته سعید جلیلی سکوتش را پایان داد و اظهارات قابل تاملی داشت. او در این نامه خود را حامی برجام معرفی کرده که پذیرش این ادعا با اظهارات و مواضع قبلی او همخوانی ندارد. سعید جلیلی در سخنرانی خود با عنوان پشت خیمه دشمن در حسینیه جماران درباره برخی از اخبار نسبت به نامه منتسب به او در نقد مذاکرات برجام گفت: می‌گویند فلانی صد صفحه یا ۲۰۰ صفحه نامه نوشته است، اما چرا چنین فضایی اکنون طراحی می‌شود؟ من که قبلا گفته‌ام برجام سند طلبکاری ملت است و در دانشگاه باید برجام خوانی راه بیفتد. اما مگر صحنه ما این مسائل است. وی گفت: من همیشه مکاتباتی داشتم و وظیفه خود می‌دانم نظراتم را بیان کنم دولت قبل در پایان دوره خود گزارشی درباره برجام داد من آن را بررسی کردم و مواردی که با واقعیت مطابقت نداشت بیان کردم. این نامه مربوط به ۶ ماه پیش و در نقد گزارش دولت قبلی در زمینه دستاوردهای برجام بود. البته این مسائل ارزش پرداختن ندارد. جلیلی که دیروز ادعا کرده موافق برجام است و توصیه به برجام خوانی کرده است، باید اظهارات گذشته‌اش را به یاد بیاورد مانند زمانی که گفت: «از ابتدا با برجام مخالف بودم. همان زمان به آقای رئیس‌جمهور نامه نوشتم؛ آن را رسانه‌ای هم نکردم. گفتم به نظر ما می‌رسد که به این توافق ایرادات جدی وارد است. نه آنکه بگذاریم بعدا که خطاها رو شد بیاییم و بگوییم. همان زمان برخی از دوستان می‌گفتند حالا که مردم از برجام خوششان می‌آید ما چیزی نگوییم. چرا نگوییم؟ شما نسبت به آینده کشور وظیفه دارید.» 22 مهر 97 هم گفته بود: «در برجام وقتی هنوز توافقی انجام نشده بود فهمی داشتیم که برجام فرجامی ندارد و برحسب وسع و وظیفه خود مخالفت را اعلام کردیم.»

هنوز مخالف مذاکره است
البته اظهارات جلیلی به توضیح درباره نامه 200 صفحه‌ای محدود نشد. او درباره رابطه با آمریکا هم صحبت کرد و مثل همیشه بر طبل «نه به مذاکره در هر شرایطی» کوبید. جلیلی دیروز گفت: «یک مقام اروپایی به من گفت که اگر فشاری که به ایران آمد به کشور ما وارد می‌شد، نمی‌توانستیم ۶ ماه مقاومت کنیم، اما امروز مقامات رسما اعلام می‌کنند فشار حداکثری شکست خورده است. آنها اعتراف می‌کنند آمریکا منزوی شده و دستانش خالی است. عنوان این برنامه یعنی پشت خیمه دشمن نشان از فهم درست دانشجواست که در واقع مستندی بر مبنای اظهارات رسمی مقامات آمریکا است که ایران عقب نشینی نکرده است. البته دشمن هر زمانی که از زور ناامید می‌شود به تزویر روی می‌آورد و هر زمان که پشت خیمه دشمن می‌رسید، او قرآن بالا می‌آورد. این صحنه را باید درک کرد. دشمنی که امروز به شکست اعتراف می‌کند، چاره را درتزویر می‌بیند. بنابراین نباید اجازه داد دشمن باتزویر و ابزار رسانه، تزویر خود را دنبال کند. تدبیر ما در برابر تزویر دشمن بسیار اهمیت دارد. امروز پیروزی ملت ما در برابر آمریکا باید درست معرفی شود و اجازه نداد عده‌ای آن را کوچک جلوه دهند.» این اظهارات در حالی بیان می‌شود که مقام معظم رهبری در 19 دی فرمودند: «اینکه در مقطعی با دشمن مذاکره، صحبت و تعامل شود به معنای تسلیم شدن در مقابل آن نیست، همچنان که تاکنون تسلیم نشده و از این پس نیز نخواهیم شد» علی اکبر صالحی که مدت زمان کوتاهی وزیر خارجه دولت احمدی‌نژاد هم بود، از مذاکرات ‌محرمانه‌ای با آمریکا سخن به میان آورد که با جلیلی و مصلحی هماهنگ شده بود. به گفته صالحی، برای نشست دوم با ‌آمریکا، «دوستان در دبیرخانه گفتند اگر آمریکایی‌ها راست می‌گویند بیایند در آلماتی ذره‌ای انعطاف نشان دهند.» او ادامه ‌داد: «لذا ما از آمریکایی‌ها خواستیم در آلماتی انعطاف نشان دهند؛ چون دوستان در دبیرخانه قول داده بودند روند کار را با ‌این انعطاف برای دور دوم مذاکرات محرمانه تسهیل کنند. صالحی با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها به دلیل پیغام وزارت خارجه در آلماتی انعطاف نشان دادند، اظهار کرد: «وقتی خبر ‌انعطاف آمریکایی‌ها را در آلماتی شنیدم، در وین بودم و خدا را شکر کردم و گفتم که آنها بالاخره یک بار هم که شده وفای به ‌عهد کردند. بنابراین مذاکره با آمریکا همیشه برای جلیلی ممنوع نبوده است و خودی‌هایش حق مذاکره داشتند.

صالحی چه گفته بود
لازم است قضاوت درباره اظهارات جلیلی را با یادآوری اظهارات علی‌اکبر صالحی رئیس وقت سازمان انرژی اتمی در سال 99 همراه باشد. صالحی گفت: «علت اینکه گام جلو نرفت این بود که آقای جلیلی سفت گرفت. آنها هم احساس قدرت می‌کردند چون دو سال بود صنعت هسته‌ای ما متوقف بود. یعنی ابتدای راه صنعتی شدن بودیم در حوزه صنعتی. برای همین غربی‌ها فشار می‌آوردند و ایشان هم مقاومت می‌کرد تا اینکه سه قطعنامه علیه ما صادر کردند. 1803، 1835 و1929. از 86 که ایشان مسئولیت گرفت تا 89 ما سه تا قطعنامه گرفتیم برای همین مقاومتی که به خرج داد. آقای جلیلی مقداری انعطافش کم بود. یک مقدار که چه عرض کنم. انعطافش کم بود» بسیاری همانند صالحی تاخیر در رسیدن به توافقات را تردید افرادی مانند جلیلی می‌دانند که زمانی تصور داشت با حمایت مرحوم مصباح‌یزدی می‌تواند در تصمیمات دولت رئیسی تاثیرگذار باشد که متوجه شد اینگونه نیست و کنار گذاشته شده است. علی‌اکبر ولایتی هم ناراضی از مشی جلیلی گفته بود: «دیپلماسی کلاس فلسفه نیست که بگویید منطق ما قوی بود! آنچه مردم می‌بینند این است که شما مسئول مذاکرات ‌هستید و هیچ چیزی حاصل نشده و مدام تحریم‌ها ببیشتر شده و به مردم فشار بیشتری آمده است.

واکنش وزارت خارجه چه بود؟
در زمانی که نامه 200 صفحه‌ای فاش شد، جلیلی ترجیح داد سکوت کند تا شاهد واکنش‌ها باشد اما شاید انتظار نداشت سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به سؤالی در خصوص جرئیات نامه انتقادی سعید جلیلی در خصوص مذاکرات وین بگوید: «مناسب است پاسخ این سؤال را از خود ایشان بگیرید اما می‌توانم بگویم ما با اجماع در حال مذاکره در وین هستیم و همه باید این سرمایه را پاس بدارند.» جلیلی باید از عرصه خارج شود و از اظهارات برجامی خودداری کند چرا که اطرافش خالی است و یک نفره نمی‌تواند به نبرد بپردازد.