تاثیر توافق ایران و عربستان در بازار نفت

الهه ابراهيمى در هم ميهن نوشت:
توافق ایران و عربستان همانگونه که موجب ریزش دلار در ایران شد، در نخستین ساعت بر بازارهای نفت نیز اثر مختصری داشت و موجب شد تا بهای نفت خام کاهش یابد، اما این روند تداومی نداشت و مجددا بازار نفت متاثر از روندهای بین‌المللی قرار گرفت و نوسانات همیشگی خود را داشت. کارشناسان در گفت‌وگو با هم‌میهن از بی‌اثری این توافق در بازارهای نفت سخن گفتند و مهمتر اینکه بر این باورند که این توافق تاثیری در سبد صادراتی نفت ایران و افزایش ارزآوری نخواهد داشت. در حقیقت این توافق بیش از اینکه برد اقتصادی برای ایران داشته باشد تنها ابعاد امنیتی دارد.

پس از حدود هفت سال روابط ایران و عربستان با میانجی‌گری چین از سرگرفته شد. قرار است ظرف دو ماه آینده، روابط دیپلماتیک ایران و عربستان از سر گرفته و سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌ها بازگشایی شود. هرچند بازگشایی سفارت‌خانه‌ها و از سرگیری روابط، لزوما به‌معنای حل تمام مسائل بین دو کشور نخواهد بود. اما کارشناسان مسائل بین‌الملل براین باورند این توافق، یک قدم به سمت کاهش تنش تلقی می‌شود و می‌تواند در سطح صلح منطقه موثر باشد. سوال اینجاست که آیا این توافق بر بازارهای نفت نیز اثرگذار خواهد بود و آیا می‌توان امیدوار بود که این آشتی شرایطی را برای تهران فراهم سازد که در اوپک جایگاه ایران تقویت شود؟ درباره اثرگذاری این موضوع نظر دو کارشناس را جویا شدیم.

مباحث بازاری و رقابتی بازار نفت، پشت‌پرده‌های بسیاری دارد

محسن قمصری، مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت با بیان اینکه توافق ایران و عربستان در سطح بین‌الملل آثار مثبتی دارد، به هم‌میهن گفت: «ایران و عربستان دو تولیدکننده بزرگ نفت هستند و همکاری این دو کشور، قطعاً آثار و بار مثبتی در بازار نفت خواهد داشت و این موضوع قابل کتمان نیست. همان‌گونه که این توافق اثر روانی در بازار داشته و در کاهشی و افزایشی شدن قیمت نفت اثرگذار بوده است.»

او ادامه داد: «در بازار نفت، موضوع مهم، مباحث بازاری و رقابتی است که پشت‌پرده‌های بسیاری دارد و نمی‌توان با این مبحث ساده برخورد کرد. برای نمونه ما سال‌هاست با عراق و روسیه روابط حسنه و دوستانه داریم، اما در پشت‌پرده در بحث بازار به‌شدت با این کشورها رقیب هستیم. روس‌ها در یک دهه اخیر تلاش کرده‌اند بازارهای نفت ایران را تصاحب کنند که موفق بودند. این رقابت با کشور عربستان به لحاظ بازاری نیز وجود دارد و این کشور، ایران را رقیب خود را می‌داند. عراق،‌ عربستان یا روسیه هر سه می‌دانند که در صورت بازگشت ایران به عرصه صادرات نفت،‌ سهم آنها کاهش می‌یابد؛ بنابراین کشورهای عضو اوپک و غیراوپک برای اینکه توافقات تحریمی به سرانجام نرسد، شیطنت خواهند کرد. این واقعیت عریانی است که ایران می‌تواند با حضور در بازارهای نفتی، سهمیه فروش نفت عربستان را کاهش دهد. به‌خصوص که ایران نسبت به عربستان نفت خام با پریمیر به فروش می‌رساند.»

مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت با تأکید بر اینکه توافق ایران و عربستان مشکلات تحریم نفت خام ایران را حل نمی‌کند، افزود: «با این توافق کشورهایی مانند هند، مالزی،‌ کره جنوبی و ژاپن همچنان از ایران نفت نخواهند خرید زیرا این کشورها از آمریکا تبعیت می‌کند و اگر به‌دنبال فروش نفت خام به‌جز کشورهای غیرچین هستیم، باید توافقات تحریمی داشته باشیم. البته چینی‌ها یک‌میلیون بشکه نفت‌ از ایران می‌برند، و این سهم خوبی است زیرا در گذشته نهایتا 700 هزار بشکه از ما نفت می‌خریدند بنابراین حسن نیت خود را اثبات کرده‌اند. افزایش سهم ایران در بازار به‌صورت ناخواسته به مسائل تحریمی برمی‌گردد و توافق با عربستان مشکلات تحریمی ایران را حل‌وفصل نمی‌کند.»

او در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه آمریکا در جریان این توافق بود آیا می‌توان امیدوار بود این کشور با موافقت ضمنی شرایط افزایش صادرات نفت خام ایران را رقم بزند، تأکید کرد:‌ «زمانی که برجام امضا شد و توافق صورت گرفت، آمریکا‌ با ایران برای لغو تحریم‌ها همکاری نکرد‌. برای همین وقتی به سراغ تمام بانک‌های درجه اول رفتیم تا با بازگشایی ال‌سی شرایط فروش نفت ایران تسهیل شود، هیچ بانکی با ایران همراهی نکرد زیرا خواستار لغو تحریم‌ها به‌صورت مکتوب بودند. در حال حاضر نیز نمی‌توان امیدوار بود که آمریکا این همکاری را داشته باشد بنابراین تا زمانی که تحریم‌ها از سوی آمریکا لغو نشود، انتظار فروش نفت بیش از الان را نخواهیم داشت.»
هنوز چالش‌های کلیدی میان عربستان و ایران پابرجاست

مهرداد عمادی، مشاور اقتصادی در نهادهای اقتصادی اروپا با بیان اینکه توافق ایران و عربستان را باید از سه زاویه موردتوجه قرار داد، به هم‌میهن گفت: «نخست اینکه توافق ایران و عربستان به معنای آشتی بین دو کشور نیست و الان فقط قرار است نمایندگی سیاسی یا سفارت دو کشور باز شود و این پایین‌ترین رده روابط دیپلماتیک است بنابراین هنوز زود است که نتیجه‌گیری کنیم مشکلات ایران و عربستان حل شده است و در چارچوب اوپک یا مسائل منطقه‌ای دو کشور همکاری خواهند داشت.

دوم اینکه عربستان قراردادهایی با کشور چین و اتحادیه اروپا در مورد تأمین انرژی دارد بنابراین طبق این قراردادها این کشور انگیزه جدی برای افزایش همکاری انرژی خود را دارد. این در حالی است که هرگونه همکاری با ایران محدوده و توان عربستان را برای پر کردن تعهدات خود کاهش می‌دهد. نکته سوم اینکه هنوز چالش‌های کلیدی بین عربستان و ایران روی میز هستند. از سویی حوثی‌ها در یمن،‌ حضور ایران در عراق و لبنان همگی بسیار نکات حساسی برای عربستان است. از طرف دیگر حضور قابل‌توجه پشتوهای زیرکنترل ریاض در افغانستان است؛ بنابراین برداشت من این است که این توافق اثر بسیار کمی خواهد داشت.» او ادامه داد: «مادامی‌که شاهد افزایش صادرات نفت ایران به بیش از یک‌میلیون یا کاهش صادرات عربستان برای افزایش سهم ایران از نفت اوپک نباشیم‌، نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم که این توافق برای ایران از بُعد انرژی مؤثر بوده است. البته نکته کلیدی اینجاست که فکر می‌کنم این توافق آن میزان که در ایران بسیار مهم است و گویا صفحه جدیدی باز شده است، برای طرف عربستانی نبوده و نیست.»

مهرداد عمادی درباره تأثیرگذاری این توافق نیز گفت: «بازار نفت لندن و بورس پاریس همیشه نسبت به نفت واکنش سریعی دارند؛ به‌طوری‌که کوچکترین رخداد مهم دنیا در حوزه نفت در این دو بازار اثر خود را نمایان می‌کند؛ اما در این مدت هیچ واکنشی دیده نشده است. موضوع مهم دیگر اینکه نفت ایران همچنان تحریم است و صرف فروش نفت به چین به‌صورت تهاتری کالا و قرن شانزدهمی برای ایران اثرگذار نیست. ایران نیاز دارد نفت خود را در بازارهای بین‌المللی به فروش برساند و ارز بین‌المللی دریافت کند؛ اما در شرایط کنونی این افق در کوتاه‌مدت (سه تا شش ماه) بسیار بعید است؛ مگر اینکه در افق بلندمدت‌تری با حل مشکلات تهران و ریاض به‌صورت جدی این شرایط تا حدودی برای ایران فراهم شود.»