«متهم ردیف اول» سرنگونی هواپیمای اوکراینی کیست؟!

سازندگی نوشت: علیزاده‌ طباطبایی، وکیل برخی از خانواده‌های جان‌باختگان سرنگونی هواپیمای اوکراینی گفت: تعداد زیادی از خانواده‌ها از رسیدگی عادلانه به پرونده هواپیمای اوکراینی ناامید شدند و از ادامه پیگیری شکایت خود انصراف دادند. الان فقط ۲۰ تا ۳۰ نفر مانده‌اند و حدود ۶۰ نفر انصراف داده‌اند. این انصراف و پیگیری پرونده از طرق دیگر به هیچ وجه به نفع منافع ملی ما نیســت و باید در این باره تا دیر نشده، چاره‌اندیشی شود.

با گذشت بالغ بر سه سال از فاجعه هواپیمای اوکراینی، خانواده قربانیان این سانحه و وکلای آنها از اتمام بررسی این پرونده خبر دادند. سیدمحمود علیزاده‌ طباطبایی، وکیل برخی از این خانواده‌ها در گفت‌وگو با سازندگی ضمن تایید خبر اتمام کار بررسی این پرونده در دادگاه از ابهامات در جریان بررسی این پرونده می‌گوید.

آقای علیزاده اخباری به نقل از خانواده‌ها مبنی بر اتمام کار دادگاه بررسی هواپیمای اوکراینی منتشر شده‌است. درباره وضعیت نهایی پرونده و شرایط بررسی دادگاه چه نظری دارید؟

بله کار دادگاه به اتمام رسیده است اما به هر حال ابهامات جدی هنوز برای خانواده‌ها و وکلا مطرح است. مهمترین ابهام فعلی برای ما نحوه نگهداری متهم ردیف یعنی همان اپراتور است. متهم ردیف اول را از روز نخست بعد از این اتفاق تلخ در سوئیتی به صورت انفرادی نگهداری کردند در حالی که از همان ابتدا مقامات مسئول به صورت مکرر اعلام کردند که او تنها مرتکب خطای انسانی شده اســت. در دادگاه هم ما این مساله را مطرح و نسبت به آن اعتراض کردیم. او در تمام این مدت در یک سوئیت به صورت انفرادی بوده است. از سال گذشــته تا امسـال و در فاصله دو دادگاه که او را دیدم، تمام موهایش سفید شده بود و انگار ۱۰ سال پیر شده بود.

بر اساس کیفرخواست متهم ردیف اول چه‌کیفرخواستی داشته است؟

متهم ردیف اول متهم است به‌ قتل شبه عمد و لغو دستور یعنی بند ب ماده ۳۷ که محاربه است. متهم ردیف دوم و سوم متهم به لغو دســتور یعنی محاربه و متهم‌های ردیف چهارم تا دهم هم اتهامشان اهمال در انجام وظیفه است. بر اساس کیفرخواست اتهامتشان این است. از نظر حقوقی به هر جهت این اتفاق قتل عمد است. من در پرونده‌های سـازمان محیط زیسـت بیش از ۵۰ پرونده را وکالت کردم، مامور محیط زیست اجازه شلیک به شکارچی غیرمجاز داشــته اما باید کمر به پایین شلیک می‌کرده در این شرایط شلیک منجر به مرگ شده و مامور حکم قصاص گرفته در حالی که در این پرونده مطابق قرارداد نیروهای مســلح این کاربر ســامانه تور M۱ اجازه شلیک نداشته و اگر هدفی را می‌دید باید به مقامات بالاتر اطلاع می‌داد.

در گفت‌وگوهای اخیر خانواده‌های قربانیان به موضوع تاخیر در پرواز هواپیمای اوکراینی تاکید زیادی شده است. این مساله چرا برای خانواده‌ها ابهام دارد و نقش این اپراتور در این تاخیر در پرواز چیست؟

برای خود ما هم علت تاخیر مشــخص نیست، علاوه بر اینکه موشک اول کنار بال هواپیما می‌خورد، هواپیما با احساس خطر فوری تصمیم به برگشتن به فرودگاه می‌گیرد. از نظر ما اپراتور پدافند با زدن موشــک اول تصور می‌کرده که هواپیما اوکراینی موشک کوروز است اما بعد از زدن موشک اول کاملا دیده‌ست که این یک هواپیماست، بال هواپیما را هم دیده اما باز موشک دوم را شلیک می‌کند. حتی یک فرد معمولی به محض شلیک موشک اول با موبایل فیلم گرفته و خلبان هواپیمای آسمان که در آن مسیر پرواز می‌کرده، شلیک را می‌بیند و اعلام می‌کند.این مساله در کنار علت تاخیر هنوز از ابهامات ماست.

به تمام واحدهای پدافندی موضوع اعلام می‌شود اما آمادگی به صورت آتش به اختیار اعلام نمی‌شود. آمادگی در حدی است که اگر کسی هدفی را دید باید با مرکز تماس بگیرد و بعد شلیک کند. متاسفانه‌سامانه تور M۱ بدون هماهنگی با پدافند کل کشــور در این منطقه مستقر شده بوده که این خود یکی از دلایل‌بروز چنین اشــتباه بزرگ و فاجعه‌باری اســت. پدافند هم آمادگی آتش به اختیار نداشته، حق شلیک هم نداشته اما شلیک کرده است.

آقــای علیزاده یکــی از مواردی کــه در گفت‌وگوهای خانواده‌ها مورد انتقاد است، گم شدن وسایل این مسافران است. موضوع چیست؟ آیا در آن سطح از انفجار، از اساس، از مواردی که مورد درخواست خانواده‌هاست، چیزی باقی مانــده و از آتش و انفجار بیرون آمده که در اختیار خانواده‌ها قرار بگیرد؟

همان روز اول حادثه در ارتباط با حفاظت از این‌منطقه دقت‌های لازم نشد. بلافاصله باید منطقه حفاظت می‌شد اما نشد. بر اساس آیین‌نامه‌ها و پروتکل‌های سازمان هواپیمایی، منطقه‌ای که هواپیما در آن سقوط کرده باید بلافاصله منطقه حفاظت شده اعلام شود در حالی که از اساس تا ساعت‌های بعد چنین امری در مورد هواپیمای اوکراینی انجام نشده است. خانواده‌های آنها می‌گویند بچه‌های ما اموالی به همراه داشــتند، برخــی از اینها یادگاری بود؛ از دلار و طلا تا جواهرات خانوادگی. آنهــا می‌گویند گذرنامه بچه‌های ما به ما برگردانده شــده بعد می‌گویید طلا و جواهر سوخته است؟ هیچکس هم مسئولیت این موارد را برعهده نمی‌گیرد که چرا منطقه حفاظت نشد.

اخیرا چهار کشـور به رهبری کانادا اعلام کردند از ایران خواسته‌اند برای رفع اختلاف درباره حادثه سرنگونی هواپیمای اوکراینی داوری بین‌المللی الــزام‌آور را قبول کند و مدت زمان ۶ ماهه‌ای را هم در این رابطه تعیین کردند. از نظر حقوقی چه مواردی در روند رسیدگی رخ داده که این خانواده‌ها چنین درخواستی دادند، مساله ارسال این پرونده به لاهه چه ابعاد تازه‌ای به آن می‌بخشد؟

در نخستین گام عدم دسترسی خانواده و وکلای آنها به پرونده و عدم همکاری با خانواده ها در این زمینه حساســیت‌برانگیز شــد و در همان زمان هم ما این هشــدار را دادیم که این رویه رفتاری می‌تواند پرونده را به مراجع بین‌المللی بکشاند.

موردی که در رســانه‌ها اعلام شـده برخــی خانواده از پیگیری شکایت انصراف دادند به چه علت است؟

تعداد زیادی از خانواده‌ها از رسیدگی عادلانه به پرونده هواپیمای اوکراینی ناامید شدند و از ادامه پیگیری شکایت خود انصراف دادند. الان فقط ۲۰ تا ۳۰ نفر مانده‌اند و حدود ۶۰ نفر انصراف داده‌اند. این انصراف و پیگیری پرونده از طرق دیگر به هیچ وجه به نفع منافع ملی ما نیســت و باید در این باره تا دیر نشده، چاره‌اندیشی شود.