صداي مذاكره كنندگان و نهادهاي قدرت بايد يكسان باشد

دكتر مهدي ذاكريان*

در شرايطي که تنها 3 هفته تا پايان مهلت تعيين شده براي توافق ايران با گروه1+5 باقي مانده است، مقامات اسرائيلي تلاش‎هاي بسياري را به کار گرفته‎اند تا سران 1+5 را قانع کنند که نبايد با ايران به توافق برسند.

مقامات رژيم صهيونيستي به طور شفاف به دنبال اين هستند که مذاکرات به نتيجه نرسد و تحريم‎هاي اعمال شده عليه ايران برداشته نشود. لابي آيپک که در پي تامين امنيت اسرائيل در منطقه خاورميانه است، معتقد است هر نوع همکاري که باعث قدرت گرفتن و بيرون آمدن ايران از انزواي بين‎المللي شود، مي‎تواند موجب آسيب و تهديد امنيت اسرائيل شود. به همين خاطر نيز آنها از آغاز مذاکرات فعال بودند. در مقابل در داخل ايران نيز گروه‏هايي بودند که علاقه‎مند نبودند مذاکرات به نتيجه برسد و مسائل ايران در عرصه بين‏الملل حل شود. البته تلاش‏هاي اين افراد در داخل ايران، براي تامين منافع شخصي، رقابت‎هاي حزبي و سياسي، حذف رقباي سياسي و کسب قدرت بوده است و در اين راستا تلاش داشتند که مذاکرات به نتيجه نرسد. بايد مدنظر داشت که هر چند هدف اين دو گروه يکسان و به نتيجه نرسيدن مذاکرات هسته‎اي ايران است، اما تفاوت بارزي وجود دارد مبني بر اينکه لابي آيپک و جريان طرفدار اسرائيل منافع شخصي‎شان را نگاه نمي‏کردند بلکه به دنبال حفظ منافع ملي و امنيت اسرائيل بودند.

اکنون اگر ايران از انزوا بيرون بيايد مخصوصا وقتي که يک دولت معقول و هماهنگ با اعتدال، عقلانيت و اصلاحات بر سر قدرت است، اين دولت مي‏تواند مشت اسرائيل را در جامعه بين‏الملل باز کند و نقض حقوق بين‏الملل، حقوق بين‎الملل بشردوستانه، حقوق بشر و حقوق همجواري و همزيستي مسالمت‎‏آميز از سوي اسرائيل را بر همگان آشکار کند. در برهه فعلي دو عامل وجود دارد که مي‎تواند به تحقق خواسته‎هاي اين لابي کمک کند: نخست وجود بي اعتمادي و شک و ترديد نسبت به ادعاهاي ايران در جريان مذاکرات است.اين مساله که ايران اعلام کرده فعاليت‏هايش صلح آميز است و مي‏خواهد کمک کند مذاکرات به نتيجه برسد بايد توسط طرف مقابل پذيرفته شود. وجود اين ترديدها مي‎تواند به تقويت اين خواسته‎ها کمک کند. دومين عامل اين است که در داخل ايران صدا هاي واحد در رابطه با مذاکرات هسته‎اي به گوش نرسد. به بيان ديگر مذاکره‏کنندگان بحث‎هايي را مطرح کنند، اما در داخل کشور صدا هاي معارض با بحث‎هاي مذاکره‎کنندگان شنيده شود؛ يعني نوع نگاهي که مذاکره‏کنندگان از خواسته، تمايل و سياست‏هاي جمهوري اسلامي ايران ارائه مي‏کنند با مواضع رسمي که از سوي برخي که صاحب قدرت نيز هستند، متفاوت باشد؛ بنابراين همه نهادهاي قدرت در ايران بايد با طرف مذاکره‎کننده همسو باشند. در حال حاضر بسياري از کشورها مانند عربستان، ترکيه، پاکستان و روسيه مايل نيستند ايران در عرصه بين‏الملل حضور فعال داشته باشد. دليل آن نيز مشخص است؛ زيرا از وضعيت فعلي ايران و تحريم‏هايي که عليه اين کشور اعمال شده است منافع زيادي عايد آنها شده است؛ بنابراين اگر ايران به جامعه بين‎الملل بازگردد و مذاکرات موفق باشد اين کشورها متضرر خواهند شد.

همچنين اکنون و همزمان با پيشرفت مذاکرات هسته‎اي ايران، شاهد تحرکات گروه تروريستي داعش در عراق هستيم. در رابطه با اينکه کدام کشورها و با چه اهدافي پشت اين گروه هستند حرف و حديث‎هاي بسياري مطرح است. از جمله اين که شايد عربستان که ترس از موفقيت مذاکرات ايران دارد آنها را به سمت عراق فرستاده باشد تا در نهايت در مذاکرات ايران خلل ايجاد کند، اما من بعيد مي‎دانم سعودي‎ها در اين يک ماه تصميم گرفته باشند داعش را به سمت عراق گسيل کنند تا مذاکرات شکست بخورد؛ بلکه حمايت اين گروه از جانب جبهه و جريانات ديگري است. البته در کل در رابطه با داعش عربستان سعودي، قطر، اردن و حتي ترکيه و کردستان عراق مقصر هستند. عربستان مي‎داند حضور داعش مي‎تواند موجب نزديکي ايران و 1+5 شود؛ زيرا داعش تهديد امنيت منطقه و امنيت بين‎الملل است. در نتيجه به نظر نمي‏رسد عربستان دست به چنين حرکتي بزند که به نزديکي ايران و 1+5 منجر شود. حضور داعش در منطقه يک مساله ريشه‎‏دار است؛ اگر از زمان گفت وگوي تمدن‏ها به بحث‏هاي مطرح شده از جانب ايران توجه مي‏شد جريان‎هاي افراطي و غلط نمي‏توانستند امروز اين گونه حضور داشته باشند. عوامل هويتي، عوامل اقتصادي و عوامل حقوقي در شکل گيري افراط‎گرايي در منطقه بسيار موثر بودند. اين در شرايطي است که گفت وگوي تمدن ها مي‎ توانست در اين راستا موثر باشد. اخيرا و در سال 2013 نيز ايران پيشنهادي در سازمان ملل براي جلوگيري از افراط و خشونت مطرح کرده است. اگر جامعه بين‎الملل اين بحث ايران را جدي بگيرد در مهار افراط بسيار کمک خواهد کرد. درواقع جامعه بين‎الملل به اشتباه گمان مي‎کند که تهديد و خطر، ايران است در شرايطي که تهديد و خطر افراط گرايي است.

* استاد واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد

□ روزنامه دنياي اقتصاد،

گزارش خطا