متهم کردن «مردم و دولت روحانی»، جایگزین مسئولیت‌پذیری شد!

به گزارش خبرآنلاین، سیاست های ناکارآمد دولت سیزدهم هر روز پیامدهای خودش را در ساحت های مختلف زندگی مردم نمایان می کند. آخرین آن فشار سرما، کمبود گاز و رفتن مردم به صف های خرید چراغ نفتی و وسایل برقی برای مقابله با سرما بوده است. گویی سیاست ها و برنامه های قطار پیشرفت دولت سیزدهم مسافرانش را در صف چراغ نفتی پیاده کرده است. برنامه های ناکارآمدی که کماکان مایل نیستند نقش تحریم ها در بروز سرما در برنامه ریزی خود بگنجانند. در عوض آنچه مشاهده می شود، اتهام به دیگران و فرار به جلو، برای رهایی از فشارهای افکاری عمومی در این روزهای برفی ایران است.

مردم متهمان ردیف نخست

همین چند روز پیش بود که روزنامه دولت، تیتر «مصرف گاز خانگی در ایران ۶ برابر دنیا» را در ویترین صفحه نخست خود نشاند. روزنامه دولت از این طریق کمبود گاز را به گردن میزان مصرف مردم انداخت. این در حالی است که بررسی ها از منابع بین المللی (سایت ایندکس ماندی) نشان می دهد سرانه گاز هر نفر در ایران در مقیاس سایر کشورها ۲.۴۳۶ بوده و در سال ۲۰۲۰ در رتبه سیزدهم قرار دارد. قطر، امارات، کویت، ترکمنستان، عمان، کانادا، روسیه، عربستان و هلند در رتبه های بالاتر از ایران قرار دارند و توانسته اند بدون قطع گاز، زمستان را مدیریت کنند. سرانه مصرف انرژی ایران حدود یک-سوم امارات و کویت و یک-دوم آمریکا و عربستان است.

در کشورهای جهان دو مدل برای انتقال انرژی به افراد وجود دارد؛ در مدل کشورهای توسعه یافته ولی پهناور همانند کانادا، انرژی گاز در نیروگاه ها تبدیل به برق شده و تامین انرژی گرمایش و سرمایش به وسیله برق انجام می شود. اما در مدل دوم که اغلب در کشورهای خاورمیانه ای اجرا می شود، انرژی گاز و برق با زیرساخت های جداگانه به منازل مسکونی منتقل می شود. در ایران نیز انرژی برق و گاز در دو وزارتخانه جداگانه و با زیرساخت های مستقل به افراد منتقل می شود.

اگرچه در منابع دیگر بین المللی مصرف گاز طبیعی ایران در رتبه چهارم و بعد از آمریکا، روسیه و چین است و ایران سومین تولیدکننده گاز در جهان محسوب می شود، اما ایران نتوانسته در ردیف ۱۰ کشور صادرکننده گاز قرار گیرد.

کیهان: مسئول بحران گازی کشور، کم کاری دولت روحانی است!

بعد از مردم طبق روال معمول این دولت روحانی است که باید به عنوان «بانیان وضع موجود» محاکمه شود. کیهان در این زمینه در کنار روزنامه دولت عمل می کند. روزنامه کیهان نوشت: تعطیلی پروژه مهم ذخیره‌سازی گاز برای فصول سرد، در دولت دوم روحانی و مدیریت زنگنه بود که موجب ناترازی در تولید و مصرف گاز زمستانی شد. عدم اهتمام کافی به سوآپ گازی با برخی همسایگان مثل ترکمنستان، از جمله کم کاری‌های دولت قبل است.

روزنامه کیهان که در ماه‌های اخیر هر روز درباره «زمستان سرد اروپا» گزارش می نوشت، ناگهان با اذعان به بحران گازی کشور، بالاخره به بحران گازی کشور اعتراف کرد اما دولت حسن روحانی را در این باره مقصر و متهم ردیف اول دانست. این روزنامه نوشت: اتفاق تلخ بعدی، تعطیلی پروژه مهم ذخیره‌سازی گاز برای فصول سرد، در دولت دوم روحانی و مدیریت زنگنه بود که موجب ناترازی در تولید و مصرف گاز زمستانی شد. عدم اهتمام کافی به سوآپ گازی با برخی همسایگان مثل ترکمنستان، از جمله کم کاری‌های دولت قبل است.

اما کیهان به این امر اکتفا نکرد و در خبری دیگر تعطیلی شرکت ذخیره گاز توسط دولت روحانی به عنوان اتهام دوم دولت دوازدهم یاد کرد. بی دلیل نیست که اندیشمندان حوزه رسانه، مطبوعات یک کشور را جزو حافظه تاریخی آن کشور قلمداد می کنند. شاید تندروها در کیهان تصور نمی کردند که رسانه ای در کشور اسنادی را منتشر کند که نشان می دهد تعطیلی پروژه مهم ذخیره‌سازی گاز برای فصول سرد، در دولت دوم روحانی و مدیریت زنگنه نه تنها کلید نخورده، بلکه منشاء آن در برنامه های دولت احمدی نژاد نهفته است. جماران با ارائه سند زیر نوشت که «انحلال شرکت ذخیره سازی گاز در دولت قبل، این روزها از سوی دولت سیزدهم عامل اصلی کمبود گاز عنوان می‌شود، در صورتی که این شرکت در یک شرکت دیگر ادغام شد ولی ماموریت هایش لغو نشد. سند جماران نشان می دهد که واگذاری شرکت ذخیره گاز بر اساس مصوبه دولت احمدی نژاد مبتنی بر اصل ۴۴ قانون اساسی صورت گرفته است.

تحریم های برجامی: محدودیت های تکنولوژی در تولید و انتقال گاز

تندروها کماکان مایل به قبول تاثیرگذاری تحریم ها در عرصه های مختلف تکنولوژیک نیستند. یکی از مهمترین دلایل این موضوع، تحریم های بین المللی است که تامین تکنولوژی استخراج و انتقال گاز در ایران را با موانع جدی رو به رو کرده است. همچنین سیاست خارجی ایران در سال های گذشته و تلاش برای منزوی کردن ایران در جامعه بین المللی که تحریم ها روند صادرات و واردات به ایران را مختل کرده منجر به تعطیلی خط انتقال گاز ایران به اروپا شده است.

در این باره مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران گفته «کشورها تصمیم می‌گیرند خط لوله تاپی را با همکاری ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، هند اجرا کنند، یعنی حاضرند چند میلیارد هزینه کرده و خط لوله احداث کنند ولی با ایران تجارت نکنند، در حالی که ما می‌توانیم از ترکمنستان گاز را دریافت و به آذربایجان منتقل کنیم، اما تصمیم می‌گیرند خط لوله ترانس کاسپین( TCP) را در آب‌های عمیق خزر اجرا کنند اما با ایران همکاری نداشته باشند.

کارشناسان اقتصادی معتقدند «افزایش تولید گاز در ایران، سرمایه‌ای نزدیک به ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار نیاز دارد که با شرایط موجود، بعید است در پنج سال آینده تحقق پیدا کند» و این امر به گفته کارشناسان نیازمند به سرمایه گذاری خارجی است. امری که به گفته مصباحی مقدم تا زمانی که برجام ثمر نرسد امکان وقوع آن ممکن نیست.

در این میان، ترکمنستان نیز در وانفسای تحریم ها فشار دیگری در راستای فشارهای جهانی به ایران وارد کرد. ترکمنستان پروژه سوآپ گازی ترکمنستان به ایران را متوقف کرد. این پروژه که سال گذشته و در همین روزها به عنوان مهمترین دستاورد دولت سیزدهم از سوی سخنگوی دولت مطرح شد و به عنوان پایان ۵ سال ناکامی در توافق گازی با ترکمن‌ها توسط رسانه های دولتی بازنمایی شد، مجددا متوقف شد و به قطع گاز رسانی به شهرهای استان خراسان رضوی از جمله تربت جام منجر شد. برخی کارشناسان عدم چابکی در سیاست خارجی و عدم توانایی دولت رئیسی در به سرانجام رساندن برجام را عامل رخدادهای دیگری همچون قطع سوآپ گازی ترکمنستان به ایران ذکر می کنند.

پیامد قطع سوآپ گازی، که با غافلگیری دولت، و عدم اطلاع رسانی به موقع به مردم همراه بود، باعث شد تا به گزارش تسنیم ، در تربت جام ۲۶ هزار مشترک شهرستان قطع و مردم برای عبور از بحرانِ اُفت و قطع گاز در صف خرید بخاری برقی و سوخت جایگزین قرار دارند. قطع گاز در تربت جام موجب خسارت شدید به صنایع کشاورزی گلخانه ای و دامداری ها شده و مردم را در صف خرید نفت قرار داده است. دولت سیزدهم که حساب ویژه ای بر روی گاز ترکمستان باز کرده بود، حالا با غافلگیری دیپلماتیکی مواجه شده که مردم را در صف های خرید نفت و بالتبع استفاده از چراغ نفتی قرار داده است.

ترکمنستان که سابقه بدقولی در تامین گاز ایران را دارد در دولت یازدهم و دوازدهم با تدبیر شرکت گاز، از معادله گاز رسانی به شهرهای شمالی خارج شد. همان زمان مدیرعامل وقت شرکت ملی گاز ایران در واکنش به تهدید ترکمنستان برای قطع گاز ایران گفته بود «اجازه به وجود آمدن بحران در استان‌های شمالی کشور را نخواهیم داد.»

در آن روزها، محمدصادق جوکار ، سرپرست مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی گفته بود «امضای قرارداد سوآپ گاز گامی مهم در عرصه دیپلماسی با ترکمنستان است و مدیران وزارت نفت با انجام منظومه‌ای از کارها برای معکوس‌سازی تراز آسیب‌پذیری سبب شدند دیپلمات‌ها با ابزارهای بیشتری در وین مذاکره کنند.»

دستاورد برجام: توسعه میدان های گازی در دولت دوازدهم

در نهایت باید گفت آنچه باعث شد دولت روحانی اجازه ندهد تا ترکمنستان، در ایران به بحران گاز دامن بزند، علاوه بر چابکی در حوزه سیاست خارجی در ارتباط با این کشور، به ثمر رساندن برجام و بهره برداری سریع از مواهب آن برای کشور بود. بر اساس این هدف استراتژیک توسعه میدان‌های نفت و گاز با اولویت میدان‌های مشترک همواره یکی از مهم‌ترین اولویت‌های وزارت نفت دولت تدبیر و امید بوده و در این مسیر موفقیت‌های بزرگی به دست آورده است. برداشت از میدان‌های نفتی غرب کارون هم در هشت سال گذشته از روزانه ۷۰ هزار بشکه در سال ۹۲ به ۴۲۰ هزار بشکه رسیده و ایران در برداشت از میدان‌های غرب کارون از عراق پیش افتاده است.

افزایش تولید گاز به هزار میلیون مترمکعب یکی از اهداف وزارت نفت در این سال‌ها بوده که سال ۱۳۹۹ توانست به آن دست یابد، تولیدی که معادل روزانه حدود ۶ میلیون بشکه نفت است. با این افزایش تولید گاز، ایران در جمع سه تولیدکننده بزرگ گاز جهان قرار گرفت. ایران هم‌اکنون و با سهم ۶.۱ درصدی پس از آمریکا و روسیه در جمع بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده گاز قرار گرفته است.

در هشت سال دولت روحانی کارهای بزرگی در گازرسانی روستایی انجام شده است و تعداد روستاهای بهره‌مند از نعمت گاز در دولت‌های یازدهم و دوازدهم حدود ۲.۵ برابر شده و از ۱۴ هزار روستا به ۳۵ هزار روستا رسیده است و ۲۱ هزار روستا در این هشت سال از نعمت گاز بهره‌مند شدند. افزایش گازرسانی سبب شد تا بیش از ۹۵ درصد جمعیت کشور زیر پوشش شبکه‌های گازرسانی قرار دارند و مصرف سوخت مایع کاهش و صادرات فرآورده‌های نفتی افزایش یابد. در حوزه های جنگلی، گاز رسانی به روستاها، در حفظ محیط زیست و حفظ جنگل ها نقش بسیار مهمی ایفا کرده است. به عبارت دیگر با گاز رسانی حوزه روستایی از بریدن قطع درختان جنگلی بی نیاز شد.

اکنون باید به دوستان تندرو و رادیکال یادآوری کرد، به جای اتهام زدن به دیگران، حرکت به سمت قبول واقعیت، قادر است کشور را از ورطه ای که در آن افتاده نجات داده و سیاست و تصمیم گیری ها را واقعی و مطابق نیاز روز مردم کند. در عین حال حداقل بپذیرند که برجام چه پیامدهای سهمگینی در حوزه های مختلف، از جمله ناتوانی در واردات انواع تکنولوژی و همچنین در تصمیم گیری و تصمیم سازی های مربوط به حوزه توسعه و پیشرفت کشور دارد.