پوتین را برنده‌ی تاکتیکی و بازنده‌ی استراتژیکی می‌دانم

آفتاب یزد - رضا بردستانی: بحران اوکراین در میانه‌ی دومین هفته‌ی خود در بستری از دلهره و واکنش‌های گسترده‌ی جهانی، همچنان به سمت صلح و توافق در حرکت نیست. دو دور مذاکره‌ی مقامات روسی و اوکراینی در کنار تهدیدات گسترده‌ی اروپا، آمریکا و متحدان شان، حکایت از طولانی شدنِ این ماجرای غم‌انگیز از بُعدِ انسانی دارد زیرا با گسترده‌تر شدنِ دامنه‌ی جنگ، پای مردم عادیِ بیشتری به غائله‌ی اخیر کشانیده می‌شود و شهرهای بیشتری در وضعیت جنگی قرار داده خواهند شد.

در میان آیند و روندهای سیاسی و دیپلماتیک اما، تحلیل‌ها در مسیرهای چندگانه، هرکدام تلاش دارد غرب یا پوتین را مسبب وضعیتِ فعلی نشان دهد در این میانه اما برخی نیز به پشت پرده‌ها توجه نشان داده‌اند و بعضی نیز اساساً حمله‌ی مسکو به اوکراین را یک مسئله‌ی هماهنگ شده و حاصل یک توافق پنهان می‌دانند!

 جنگ جهانی سوم و یک بحرانِ تمام عیار اتمی

در گفتگوهای پی در پی با تحلیلگران روابط و حقوق بین‌الملل همواره شنیده‌ایم که کشورهای دارای قدرت اتمی از تمامیِ دیگر کشورها بیشتر، عمیق‌تر و دقیق‌تر واقف به تبعات یک بحران اتمی در هر سطحی هستند. کارشناسی همچون بیگدلی، رضا نصری، بصیری و جلیلوند همواره بر این نظریه اصرار دارند که رفتن به سمت و سوی جنگ اتمی که به سادگی جنگ جهانی سوم را دامن خواهد زد در هیچ مخیله‌ای نمی‌گنجد حتی اگر «کارد به استخوان» رسیده باشد اما چنین به نظر می‌رسد که غربی‌ها و آمریکا بعد تحریک شدید پوتین برای یورش نظامی به اوکراین، این بار در صدد انداختنِ کرملین به گردابی ویران‌کننده به نام یک نبردِ اتمی هستند موضوعی که اگر به عملیاتی شدن گام بردارد دیگر جایی برای نگران نبودن وجود ندارد و اما هستند تحلیلگرانی که معتقدند پیش کشیدن بحث اتمی ضمن آن که کشورهای کوچک را وادار می‌کند تا یک سمتِ ماجرا بایستند در ادامه می‌تواند روی بسیاری مسائل از جمله تنگه تایوان، مذاکرات هسته‌ای با ایران و فشار به پیونگ یانگ نیز کارایی‌هایی داشته باشد.

 پشت پرده یا بازی با اعصاب پوتین؟

محسن جلیلوند کارشناس مسائل سیاسی در گفتگوی خود با آفتاب یزد و در واکنش به «مهمترین پشت پرده‌های بحران اوکراین» می‌گوید: اینکه از دید چه کشوری نگاه کنیم قضیه متفاوت است. پوتین بعد از موفقیتی که در چچن در دهه ۹۰ پیدا کرد احساس می‌کند باید نئوتزاریسم روسی را احیا کند چون معتقد است بهترین دفاع حمله است و بنابراین باید جلو غربی‌ها بایستد. بد نیست اشاره‌ای کنیم به گفته‌ای از برژینسکی که در منطقه‌ای زندگی می‌کرد که روس‌ها گرفتند و سهم روس‌ها شد. از او وقتی در مورد فروپاشی اتحاد شوروی پرسیدند جواب داد: همین روسیه هم زیادی بزرگ است. این نشان می‌دهد در جهتِ مخالف دیدگاه نئوتزاریسمِ روسی که پوتین سردمدارِ آن است نظریه‌ای دیگر وجود دارد که به دنبالِ «فروپاشیِ مجدد» روسیه است و تقسیم مجدد روسیه با ۱۷ میلیون کیلومتر مربع وسعت!

 آمریکا صورتحساب عضو ناتو نشدنِ اوکراین را برای پوتین فرستاد تا پرداخت کند!

این استاد دانشگاه در ادامه به رندی آمریکایی‌ها اشاره کرده می‌گوید: آمریکایی‌ها می‌دانستند که اوکراین عضو ناتو نمی‌شود و پوتین هم عنوان کرد ضمانت کتبی دهید که اوکراین عضو ناتو نمی‌شود. آمریکایی‌ها هم گفتند همین کار را با هزینه برای روسیه انجام دهیم و اگر قرار است اوکراین عضو ناتو نشود چرا با یک ورق کاغذ ما هزینه‌اش را بدهیم بگذاریم روس‌ها با نیروی نظامی و درگیری و تحریم هزینه‌اش را پرداخت کنند. بنابراین آمریکا هزینه نپیوستن اوکراین به ناتو را گردن روسیه انداخت. الان روسیه در تمام جهان منزوی است. وقتی در سازمان ملل در مورد روسیه صحبت شد فقط چهار تا کشور پیش پا افتاده به نفع روسیه رای دادند.

 روسیه احساس ناامنی می‌کند

این تحلیلگر مسائل بین‌المللی در بخش دیگری از گفتگوی خود با آفتاب یزد اظهار می‌دارد: از منظر دیگر اگر بخواهیم نگاه کنیم روسیه احساس نا امنی می‌کند باید بپذیریم روس‌ها همیشه از طرف غرب اشغال شدند لذا به شدت از غرب بیمناک‌اند و دنبال مناطق حائل می‌گردند تا این مناطق بتواند ضرب خطرِ غرب را بگیرد. اما اشتباه استراتژیک پوتین و بقیه این است که نمی‌دانند که ضربه‌ای که اتحاد شوروی خورد خودشان هم دارند می‌خورند. اقتصاد روسیه به اندازه اقتصاد تگزاس است. لذا با این شرایط روس‌ها دوام نمی‌آورند بارها گفته‌ام پوتین شاید تاکتیکی برنده باشد اما استراتژیکی می‌بازد.

 فروپاشی دوم یک نظریه یا یک واقعیت؟!

محسن جلیلوند با تایید آغاز فروپاشی دوم روسیه به جمله‌ای از «کسینجر» استناد می‌کند که گفته بود: «تزارها آنقدر از آسیا و اروپا خوردند تا بالا آوردند.» این کارشناس مسائل سیاسی معتقد است پوتین هم می‌داند فروپاشی دوم کلید خورده اما شاید چند دهه به طول انجامد کما این که بین آغاز فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و فروپاشی در عالم واقع پنجاه سال زمان طی شد!

 زلینسکی می‌ماند؟!

این کارشناس مسائل اروپا در واکنش به این پرسش آفتاب یزد که در هر صورت نظام سیاسی حاکم بر اوکراین قابل پذیرفته شدن از سوی مقامات کرملین نیست که اگر چنین باشد باید شاهد تغییرات در اوکراین باشیم، خاطرنشان می‌کند: اگر اوکراین یکپارچه را بپذیرد بله ولی می‌گویند کی یف را می‌گیرد و اوکراین را به دو قسمت تقسیم می‌کند و دولتی دست نشانده در شرق اوکراین حاکم می‌کند و دولت خاکستری تشکیل می‌دهد و بعد مانند مدل استالین تعداد زیادی روس تبار را آنجا ساکن می‌کند و غرب اوکراین را هم به غرب می‌سپارد. ولی آمریکایی‌ها گفتند اگر این کار را انجام دهید اوکراین را عضو ناتو می‌کنیم. مانند اتفاقی که برای آلمان شرقی و غربی افتاد. بحث دیگر این است که روس‌ها نیروهایشان را خارج کنند و با غرب و ناتو به توافق رسند که اوکراین مستقل فعلا عضو ناتو نباشد تا بعد مذاکره کنند منتها زلنسکی رئیس جمهور نباشد. اما تا الان آمریکایی‌ها این را نپذیرفتند. طرح دیگری هم هست که اوکراین متحد باشد عضو ناتو نباشد اما عضو اتحادیه اروپا باشد. این طرح را فرانسوی‌ها مطرح کردند. منتها در اتحادیه اروپا همه کشورها باید رای مثبت دهند.

جلیلوند با اشاره به این گفته‌ی پوتین که تاکید کرده: «همسایه‌ها به تنش دامن نزنند» می‌گوید: روی صحبتش با فنلاند، سوئد و لهستان است.

این استاد دانشگاه ضمن تایید احتمال گسترده‌تر شدنِ جنگ می‌گوید: روس‌ها این تاکید که همسایگان وارد این چالش نشوند را مطرح کردند و می‌گویند فنلاند و سوئد عضو ناتو نشوند آمریکایی‌ها می‌گویند پس پیمان امنیتی دو جانبه ببندند و بنابراین آن‌ها یک حلقه وصل به ناتو می‌شوند. مدلی مانند سنتو که ترکیه هم عضو ناتو بود هم سنتو قصد دارند حاکم کنند.

جلیلوند با اشاره به این مسئله که بررسی‌ها حکایت از این دارد که امکان گسترده‌تر شدن جنگ وجود دارد، می‌افزاید: فراموش نکنیم که «جنگ ادامه سیاست است اما با
ابزارهای دیگر.»

این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به این مسئله که «مرزبندی‌های سیاسی مشخص‌تر شده است.» می‌گوید: نه این که مشخص نبوده‌اند بلکه مشخص بود فقط الان روشن شد. سوئیس که همیشه کشور بی‌طرفی بود الان طرف غرب قرار گرفته و این یعنی در جهان امروز بی‌طرفی قطعاً بی‌معنا است.

این وضعیت در شرق آسیا نیز حاکم است زیرا اکنون کره‌ای‌ها هم همراه شدند اما نه به اندازه ژاپن. آلمان هم همین طور ابتدا خیلی خود را داخل قضیه نکرد اما به مرور وسط معرکه آمدند چون متوجه شدند با روسیه و پوتین نمی‌شود مماشات کرد!

جلیلوند با ذکر این مسئله که ژاپن و چین هنوز اختلافاتی با روسیه دارند که حل ناشده باقی مانده تاکید می‌کند با این تفاوت که روسیه و چین روابط نزدیکی دارند اما رابطه ژاپن و روسیه به نزدیکی رابطه چین و روسیه نیست.

جلیلوند با ذکر این مهم که: «مواضع کشورها کاملا رو شده است» بیان می‌کند: فکر می‌کنم یک ماه آینده این مواضع شفاف‌تر و نزدیک‌تر می‌شود. فعلا در سردرگمی هستند.

 هر چه غائله اوکراین طولانی‌تر شود پوتین در موضع ضعف بیشتری قرار خواهد گرفت؟

این استاد دانشگاه در بخش پایانی این مصاحبه با دست گذاشتن روی این مسئله که طولانی شدنِ بحران اوکراین به نفع هیچ کس و بیشتر به نفع روسیه و پوتین نیست اظهار می‌دارد: آن همه نیروی نظامی که برده هزینه سنگینی برای روسیه در پی خواهد داشت. بنابراین دنبال مدل آلمانی جنگ برق آسا است. آنچه که اکنون از اوکراین دفاع می‌کند خود اوکراین نیست اجماع جهانی است. پس باید بگوییم تا در یادها بماند که ادامه‌ی غائله‌ی اوکراین قطعاً به ضرر روس‌ها است!