ناگفته‌های ۷۸ گور با چهار شیوه تدفین در قره تپه سگزآباد

ایلنا: پنجمین فصل کاوش در گورستان نویافته عصر آهن قره تپه سگزآباد استان قزوین درحالی در سال ۱۴۰۰ انجام شد که این روزها بخشی از آثار این کاوش در نمایشگاهی در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است. البته این یافته‌ها در ادامه کاوش سال ۱۳۹۸ رقم خورد چراکه در آن سال در یکی از ترانشه‌ها شواهدی از ۴ لایه تدفین بدست آمد که نیاز به کاوش گسترده‌تر در لایه‌های زیرین را در اولویت قرار داد.

مصطفی ده‌پهلوان (سرپرست هیأت باستان‌شناسی) با اشاره به آنکه در طول پنج فصل کاوش باستان‌شناسی گورستان نویافته عصرآهن ۲ و ۳ قره تپه سگزآباد قزوین در ترانشه ۱۲ موفق به کشف ۷۸ گور با چهار شیوه تدفین شدند، گفت: این تدفین‌ها شامل تدفین‌های صندوقی یا چهارچینه خشتی، گودالی ساده، گودالی در خاکستر و خمره‌ای است. تدفین‌های صندوقی یا چهارچینه خشتی معمولاً به دو صورت تک نفره و چند نفره بوده‌اند. که تعداد افراد شناسایی شده در آن‌ها گاهی به پنج فرد نیز می‌رسد. در تدفین‌های چند نفره به غیر از یک یا دو اسکلت، معمولاً تدفین‌ها به صورت آشفته برجای مانده‌اند و نظمی در بین آن‌ها دیده نمی‌شد.

او ادامه داد: این آشفتگی را می‌توان به عواملی از قبیل رانش زمین، نفوذ آب و سیلاب، تخریب‌های جانوری و در برخی موارد تدفین‌های ثانویه نسبت داد. در تدفین‌های تک نفره نیز معمولا افراد به صورت جنینی در گور قرار گرفته‌اند. در تدفین‌های تک نفره نیز معمولاً افراد به صورت جنینی در گور قرار گرفته‌اند و حتا در تدفین‌های گودالی در خاکستر نیز اغلب به صورت تک نفره و کاملاً منظم در کنار انباشتی از خاکستر هستند و آشفتگی خاصی در آن‌ها دیده نمی‌شود و مانند تدفین‌های چهارچینه خشتی تک نفره به صورت جنینی در داخل گور قرار دارند.

به گفته ده‌پهلوان در اکثر گورها بقایای جانورانی از قبیل بز، گوسفند نابالغ، گاو، شتر و اسب به دست آمد که نشان از تدفین حیوانات در کنار مردگان دارد. درعین حال یافته‌های این فصل از کاوش از نظر کاربرد در ۳ گروه قرار می‌گیرند، گروه اول شامل ظروف سفالی است و گروه دوم زیورآلات شخصی و اشیاء تزیینی و گروه سوم شامل اشیاء با کاربری خاص می‌شود.

این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: در گروه ظروف سفالی، ۴۵ ظرف در انواع مختلف که به ۶ گروه، کاسه با ۱۵ نمونه، ظروف بدون لوله و آبریز با ۱۱ نمونه، ظروف مرسوم به ساغر با ۹ نمونه، ظروف آبریز با ۴ نمونه، ظروف لوله دار با ۳ نمونه و لیوان با ۳ نمونه طبقه‌بندی شده‌اند.

او تصریح کرد: گروه دوم شامل زیورآلات شخصی و اشیا تزئینی است که نخست مهره‌های مختلف از جنس و فرم‌های متفاوت که مرتبط با دستبند و گردنبند هستند به مانند مهره‌های صدفی، آهکی، خمیر شیشه، مفرغی و سنگی است. دسته دوم نیز شامل اشیای تزیینی فلزی، دستبندها، گردنبندهای آهنی و مفرغی کامل و آویزها هستند همانند حلقه، دستبند، طوق ودکمه‌های مفرغی.

به گفته ده‌پهلوان، گروه سوم شامل اشیا با کاربری خاص است که شامل سردوک، سنگ کوبنده یا مشته، سنگ ساب، سر پیکان مفرغی، خنجر و سنجاق‌های مفرغی هستند و از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دو مهر استوانه‌ای با سبک محلی و آشوری اشاره کرد که نشان از جایگاه قابل توجه این محوطه در حوزه فرهنگی آشور دارد.

او با بیان اینکه تاریخ‌گذاری مطلق یافته‌ها با کمک مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه ورشو انجام شد و نتایج آن مهر تأییدی است بر تاریخ‌گذاری نسبی مواد فرهنگی عصرآهن ۲ و ۳ این محوطه از ۱۰۵۰ تا ۸۲۰ پیش از میلاد، تصریح کرد: در میان یافته‌های این گورستان مهره‌های زینتی از جنس آنتیموان با خلوص بالای نود درصد به دست آمد که گویای پیچیدگی کارگاه‌های فلزکاری این عصر است. نتایج علمی این پروژه بتواند سهم مهمی در روشن ساختن ابهامات دانش باستان‌شناسی عصر آهن ۲ و ۳ شمال فلات ایران داشته باشد.