آغاز ماست مالى فاجعه مشهد

روزنامه شرق: تیم ملی فوتبال ایران روز نهم فروردین در مشهد به مصاف لبنان رفت تا آخرین دیدار از مرحله انتخابی جام جهانی را در این شهر برگزار کند. مسئولان شهر مشهد دلیل این میزبانی را «فیض معنوی» ملی‌پوشان در مسیر جام جهانی عنوان کردند، ولی اتفاقات و حواشی رخ‌داده پیرامون آن بازی، تبدیل به مباحثی خطرناک برای فوتبال ایران شد؛ به‌طوری‌که در مقطعی کوتاه زمزمه اخراج تیم ملی فوتبال ایران از جام جهانی به گوش رسید. اتفاق مذکور مربوط به رفتار زننده با تماشاگران زنی بود که بلیت‌به‌دست، قصد داشتند به ورزشگاه امام‌رضا رفته و بازی تیم ملی را از نزدیک تماشا کنند. بااین‌حال، نه‌تنها از ورود آنها به ورزشگاه ممانعت شد، بلکه دختران علاقه‌مند به تماشای فوتبال را با اسپری فلفل از محل برگزاری مسابقه متفرق کردند. چنین برخورد عجیب‌و‌غریبی تبدیل به سوژه‌ای جدید برای رسانه‌های خارجی شد تا دوباره درباره وضعیت حقوق بشر در ایران مطالبی بنویسند و حتی درخواست کنار‌گذاشتن ایران از جام جهانی قطر را مطرح کنند.

رخ‌دادن چنین اتفاقی در شهر مشهد که یکی از استراتژیک‌ترین شهرهای ایران است، از لحاظ سیاسی و فرهنگی نیز موضوع را تحت تأثیر قرار داد. بسیاری بر این باور بودند که بردن بازی تیم ملی به مشهد از یک سو و برخورد با تماشاگران زن از سوی دیگر، نوعی قدرت‌نمایی از سوی مسئولان این شهر بود تا نشان دهند متفاوت‌تر از بقیه هستند. با وجود این‌، انتشار تصاویر اتفاقات رخ‌داده با واکنش‌های تندی از سوی چهره‌های لشکری و کشوری همراه شد. در رأس آنها ابراهیم رئیسی به‌عنوان زمامدار دولت خیلی سریع دستور رسیدگی به این پرونده را داد تا مقصر یا مقصران مشخص و معرفی شوند. به غیر از مسئله ورود زنان به ورزشگاه، این موضوع که شیوه‌نامه‌های بهداشتی رعایت نشد و بالاتر از گنجایش مدنظر هم به ورزشگاه رفتند، سوژه‌ای جدید برای پیگیری شد، اما این موضوع تحت‌الشعاع برخورد نامناسب با تماشاگران زن قرار گرفت؛ موردی که پیش‌تر فیفا حساسیتش را نشان داده و از آن به‌عنوان «الزام» میزبانی تیم ملی در ایران خبر داده بود

بعد از ریاست‌جمهوری، مجلس نیز به این پرونده ورود کرد و مقرر شد تا اعضای کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها سریعا به داستان مشهد پرداخته و نتیجه را مشخص کنند. محمدصالح جوکار، رئیس کمیسیون امور داخلی کشور گفته بود ناهماهنگی بین دستگاه‌ها در برگزاری مسابقه کاملا مشهود است و در شرایط خاصی که مشهد در ایام نوروز دارد، برگزاری این رقابت در استادیوم امام رضا(ع) بسیار سخت بوده و می‌توانستند با مدیریت بهتر، رقابت را در تهران برگزار کنند. او همچنین گفته بود نکته‌ای که کاملا روشن است، عدم هماهنگی بین‌ دستگاهی و عدم تعامل درست بین آنهاست و همچنین شورایی تصمیم‌گیر که بتواند مانند اتاق کنترل و فکر عمل کند و مجموعه‌هایی را که باید دست به دست هم می‌دانند، هدایت کرده تا رقابت خوب با حضور پر‌شور تماشاگران برگزار شود، تشکیل نشد.

او سپس از مهلتی سه‌روزه برای روشن‌شدن جزئیات این پرونده خبر و وعده داد تا روز پنجشنبه همه چیز مشخص شود. هم‌زمان نصرالله پژمانفر، نماینده مردم مشهد در مجلس و نایب‌رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به حواشی مسابقه فوتبال ایران و لبنان در شهر مشهد گفته است: «موضوع پیش‌آمده در حاشیه مسابقه فوتبال دو تیم مذکور در ورزشگاه شهر مشهد، در کمیسیون اصل ۹۰ به جد پیگیری می‌شود و قطعا با عواملی که باعث بروز این اتفاقات در ورزشگاه مشهد شدند، برخورد می‌شود و گزارش آن را به مردم تقدیم خواهیم کرد. برخی جریانات می‌خواهند مسائل را در شهر مشهد به حاشیه ببرند».
چرا خبری از برخورد یا استعفا نشده است؟

با وجود وعده‌های مکرر برای رسیدگی به پرونده اتفاقات مشهد که یک فاجعه ورزشی جدید را رقم زده است، در حالی که بیش از یک هفته از آن بازی گذشته، هنوز مقصری معرفی نشده و حتی کوچک‌ترین شخصی در فدراسیون فوتبال، وزارت ورزش یا یکی از مسئولان شهر مشهد حاضر به استعفا نشده‌اند. این مورد در شرایطی رخ داده که هیچ‌کدام از نهادها حاضر به پذیرش تقصیر خود در این زمینه نیستند. مسئولان رده‌بالای ورزش اعتقاد دارند تصمیمات چهره‌های تأثیرگذار در مشهد باعث بروز چنین رخدادی شده و مشهدی‌ها می‌گویند مجری تصمیماتی بوده‌اند که از تهران به آنها مخابره شده است. در این میان، به‌تازگی انسیه خزعلی، معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان، در گفت‌وگویی تلویزیونی به این مورد اشاره کرده که به نظر می‌رسد اتفاقات مشهد «عامدانه» صورت گرفته است. او می‌گوید: «برخی خطا‌ها کاملا مشهود است. انتخاب این ورزشگاه مناسب نبود و اینکه عنوان می‌کنند به خاطر کرونا بوده، قابل قبول نیست. به نظر می‌رسد همه این موضوعات سهوی نیست. فقط هم مسئله زنان نبوده است، بحث شیوه‌نامه‌های بهداشتی و تکمیل‌شدن ورزشگاه هم بوده است. امیدوارم این موضوع عامدانه نباشد، اما شواهد نشان می‌دهد همه آن سهوی نبوده و حداقل بی‌تدبیری است. قطعا شأن زن‌ها باید حفظ شود. ریاست محترم جمهور به‌کارگیری زنان را در مراکز عالی تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی خواستار است».

پروژه عمدی‌بودن چنین برخوردی از همان ساعت‌های نخست مطرح شده و حالا معاون رئیس‌جمهور به‌طور رسمی از آن پرده برداشته که خود می‌تواند سرآغاز پرسش‌های فراوان باشد.

ماست‌مالی در راه است؟
همان‌طور که در بالا عنوان شد، با وجود گذشت قریب به هشت روز از آن اتفاق، هنوز خبری از برخورد با مقصران این پرونده نیست و به نظر می‌رسد به‌طور نامحسوسی قرار است این پروژه مشمول گذر زمان شود تا واکنش‌های تند موجود، نرم‌تر شوند. این در حالی است که مسئولان شهر مشهد تحت هیچ شرایطی تقصیر موجود را گردن نمی‌گیرند و همه چیز را به تهران مرتبط می‌کنند. در تازه‌ترین واکنش‌ها، یعقوب‌علی نظری، استاندار خراسان رضوی، در‌خصوص حواشی به‌وجود‌آمده مسابقه فوتبال ایران و لبنان در مشهد مقدس گفته است: «تصمیم‌گیری درخصوص زمان و مکان برگزاری مسابقه بین ایران و لبنان در اختیار مدیران استانی نبود؛ حتی میزان تماشاگران و ترکیب آنها نیز کاملا در اختیار وزارت ورزش بوده و از تهران تعیین و تکلیف شده است. آنچه به ما در استان مربوط می‌شد، موضوع اجرای مسابقه بر اساس تصمیمات اخذ و ابلاغ‌شده به استان بوده است». او از افرادی که آیت‌الله علم‌الهدی را پشت این اتفاقات می‌دانند نیز گلایه کرده و گفته: «‌در زمان برگزاری بازی، نماینده ولی فقیه خارج از استان حضور داشته است؛ ضمن آنکه تیم ملی ایران و لبنان به سبب اعتبار حضرت رضا(ع) در مشهد مقدس علاقه داشتند تا به مشهد بیایند تا برگزاری آخرین مسابقه قبل از جام جهانی در مشهد به‌عنوان حسن‌ختامی برای آنها باشد».

با‌این‌حال، استاندار خراسان رضوی به یکی، دو نکته دیگر نیز اشاره می‌کند که همین موارد می‌تواند سرنخ‌هایی برای اتفاق‌های پیش‌آمده باشد. او می‌گوید در مشهد همه چیز باید فرهنگی باشد و به حفظ حرمت حضرت رضا‌(ع) رقم بخورد. «اینجا مشهد مقدس است؛ یعنی همه چیز باید حول محور فرهنگ رضوی و حضرت علی بن‌موسی‌الرضا(ع) رقم بخورد. با همان اعتقادی که به زیارت امام رضا(ع) مشرف می‌شویم، لازم است با همان اعتقاد نیز حرمت حضرت را در این شهر مقدس نگهداری کنیم. بنابراین اگر بحثی در این زمینه می‌شود، درخصوص حفظ حرمت حضرت رضا‌(ع) است. وقتی وارد یک حریم خاص می‌شویم، الزامات آن را رعایت می‌کنیم؛ پس همه مباحث ناشی از این موضوع است که وقتی ما در شهر مقدس امام رضا(ع) زندگی می‌کنیم یا وارد آن می‌شویم باید اعتقادات و ملاحظات مربوط به این حریم رضوی را حفظ کنیم». اشارات غیرمستقیم او بیانگر شایعه‌ای است که می‌گویند مسئولان شهر مشهد اعتقاد دارند در جوار حرم امام رضا، زنان نباید در کنار مردان وارد ورزشگاه شوند. با‌این‌حال، استاندار خراسان رضوی باید به این پرسش هم پاسخ دهد که آیا در شهر امام رضا‌(ع) پاشیدن اسپری فلفل به صورت زنان علاقه‌مند به فوتبال با فرهنگ رضوی همخوانی دارد یا خیر؟

فارغ از مباحث مطرح‌شده، صحبت‌های روز گذشته وزیر کشور، نگاه به این اتفاقات را به سمتی برده که زمینه برای رفع و رجوع کردن این پرونده بدون معرفی‌کردن مقصری فراهم شود. احمد وحیدی، وزیر کشور، روز گذشته به چند نکته درباره اتفاق‌های مشهد اشاره کرده که تعدادی از آنها محل بحث است. او گفت: «‌حدود هشت‌هزارو ۵۰۰ بلیت در سامانه فروخته شد، اما مقداری بلیت خارج از سامانه توسط مسئولان فدراسیون در قالب کارت‌دعوت به حدود چهار هزار نفر ارائه شد که به این ترتیب حجم مراجعه به استادیوم زیاد شد؛ به شکلی که این استادیوم با ۲۳ هزار نفر جمعیت پر شد. هنگامی که ازدحام جمعیت زیاد شد، درهای استادیوم باز شدند و برخی افراد با بلیت و بدون بلیت وارد استادیوم شدند و ظرفیت استادیوم به صورت کامل پر شد؛ موضوعی که مورد اعتراض AFC نیز قرار گرفت. بر همین اساس درهای استادیوم بسته می‌شود. عده‌ای پشت دیوارها و درها حضور داشتند و برخی از آنها قصد بالارفتن برای ورود به استادیوم را داشتند؛ بنابراین با توجه به خطر شکسته‌شدن درها و فروریختن دیوارها، افشانه فلفلی مورد استفاده قرار می‌گیرد که چند نفری دچار مشکل می‌شوند. در این هنگام برخی از شهروندان پراکنده می‌شوند و در این بین افشانه دیگری برای پراکندگی جمعیت مورد استفاده قرار می‌گیرد».

او در‌خصوص ورود بانوان به استادیوم گفت: «‌برای حضور خانم‌ها باید بسترهای لازم در استادیوم‌ها آماده شود. هنگامی که با وزیر ورزش صحبت شد، اعلام شد اگر مشکلی ندارند مسابقه در تهران برگزار شود که شرایط برای حضور خانم‌ها فراهم بود؛ موضوعی که در مشهد وجود نداشت. این بود که اعلام کردند آمادگی جابه‌جایی وجود ندارد و محل بازی نیز به AFC اعلام شده است؛ بنابراین مقرر شد در این بازی تنها آقایان در استادیوم حضور پیدا کنند. البته در فروش بلیت ظاهرا اشتباهی صورت گرفته بود که ۹ نفر از بانوان بلیت دریافت کرده بودند که البته ابهامی نیز در این زمینه وجود دارد که آیا به اسم آقایان بلیت دریافت شده و بعد در اختیار خانم‌ها قرار گرفته است؟».

این صحبت‌ها به‌راحتی پاک‌شدن صورت‌مسئله را نشان می‌دهد؛ اول اینکه چه کسی تصمیم گرفته بازی را به مشهد ببرد کلید اصلی ماجراست. اینکه چه کسی با وجود تعهد کتبی به فیفا، مانع ورود زنان به ورزشگاه شده نیز پرسش مهم دوم است. از آن مهم‌تر دستور برخورد با تماشاگران زن، در‌حالی‌که فیفا به‌شدت این موضوع را زیر نظر دارد، از دیگر ابهامات موجود است. ضمن اینکه آیا مصوبه‌ای رسمی برای انتقال میزبانی تیم ملی از تهران به مشهد وجود داشته یا نه؟ اگر پاسخ مثبت است که انتشار آن واجب است، وگرنه بعید است وقت‌کشی و بازی با کلمات، راه‌حل درخوری باشد.