نیویورک؛فرصت روحانی برای رفع چالش‌ها

گفتگو با دکتر هرمیداس باوند

بهاره محبی- آمریکا، انگلیس و فرانسه در پاریس به این توافق رسیدند که شورای امنیت باید برای نابودی سلاح‌های شیمیایی سوریه قطعنامه‌ای قاطع صادر کند. آن‌ها خواستار آن شدند که برای خلع سلاح شیمیایی سوریه مهلتی مشخص و الزامی تعیین شود. داود هرمیداس باوند، کار‌شناس مسائل بین‏الملل در گفت‏وگو با روزنامه قانون به پرسش‏هايی درباره تحولات اخیر منطقه‏ای در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل پاسخ گفته است. این مصاحبه را می‌‏خوانیم.

نظر شما نسبت به گزارش اخیر سازمان ملل درباره استفاده از تسلیحات شیمیایی در سوریه چیست؟

سخنان اخیر دبیر کل سازمان ملل درباره استفاده از تسلیحات شیمیایی در سوریه در ماه گذشته مورد اتهام علیه دولت سوریه را قوی‏‌تر کرده است و یک پیامد هم دارد و آن این‏که معمولا استفاده از سلاح شیمیایی در مناطق غیرجنگی جنایت علیه بشریت تلقی می‌شود و آقای‌بان کی مون پیش از این هم به این مسئله اشاره کرده بود و نکته این است که قطعنامه‏ای به اهتمام آمریکا؛ فرانسه و انگلیس در دست تهیه و قرار است به شورای امنیت ارائه شود. اگر در این قطعنامه بندهای دیگری هم اضافه شده باشد به عنوان مثال افرادی که مرتکب این جنایت شده باشند بالقوه به عنوان جنایت علیه بشریت قابل تعقیب خواهند بود. در مجموع پس از سخنان اخیر‌بان کی مون باید گفت که واکنش‏های شدیدتری علیه سوریه در پیش خواهد بود. اما نباید فراموش کنیم که این امکان هم وجود دارد که در صورت اضافه کردن بندهایی به این قطعنامه می‌‏توان مساعدت‏هایی را که سوریه مبنی بر همکاری با سازمان ملل پذیرفته را تحت تاثیر قرار دهد.

در صورت اضافه شدن این بند‌ها باید منتظر واکنش روسیه هم باشیم؟

روسیه بار‌ها با هرگونه قطعنامه تهدیدآمیز علیه سوریه مخالفت کرده است. اما نباید فراموش کنیم که اساس توافق روسیه و آمریکا این است که اگر بشار اسد به توافق‏ و تعهدهای خود پایبند نباشد روسیه هم در اقدام نظامی علیه سوریه همپای قدرت‏های غربی خواهد شد. اخیرا جان کری گفته روسیه هم موافق تنبیه بشار اسد در صورت سرپیچی از تعهدات است.

اینجا صحبت از تعهدات بشار اسد است که به نظر می‌‏رسد یکی از این تعهدات انهدام تسلیحات شیمیایی است. آیا دولت اسد با توجه به شرایط امنیتی کشور این امکان را دارد تا در مهلت مقرر تسلیحات شیمیایی را نابود کند؟

در طرح روسیه که مورد حمایت آمریکا نیز قرار گرفته از اسد خواسته شده که ظرف مدت یک هفته فهرست و اطلاعات مربوط به تسلیحات شیمیایی را به‏صورت کتبی به سازمان ملل ارائه کند. اما قطعا نابود کردن این تسلیحات آن هم با توجه به شرایط امنیتی سوریه وقت‏گیر است. تا ماه دسامبر فرجه‏ای است که برای انهدام تسلیحات درنظر گرفته شده است.

برخی دیپلمات‎ها و رسانه‏‌ها از ثانویه بودن موضوع سوریه برای آمریکا صحبت می‌‏کنند. به نظر این دسته از افراد، بحران سوریه فرصتی برای اعمال فشار بر ایران است، نظر شما در این باره چیست؟

ایران و روسیه به عنوان متحدان استراتژیک دمشق همواره مسئله حمایت از سوریه را تايید کرده‏اند. روسیه به سوریه اسلحه می‌‏فروشد و ایران هم همواره تايید کرده که کمک‏های غیرنظامی و بشردوستانه به سوریه داشته است. ایران همواره اعلام کرده که با سوریه دارای اتحاد استراتژیک است و نمی‌‎تواند نسبت به سرنوشت این کشور بی‏تفاوت باشد. خب به همین دلیل نامه اوباما به ایران عمدتا ناظر به مسئله سوریه بوده است. همین ارتباطات سبب شده که فشار‌ها بر تهران بیشتر شود. یک نکته دیگر را هم نباید فراموش کنیم. بحران سوریه به یک مسئله حیثیتي در منطقه تبدیل شده است. و در این میان رقابتی است میان عربستان و مصر (که البته این روز‌ها درگیر مسائل داخلی است) و ترکیه در یک طرف و قطر و ایران. در این میان عربستان و متحدانش که معتقدند سوریه سرپل هلال شیعی (پس از لبنان، عراق و ایران) در منطقه است به دنبال سرنگون کردن اسد هستند. فلذا یک اعتبار منطقه‏ای مطرح است. چون اگر موفقیتی انجام نشود به آن صورتی که ترکیه و عربستان به دنبالش هستند یک موفقیت سیاسی برای ایران و لبنان و عراق به دست می‌‏آید و برعکس اگر موجب سقوط اسد شود می‌‏تواند یک پیروزی و اعتبار منطقه‎ای برای آن‏‌ها محسوب شود. و این دقیقا چیزی است که بحران سوریه را تشدید کرده است.

در این میان اسرائیل به عنوان جدی‏‌ترین مخالف ایران در منطقه چه نقشی دارد؟

نباید فراموش کنیم انهدام تسلیحات شیمیایی سوریه بیش از همه به نفع اسرائیل است. چرا که تسلیحات شیمیایی سوریه در همسایگی اسرائیل یک خطر بالقوه‏ برای آن بود. خطری که در یک برخورد احتمالی نظامی می‌‏توانست به تهدید همیشگی برای اسرائیل تبدیل شود. به همین دلیل انهدام این تسلیحات می‌‏تواند رفع نگرانی عمده برای تل‏آویو باشد.

در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک قرار داریم. نشستی که نمایندگانی از ایران در بالا‌ترین سطح دیپلماتیک شرکت می‌‏کنند. آیا می‌‏توان به گشایشی درباره بحران سوریه در حاشیه این اجلاس امید داشت؟

آقای روحانی در این نشست سخنرانی خواهند داشت و معمولا سنت این است که رئیس دولت یا وزیر خارجه مواضع کشور را درباره مسائل اساسی منطقه‏ای و جهانی بیان می‌‏کند. و در جوار این سخنرانی باز هم یک رویه‎ای است که روسا یا نمایندگان کشور‌ها که کشمکش یا تعاملاتی با هم دارند وارد مذاکرات دوجانبه یا چند جانبه در حاشیه اجلاس می‌‏شوند. یا ممکن است که اگر رابطه چندانی نداشته باشند دبیرکل یا نمایندگان کشورهای دیگر نقش میانجی را ایفا کنند. بر این اساس این احتمال وجود دارد که مذاکرات درباره مسائل منطقه‏ای و بین‎المللی صورت بگیرد. درباره ایران هم فکر می‌‎کنم با رایی که مردم در انتخابات ۹۲ به آقای روحانی دادند این درخواست را مطرح کردند که می‌‏خواهند مشکلاتی که در سیاست خارجی ایران به وجود آمده از گفت‏وگوی سازنده و تعامل با جامعه جهانی حل شود. در واقع ضرورت حل مسائل موجود در حوزه سیاست خارجی و مسائل منطقه‏ای ایجاب می‌‏کند که چنین مذاکراتی صورت بگیرد و فرا‌تر از آن، آمریکا محور گروه پنج به علاوه یک است و اگر بخواهد که یک گره‌گشایی صورت بگیرد و با توجه به این‏که پیش از این جان کری و جو بایدن نسبت به مذاکره با ایران تمایل نشان داده بودند و روحانی هم مخالفتی نشان نداده انتظار این است که این مذاکرات دوجانبه به نحوی انجام بگیرد.

گزارش خطا