برجام در مسیر احیا قرار گرفته است

نوانديش- سعيد شمس: توافق‌هسته‌ای که به مثابه معضلی بزرگ نظام بین‌الملل را درگیر خود کرده است، به روزهای سرنوشت‌ساز خود رسیده است. اروپا بعد از نشست وین که در روزهای گذشته رخ داد، با تاکید بر اینکه «این آخرین پیام است» متن پیشنهادی را به طرفین داد و 15 اوت (24 مرداد) را آخرین مهلت تصمیم‌گیری ایران و آمریکا در خصوص توافق یا عدم توافق اعلام کرد.

عبدالرضا فرجی ‌راد، تحلیلگر مسایل بین‌الملل و سفیر اسبق ایران در مجارستان و نروژ در همین رابطه در گفت‌وگو با «نواندیش» تاکید دارد، در صورت رخ ندادن مشکلی غیرمنتظره، برجام در مسیر احیا قرار گرفته است.

*ظاهرا مذاکرات هسته‌ای به نقطه پایانی رسیده است. آنهم در شرایطی که همه چیز برای همه مبهم است.

مذاکرات وین همانطور که شما اشاره کردید، به ‌خط پایان رسیده است. اما درباره ابهام عمومی درباره نتیجه، می‌توان گفت شرایط نسبت به قبل از آخرین نشست بهتر شده است و دیگر نمی‌توان گرهی در این موضوع مهم دید. یعنی متنی که طرف اروپایی بر اساس آنچه در طول نشست 4 روزه تبادل شده بود، نوشته است نشان از این دارد که طرفین قدم‌هایی مثبت برای توافق برداشته‌‌اند.

*البته ایران موضع‌هایی دارد که برای توافق لازم می‌داند.

ایران در بحث پادمان که به سه سایت مربوط می‌شود توقع‌‌هایی دارد که انتظار دارد، اعمال شوند. با این حال اروپایی‌ها متن را هم به آمریکا و هم به ایران داده‌اند و البته تاکید داشته‌‌اند، این آخرین متنی است که نوشته می‌شود و دو طرف لاجرم باید تصمیم نهایی‌شان را بگیرند. این یعنی متن نوشته شده، یا به توافق منتهی می‌شود یا مرگ برجام مخابره‌ خواهد شد. در واقع مشاهدات نشان می‌دهد، نگاه جمهوری‌اسلامی به متن نهایی مثبت است. همچنانکه خبرگزاری‌های حاکمیتی و نزدیک به دولت رویکردی تعامل‌جویانه از خود نشان داده‌اند. مثلاً در این چند روز از خبرگزاری ایرنا هیچ متن یا خبر منفی‌ای درباره متن پیشنهادی اروپایی‌‌ها مخابره نشده است. ضمن اینکه ایران می‌خواهد آژانس قبل از توافق نهایی بحث پادمان را ببندد که مذاکره‌کنندگان غربی تعیین تکلیف این مساله را وظیفه آژانس دانسته‌اند. با این حال باید این را در نظر داشت که غربی‌ها هم راغب به حل مساله هستند. در واقع می‌خواهند بحث پادمان را هم یکسره کنند تا برای توافق هسته‌ای هیچ مانعی نباشد. به‌نظر من امروز که ما  در حال صحبت هستیم، امید به توافق نسبت به دیروز خیلی بیشتر شده است. به ویژه اینکه «وال استریت ژورنال» در مقاله‌ای آورده است، غربی‌ها نسبت به بحث پادمان از خودشان انعطاف نشان دادند. لذا  در زمانی که هیات‌ ایرانی برگشت اگر قرارداد 50 درصد بود، امروز می‌توانیم احتمال توافق را 70 درصد بدانیم. البته هم ایرانی‌ها و هم آمریکایی‌ها در انتهای کار چک‌وچونه‌های آخر را می‌زنند تا بتوانند حتی‌القدور امتیازهای بیشتری بگیرند.

*نمی‌توانیم در این بین نسبت به تاثیر عوامل بیرونی مثل جنگ اوکراین و تلاش‌های منفعت‌طلبانه چین و روسیه را هم نادیده گرفت.

حتما همینطور است. در واقع نظام بین‌الملل در همه کنش‌ها نمی‌تواند نسبت به تهاجم نظامی روس‌ها به اوکراین بی‌تفاوت باشد. به‌همین دلیل طرفین مذاکره باید تلاش‌شان را به‌کار بگیرند تا این عامل خللی در راستای هدف مهم توافق به‌وجود نیاورد. همچنین چینی‌ها اکنون درگیر جدال بزرگ اقتصادی با آمریکا است و با وجود اینکه به‌دلیل سرمایه‌گذاری در ایران به برجام احتیاج دارد، امکان دارد در روند مذاکرات خلل ایجاد کند. درباره روسیه هم می‌‌توان گفت، تنها کشور دخیل در مذاکرات است که هیچ احتیاجی به احیای برجام ندارد. به‌‌همین دلیل این روزها شاهد واکنش‌هایی متناقض از جانب مسئولان روسی هستیم. پس باید هم ایران و هم غربی‌ها مراقب باشند، تحرکات احتمالی کرملین خللی در بحث مهم هسته‌ای ایجاد نکنند.

*بحث تندروهای داخلی ایران هم مهم است. باتوجه به جایگاه و تریبون‌هایی که این گروه دارد، چطور می‌توان مخالف‌خوانی‌های‌شان را خنثی کرد؟

اینکه افراطیون عمدتا در مناسبات داخلی کشور ما می‌توانند به خواسته‌شان برسند، معضلی است که متاسفانه در ساختار سیاسی ایران وجود دارد. به‌همین دلیل دولت و مجلس باید همه هم‌‌وغم‌شان را به‌کار بگیرند تا کارشکنی تندروها در این برهه مهم مانع‌تراشی نکند. در کل اینکه گروه‌هایی عالمانه و عامدانه سعی‌شان را فقط برای مصالح سیاسی و جناحی می‌گیرند، پدیده‌ای هزینه‌ساز است که باید کنترل شوند.

*سئوال پایانی؛ برجام برای این مهمتر است یا آمریکا و غرب؟

هم ایران، هم آمریکا و هم کشورهایی اروپایی دلیل‌های محکمی برای تلاش برای تحقق توافق هسته‌ای دارند. ایرانی‌ها در تلاشند تا با برجام گره‌های کور اقتصادی‌شان را باز کنند. آمریکا به توافق چشم دارد، تا مشکل انرژی همپیمانان اروپایی‌اش را رفع کند و همچنین اروپایی‌ها و حتی چین دنبال این هستند‌ با برجام بتوانند مناسبات پررنگ‌تری با ایران داشته باشند و البته درصدد شروع رسمی توافق 25 ساله با ایران هستند.
در پایان تاکید می‌‌‌کنم، گره برجام از حالت کوری درآمده است.