رئیسی از فرصت نیویورک براى احياى برجام استفاده كند

نوانديش- سعيد شمس: ابراهیم‌رئیسی که به‌خاطر شیوع کرونا،‌ در اولین‌سال دولت‌داری فرصت حضور در ساختمان سازمان‌ملل را از دست داد، این‌روزها در حالی در نیویورک به‌سر می‌برد که هم‌زمانی اجلاس سالانه با داغ بودن بحث هسته‌ای، شرایط خاصی را برای دولت‌های درگیر با این پرونده پدید آورده است. در واقع سران می‌توانند در حاشیه اجلاس سالانه سازمان‌ملل متحد دیدارهایی چشم‌توچشم داشته باشند و بی‌واسطه درباره موضوع مهم هسته‌ای رایزنی و چانه‌زنی کنند، شاید از این طریق امیدها برای بازشدن گره کور برجام زیاد شود. با این توضیح که رئیس‌جمهوری فعلی در عمل رغبت چندانی به گفت‌وگو با غرب نشان نمی‌دهد و به‌همین دلیل پای پلکان هواپیما تاکید کرد، مذاکره با آمریکا هیچ دردی از دردهای مردم ایران را حل نمی‌کند.

عبدالرضا فرجی‌ راد، سفیر اسبق ایران در مجارستان و نروژ در گفت‌وگو با نواندیش، هم‌زمانی حضور تصمیم‌گیران کشورهایی که هرکدام به‌نوعی به پرونده هسته‌ای ربط پیدا می‌کنند را فرصتی برای «احیای بی‌واسطه برجام» می‌داند.
 

*نیویورک می‌‌‌‌تواند گره برجام را باز کند؟
رئیسی در شرایطی برای حضور  در اجلاس سالانه سازمان‌ملل به نیویورک رفته است که امسال بیشتر سران مهم جهان خودشان را به‌آمریکا خواهند رساند. در واقع اروپایی‌ها قصدشان این است، با رایزنی‌های چشم تو چشم کشورهای دیگر را راضی به تحریم روسیه کنند و به‌همین دلیل اجلاس 2022 با حضور پررنگ  سران برگزار خواهد شد. پس فرصت خوبی است تا رئیسی با آنها دیدار داشته باشد و بر سر برجام گفت‌وگو کند. در واقع یکی از مشکلات مذاکرات هسته‌ای این است که مسئولان آژانس بین‌المللی هسته‌ای دائما در حال پیغام آوردن  و پیغام بردن هستند. اما نیویورک می‌‌تواند مجالی برای کشورها باشد تا دور یک میز بنشینند و بی‌واسطه باهم گفت‌و‌گو کنند.

*البته رئیسی با جدیت تاکید کرد، با بایدن هیچ ملاقاتی نخواهد داشت.
اگر ایشان این اظهارنظر را نمی‌‌کردند، بازهم معلوم بود، روسای‌جمهوری ایران و آمریکا حتی از نزدیکی یکدیگر هم رد نخواهند شد. در اصل اصلی‌ترین دلیل مسکوت ماندن برجام چیزی جز این نیست که دو کشور تحت‌هیچ شرایطی هم‌دیگر را بر نمی‌تابند. در واقع تجادل ایران و آمریکا یکی از مبهم‌ترین مساله‌های نظام بین‌الملل است که ظاهرا نمی‌توان نقطه پایانی برای این جدل متصور شد.

*البته درباره احتمال دیدار رئیسی با کشورهای اروپایی ها هم تشکیک‌های جدی‌ای وجود دارد.
اینکه یک دولت یا اساسا یک نظام سياسي،‌ اعتقادی به مذاکره، گفت‌وگو و در نتیجه تعامل نداشته باشد با مانع‌های متعددی روبرو شده و در نتیجه به استقبال شرایطی دشوار خواهد رفت. قانونی نانوشته حکم به این می‌دهد که «در سیاست دوست و دشمن دائمی نداریم» اما ظاهرا باید با این مساله که تنازع ایران و آمریکا تمام‌نشدنی است، کنار آمد. درباره دیدار با اروپایی‌ها امیدوارم رئیسی پاسخ مثبتی به دعوت‌های احتمالی جهت نشست‌های دوجانبه بدهد. حتی می‌توان گفت، اگر اروپایی‌ها رغبتی از خود نشان ندادند، ایرانی‌ها برای دیدار چراغ‌سبز نشان بدهند.

*این احتمال بعید نیست؟
نمی‌توانم نیت‌خوانی کنم. اما می‌دانم که حسن‌روحانی در نیویورک نشست‌هایی دوجانبه داشت و حتی گاه دیده می‌شد، با شخصیت‌های برجسته نظام بین‌الملل گفت‌وگوهایی سرپایی داشتند. اینکه یک مقام دولتی از کوچکترین فرصت‌ها به نفع کشورش استفاده کند، نه‌تنها بد نیست، بلکه اقدامی قابل تمجید است.

*البته نگاه طیف حاکم بر دولت فعلی با دولت پیشین متفاوت است.
متاسفانه گروهی اصرار دارند، به موضوع‌ها نگاهی رادیکالی داشته باشند. هیچ‌کس فراموش نمی‌کند، در روزهای حساس مذاکرات دولت قبل چه رفتارهای تحریک‌کننده‌ای انجام می‌شد و هم‌نوا با بدخواهان نظام چه کارهایی صورت می‌گرفت. در واقع دسته‌ای هستند که حضورشان در قدرت را نسبت به مصلحت عمومی ارجح می‌دانند و کاری هم به این ندارند که کارهای‌شان چه آسیب‌های جدی‌ای به مملکت و مردم می‌زند. به‌نظر من آقای رئیسی با در نظر گرفتن سختی‌های این روزهای مردم، در نیویورک باید تلاش‌اش را به‌كار بگیرد، بلکه توافق به ماه‌های بعد موکول نشود.

*چشم‌انداز برجام در دولت رئیسی را چطور می‌بینید؟
فقط می‌‌توان ابراز امیدواری کرد، این مشکل بزرگ رفع شود تا مردم بتوانند نفسی به راحتی بکشند. البته شواهد نشانگر این است که برجام هنوز زنده است. یعنی آمریکا بی‌توجه به لابی اسراییل و مخالفتِ مخالفان داخلی، بنا دارد بعد از انتخابات کنگره مقدمات توافق را مهیا کند. در پایان امیدوارم، از جانب دولت ایران سیگنالی منفی درباره مذاکرات ارسال نشود.