تقابل توريسم با اقتصاد نفتي

دكترسعيد شيركوند*

سرمايه گذاري در صنعت گردشگري در کشور ما هيچگاه مورد توجه قرار نگرفته است. در ذکر دلايل اين بي توجهي مي توان به عوامل مختلفي اشاره کرد. بخشي از اين دلايل به برخي از باورهاي ايدئولوژيک يا هنجارهاي فرهنگي بازمي گردد که در جامعه ما وجود دارد و گاهي با برخي از توهمات نيز آميخته مي شوند.

ما در دنيا با انواع مختلف گردشگري مواجه هستيم که برخي از آنها با هنجارها و باورهاي حاکم بر جامعه ما همخواني ندارند؛ بنابراين زماني که سياست گذار به مقوله گردشگري رسيده، با در نظر گرفتن اين ناهمخواني ها آن را به کل مقوله گردشگري تعميم داده و به شکل کامل آن را حذف کرده است. اين در حالي است که ما مي توانستيم و مي توانيم با طبقه بندي انواع گردشگري، بخش سازگار با باورهاي خود را تقويت کنيم.

من معتقدم اصولاآن دسته از علاقه مندان به گردشگري هاي غيرسازگار با فرهنگ و هنجارهاي جامعه ايراني، اين کشور را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب نمي کنند و به جاي آن مقاصدي نظير ترکيه ، مراکش يا مصر را در نظر مي گيرند.

اين انتخاب هم يک دليل ساده دارد؛ گردشگر نمي خواهد در طول مدت کوتاه سفرش درگير مسائل متعدد باشد که بعد مجبورباشد درصدد رفع و چاره جويي براي آنها حتي در ايام تعطيلات برآيد، اما ما به تلقي اينکه گردشگري يعني مغايرت با هنجارها، اين صنعت را کنار نهاده و آن را از اقتصاد خود حذف کرده ايم. اين ناديده انگاري در حالي صورت مي گيرد که بسياري از کشورهاي دنيا که پتانسيل گردشگري را دارند، توانسته اند از اين صنعت درآمدهاي کلاني را در کنار اشتغال بالاکسب کرده و در کنار آن وفاق ملي و صميميت بين جامعه خود و جوامع پيراموني را بهبود بخشند.

دليل ديگري که در ذکر بي توجهي به مقوله گردشگري در ايران مي توان گفت، به ماهيت اقتصاد ايران بازمي گردد. از آنجا که اقتصاد کشور ما طي يک دوره طولاني متکي به نفت و درآمدهاي نفتي بوده، بخش هاي ديگر اقتصاد مورد غفلت و بي توجهي قرار گرفته و گردشگري نيز به تبع آن در حاشيه بوده است. اين امر موجب شده است که براي سال هاي طولاني دولت نياز به کسب درآمد از طريق صنعت گردشگري و ورود گردشگران خارجي را حس نکند. استدلال مسوولان در اين دوران بر اين پايه استوار بوده است که زماني من به عنوان دولت مي توانم نفت بفروشم و درآمد کلاني را به دست آورم، چرا بايد افرادي را تحت لواي توريست به کشور بياورم؛ سرمايه گذاري کنم و در مواردي ناچار باشم مسائل مرتبط با آنها را رفع و رجوع کنم. بنابراين بي نيازي و استغنا در عمل موجب انفعال ساير بخش ها و کنار گذاشتن گردشگري به طور خاص از سوي دولتمردان و سياست گذاران شده است.

اما به رغم بي توجهي در عرصه عملي و سرمايه گذاري در اين حوزه، در جنبه هاي مطالعاتي و نظري تلاش هايي طي يکي، دو دهه گذشته در سطح ملي توسط سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، نهادهاي پژوهشي کشور، دانشگاه ها، اشخاص دولتي و غيردولتي و همين طور در سطح استاني توسط محققان مختلف و حتي مشاوران خارجي صورت گرفته است.

ما در بخش گردشگري با مجموعه گسترده اي از مطالعات انجام شده، روبه رو هستيم که در آنها حتي فرصت هاي سرمايه گذاري هم شناسايي شده اند. در دولت يازدهم ما اين مطالعات را به شکل کاربردي تري وارد اين معاونت کرده ايم. يعني يکسري از موانع موجود در سرمايه گذاري و ساير حوزه ها را از مرحله تهيه زمين تا مرحله مربوط به صدور مجوزها و گرفتن استعلام ها تا مرحله تامين منابع مالي و در نهايت تا مرحله بهره برداري را شناسايي کرده و با استناد به مطالعاتي که انجام شده در قالب يک بسته سياستي آنها را براي جلب سرمايه گذاران تعريف کرده ايم. همچنين دولت يازدهم در شهريور سال 1392 طي يک مصوبه در هيات دولت، گردشگري را به عنوان يک صنعت معرفي کرد. به اين ترتيب توريسم با کسب اين عنوان، توانست از مشوق هاي اين بخش برخوردار شود. ضمن اينکه ما تلاش کرديم در کنار اين مزايا و مشوق ها امتيازات ديگري را نيز به شکل ويژه به اين حوزه اختصاص دهيم. نمونه اين امر در اعطاي زمين يا تسهيلات خاص اين حوزه به چشم مي خورد. ما در گام اول زمين را در اختيار کساني که علاقه مند به سرمايه گذاري در اين حوزه باشند، قرار مي دهيم. در مرحله بعد سعي مي کنيم استعلام ها و مجوزها، اعطاي تسهيلات پولي و بانکي را ساده تر و آسان تر از صنايع ديگر در اختيار علاقه مندان قرار دهيم و در نهايت مساعدت لازم را در مرحله بهره برداري داشته باشيم.

بنابراين اگر امروز سرمايه گذار به معاونت سرمايه گذاري مراجعه کند، ما مي توانيم به او بگوييم در کجا و در چه زمينه هايي قادر خواهد بود سرمايه گذاري مورد نظر خود را انجام دهد. در عين حال ما فرآيندهاي مربوط به اين سرمايه گذاري را براي علاقه مندان ورود به اين حوزه شرح مي دهيم؛ رفع موانعي که حين کار به سرمايه گذار به آن برخورد مي کند و حمايت از اين فرد براي ورود به فرآيند سرمايه گذاري گردشگري از ديگر اقداماتي است که معاونت سرمايه گذاري سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري براي رونق اين صنعت در ايران انجام مي دهد.

معاون سرمايه گذاري سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري*

□ روزنامه دنياي اقتصاد،

گزارش خطا