چرا دل اصول‌گرایی ایرانی از حملۀ روسیه به اوکراین غنج می‌رود؟!

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- با آغاز حملۀ روسیه به اوکراین که البته مشخص نیست تا کجا ادامه دارد (پوتین به جدا‌سازی شرق و ایجاد منطقۀ حایل بسنده می‌کند یا تا سقوط کی‌یف ادامه می‌دهد) می‌توان حدس زد که اصول‌گرایی رادیکال ایرانی از این اتفاق در دل شادان باشد و در روزهای اخیر نیز این شادمانی و حتی انتظار را در برخی تیترهای رسانه‌ها و تحلیل‌ها می‌شد دید. عجالتا صدا و سیما از تعبیر «حمله» یا «تجاوز» استفاده نمی‌کند و «عملیات ویژه» را گزارش می‌کند. کما این که برای تظاهر کنندگان در کشورهای مختلف تعبیر واحد به کار نمی برد و بستگی دارد بحرین باشد یا فراسه. لبنان باشد یا عراق.

مهم ترین دلایل رضایت نسبی یا شادمانی این طیف سیاسی را از این قرار می توان برشمرد:

1. رفتار پوتین اقتدارگرایانه است و لیبرالیسم غربی را آشکارا به چالش کشیده است. از این‌رو اقتدارگرایی ایرانی در کشمکش مستمر با اندیشه‌های لیبرال اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کند.

2. سرِ آمریکا به پوتین و اوکراین گرم می‌شود و در مذاکرات هسته‌ای فشار کمتری وارد می‌سازد چون جبهۀ جدیدی گشوده شده است.

3. همان‌گونه که از نخستین ساعات پنج‌شنبه شاهد بودیم قیمت نفت رو به فزونی گذاشته است. درست است که ایران به خاطر تحریم‌ها نمی‌تواند نفت خود را به اندازۀ مورد نیاز ارزی بفروشد و پول آن را منتقل کند ولی همچنان از افزایش قیمت نفت، منتفع خواهد شد.

4. قابل پیش‌بینی است که آمریکا و غرب تحریم‌های شدیدتری علیه روسیه اعمال خواهند کرد. هر چه شمار تحریم‌شده‌ها بیشتر باشد ایران کمتر احساس انزوا می‌کند خاصه وقتی در کنار روسیه قرار گیرد.

5. اگر روسیه به یک کشور اسلامی مثل افغانستان یا آذربایجان حمله می‌کرد موضع‌گیری برای جمهوری اسلامی به لحاظ عقیدتی دشوار می‌شد در این فقره و هر چند تهران روابط مناسبی با کی‌یف دارد اما کسی انتظار حمایت از دولت اوکراین را از ایران ندارد و از این نظر با فراغ بال بیشتری می توانند عمل کنند.

6. اگر آمریکا به حمایت جدی از دولت اوکراین برنخیزد و انها را تنها بگذارد زمینۀ تحقیر در ادبیات اصول‌گرایی فراهم خواهد شد چندان که خواهند گفت آمریکا متحدان خود را تنها می‌گذارد و دل به آن نبندید.

7. حمله به اوکراین تصویر قدرت‌مند‌تری از این غول در ذهن ایرانیان ترسیم می‌کند. از این رو پیوند با روسیه با نگاه مناسب‌تری دنبال خواهد شد و منتقدان نخواهند گفت متحدین ایران وزن قابل اعتنایی در جهان ندارند. هر چند که روسیه به معنی فنی و سیاسی کلمه متحد استراتژیک ایران به حساب نمی‌آید.

8. چنانچه مذاکرات احیای برجام در وین با شکست رو به رو شود و شورای حکام پروندۀ ایران را به شورای امنیت سازمان ملل بفرستند این بار احتمال وتوی روسیه وجود دارد. روسیه مثل چین در 7 قطعنامۀ تحریم ایران در دورۀ احمدی نژاد از حق وتوی خود استفاده نکرد چون روس‌ها هم نمی‌خواهند ایران اتمی شود ولی این بار تفاوت دارد و روسیه با آمریکا و اروپا هم آوا نخواهد شد.

9. هر چه قدرت‌های بزرگ جهان با هم درگیر باشند فرصت تنفس و استفاده از این شکاف را به کشورهای دیگر می‌دهند. اما وقتی کنار هم باشند کار دشوار می‌شود. چندان که در شهریور 20 قوای روس و انگلیس با هم به ایران آمدند. بعدتر اما آمریکا موافق ادامۀ حضور شوروی در خاک ایران نبود و ایران از این اختلاف بهره برد. یا در قضیه کودتای 28 مرداد چون همراه بودند دولت مصدق برافتاد. اختلاف قدرت های بزرگ به سود ایران است و این فقره فراتر از آن است که در ایران چه طیفی سر کار باشد.

10. اگر برندۀ جنگ روسیه و اوکراین را سلاح‌های برتر نظامی تعیین کند این امر نیز توجیه مناسبی خواهد بود برای تجهیز بیشتر و رهایی از این انتقاد که مگر قدرت نظامی اتحاد شوروی مانع فروپاشی آن شد؟

دربارۀ هر یک از موارد 10 گانه بالا می توان نکاتی را در رد هم آورد از جمله این که شاید دامی باشد که برای پوتین گسترانیده اند اما عجالتا اگر از حملۀ روس‌ها قند در دل اصول‌گرایی رادیکال ایرانی آب می‌شود یا اصطلاحا دل شان غنج می‌رود اما خیلی به روی خود نمی‌آورند در این 10 مورد ریشه دارد ولو برخی در عمل به نتیجۀ متفاوتی بینجامد.

هر چند که برای ابراز خوش حالی علنی دو مانع جدی هم دارند. اول این که سیاست رسمی جمهوری اسلامی این است که از هیچ جدایی طلبی در هیچ جا حمایت نکند تا قبح این دستان نریزد ثانیا خاطرات تلخ ایرانیان اجازه نمی دهد بیش از توصیفاتی چون «عملیات ویژه» ابراز خرسندی کنند و گرنه شعر خاقانی شَروانی را روی تصاویر حملات روسیه می‌گذاشتند که هان! ای دل عبرت بین، از دیده عِبَر کن هان/ ایوان مداین را آیینۀ عبرت دان و در اینجا اوکراین می شود آیینۀ عبرت!