تنبلی تخمدان چیست و چگونه درمان می‌شود؟

تنبلی تخمدان چیست؟

تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک بیماری رایج در میان زنان و دختران نوجوان است. فرد مبتلا به این بیماری تعدادی کیست کوچک یا کیسه‌های پر از مایع در تخمدان خود دارد که مضر نیستند؛ اما به مرور این توانایی را دارند که تعادل سطح هورمون‌ها را در بدن فرد بهم بزنند. هر چند هنوز علت بروز این بیماری در افراد به‌طور دقیق مشخص نشده است، اما طبق آخرین بررسی‌ها، ابتلای افراد به PCOS می‌تواند به ژنتیک مرتبط باشد. مکانیزم کلی این بیماری روی فرایند تخمک‌گذاری و رشد فولیکول‌ها اثر منفی گذاشته و آن‌ها را از روال طبیعی خارج می‌کند.

در حالت طبیعی در هر بار سیکل تخمک‌گذاری ماهانه، حدوداً 6 فولیکول تولید می‌شود؛ اما سرانجام از میان آن‌ها فقط یک فولیکول شانس تکامل یافتن خواهد داشت. تک فولیکول کامل شده و بعد از رشد کافی، فاکتورهای مهارکنندهٔ رشد تولید کرده و به این ترتیب رشد 5 فولیکول دیگر را متوقف می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد.

در افرادی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، فرایندی که کمی قبل‌تر به آن اشاره کردیم دچار اختلال می‌شود. به این صورت که فولیکول‌ها رشد می‌کنند، اما تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود و به همین خاطر هم فولیکول‌ها عملکرد درستی نخواهند داشت. در این افراد، فولیکول اصلی قادر به تولید فاکتورهای مهارکنندهٔ رشد برای متوقف کردن رشد سایر فولیکول‌ها و از بین بردن‌شان نیست. بنابراین به جای یک، چند فولیکول به‌صورت همزمان در یک دوره از سیکل تخمک‌گذاری رشد می‌کنند! شاید فکر کنید حالا با افزایش تعداد فولیکول‌ها، تعداد تخمک گذاری‌ها هم بیشتر می‌شود؛ اما این‌طور نیست. این فولیکول‌های پرتعداد نه تنها نمی‌توانند تخمک‌گذاری انجام دهند، بلکه از بین هم نمی‌روند، چون هیچ مهارکننده‌ای تولید نشده است! بنابراین طی چند سال به دلیل تکرار ماهانه این اتفاق ( رشد کامل چندین فولیکول و از بین نرفتن آن‌ها) شاهد تجمع دسته‌ای از فولیکول‌ها روی سطح کورتکس تخمدان در قالب کیست‌های کوچک یا کیسه‌های پر از مایع خواهیم بود. در چنین وضعیتی، تخمدان عملکرد خود را خیلی بیشتر از گذشته از دست می‌دهد و درنهایت می‌توان گفت که فرد به تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا شده‌است. فرد مبتلا برای تشخیص قطعی و شروع درمان باید به پزشک مراجعه کند. همچنین می توانید با استفاده از اپلیکیشن ایمپو از مشاوره تخصصی توسط دکتر بهره مند شوید.

علائم و نشانه‌های سندروم تخمدان پلی کیستیک

PCOS هم مانند هر بیماری دیگری، دارای یک‌سری علائم و نشانه‌هاست که دانستن آن‌ها سطح آگاهی افراد را بالا می‌برد تا در صورت مشاهدهٔ مورد مشکوک در خود، خیلی زود و قبل از این‌که آسیب‌های جدی‌تری به سلامتی‌شان وارد شود، به پزشک مراجعه کنند.

توجه داشته باشید داشتن این علائم به این معنی نیست که شما قطعاً مبتلا به تنبلی تخمدان هستید! چه بسا وجود این علائم و نشانه‌ها اصلاً علت و منشا دیگری داشته باشد! همچنین باید بدانید که سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند علائم مختلف و متفاوتی داشته باشد که برخی از آن‌ها تنها به‌وسیلهٔ آزمایش و توسط پزشک قابل مشاهد هستند. در کل اگر تعدادی از این نشانه‌ها را داشتید، در اولین فرصت برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید:

1. قاعدگی‌های نامنظم

به‌هم‌ریختگی چرخهٔ قاعدگی مانند نامنظم یا طولانی مدت شدن فاصله بین هر چرخه یا کم شدن تعداد قاعدگی‌ها، یکی از رایج‌ترین علائم تنبلی تخمدان هستند. در این حالت فاصلهٔ بین دو سیکل قاعدگی گاهی انقدر زیاد می‌‌شود که فرد ممکن است ماه‌ها پریود نشود! نکتهٔ حائز اهمیت دربارهٔ این اتفاق این است که عدم قاعدگی به مدت چند ماه احتمال و ریسک مبتلا شدن به سرطان رحم را در خانم‌ها به شدت بالا می‌برد.

2. سطح بالای آندروژن‌

نشانهٔ بعدی، افزایش سطح آندروژن، یکی از عوامل اصلی بروز صفات مردانه در خون است. البته بدن زنان به‌صورت طبیعی آندروژن تولید می‌کند. اما مقدار آن بسیار کم است. در وضعیتی که فرد به تنبلی تخمدان مبتلاست، سطح این هورمون در بدن به شدت بالا می‌رود. به‌گونه‌ای که باعث ایجاد یک‌سری علائم ظاهری مانند افزایش رشد و حجم موی بدن، موی صورت، آکنهٔ شدید (در برخی موارد) و حتی طاسی با الگوی مردانه در افراد می‌شود!

3. افزایش بیش از حد رشد مو و پرمویی

همچنان که در قسمت قبلی به آن اشاره کردیم، یکی از نشانه‌های این بیماری، افزایش رشد مو و پرمویی در قسمت‌های مختلف بدن مانند پشت لب، چانه، دور سینه‌ها و ناف است که به دلیل افزایش سطح هورمون‌های مردانه در افراد مبتلاست. همچنین موها در چنین حالتی ضخیم‌تر می‌شوند.

4. ریزش مو

گفتیم افزایش سطح هورمون آندروژن در افراد مبتلا می‌تواند آن‌ها را با طاسی الگوی مردانه درگیر کند. بنابراین ریزش مو نیز ازجمله دیگر تبعات افزایش سطح آندروژن در مبتلایان است. در این وضعیت اگر الگوی ریزش مو مردانه باشد، شاهد ریزش مو در شقیقه‌ها و وسط سر خواهیم بود.

شایان ذکر است که ریزش مو با الگو مردانه در مبتلایان تنها در مواردی رخ می‌دهد که بیماری پیشرفت جدی داشته و شدید باشد. بنابراین چنانچه مبتلایان با نادیده نگرفتن علائم و نشانه‌های دیگر تشخیص و درمان خود را با تأخیر نیندازند، قطعاً شاهد ریزش موهای خود با نمای مردانه نخواهند بود.

5. آکنه و افزایش چربی پوست

تحت تأثیر افزایش سطح هورمون‌های مردانه، چربی پوست افزایش پیدا کرده و آکنه و جوش‌های سرسیاه روی پوست افراد مبتلا ایجاد می‌شود.

6. دیابت

نشانهٔ دیگر تنبلی تخمدان، ابتلای افراد به دیابت است که خود نیز تحت تأثیر یک عامل دیگر بروز پیدا می‌کند، یعنی مقاومت به انسولین. به عبارت دیگر، یکی از نشانه‌های سندروم تخمدان پلی کیستیک، ایجاد مقاومت به انسولین است که درنهایت منجر به ابتلای افراد به دیابت نوع 2 می‌شود و همراه با افزایش قند، سطح چربی خون مبتلایان را نیز افزایش می‌دهد.

روش‌های درمان تنبلی تخمدان

اول از همه باید بدانید که هیچ روش خانگی برای درمان این بیماری وجود ندارد، چون از همان اول کار باید برای تشخیص قطعی به پزشک متخصص مراجعه کنید و بعد از این‌که از بیماری خود مطمئن شدید، سراغ درمان بروید. برای درمان تنبلی تخمدان، باید علائم و نشانه‌های آن را درمان کنید. مثلاً اگر سطح هورمون‌های مردانه در شما افزایش پیدا کرده‌است، باید از داروهای ضد این هورمون‌ها استفاده کنید. به این ترتیب مشکل ریزش مو، پرمویی یا آکنه که همگی تبعات افزایش سطح هورمون‌های مردانه در بدن هستند نیز حل خواهد شد. همچنین حتی اگر سطح هورمون‌های مردانه در شما به قدری بالا رفته باشد که با مشکل نازایی روبه‌رو شده‌اید، بعد از مصرف این داروها تخمک‌گذاری شما نیز تحریک شده و می‌توانید دوباره باردار شوید!

اگر چرخهٔ قاعدگی شما نامنظم شده‌است، باز هم باید از داروهای مخصوصی که به این منظور وجود دارند و پزشک آن‌ها را برایتان تجویز می‌کند استفاده کنید. به‌عنوان مثال، قرص‌‌های ضدبارداری می‌توانند به تنظیم هورمون‌های بدن و نظم قاعدگی شما کمک کنند. یادتان نرود در تمام پروسهٔ درمان و حتی بعد از اتمام این فرایند و درمان قطعی، وزن خود را کنترل کنید و اجازه ندهید بیش از حد بالا برود! چون چاقی و اضافه وزن می‌تواند باعث بازگشت بیماری شما شود.

ازجمله دیگر روش‌های مؤثر در درمان تنبلی تخمدان می‌توان به ورزش کردن اشاره کرد که با پایین آوردن سطح استرس، در از بین رفتن علائم این بیماری نقش پررنگی دارد.

مصرف برخی مواد غذایی یا وعده‌های غذایی خاص نیز می‌تواند روند درمان را بهبود ببخشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• غذاهای ضدالتهاب مانند روغن زیتون، گوجه فرنگی، آجیل درختی، سبزیجات برگ‌دار، ماهی‌های چرب مثل های تن و پیاز قرمز؛

• صبحانه؛

• چربی‌های سالم مانند امگا 3، ماهی‌های روغنی، روغن زیتون، آجیل، آووکادو، دانه‌های بی‌نمک؛

• مصرف کمتر مواد غذایی دارای کربوهیدرات و افزایش پروتئین در رژیم غذایی؛

• مصرف غذاعای ارگانیک و طبیعی.

جمع‌بندی

در ارائه روش‌های درمانی، نام هیچ دارو و قرصی را مشخصاً معرف نکردیم، برای این‌که از هرگونه اقدام خودجوش افراد برای درمان‌های انفرادی و بدون مراجعه به پزشک جلوگیری کنیم. تنبلی تخمدان قطعاً قابل درمان است و فرایند درمان آن اصلاً سخت و پیچیده نیست. اما همین فرایند شامل روش‌های درمانی و داروهایی است که باید تحت نظر و طبق تجویز پزشک متخصص مصرف شوند تا مؤثر باشند. از طرفی عوارض این بیماری همچون ناباروری، سقط جنین یا زایمان زودرس، دیابت، فشار خون بالا، کبد چرب غیرالکلی و التهاب کبدی حاد، آپنه خواب (تنگی نفس در خواب)، سندروم متابولیک، افسردگی و اضطراب و اختلال در خوردن، خون ریزی غیرطبیعی رحم، سرطان پوشش داخلی رحم نیز مهر تایید قاطعی بر این گفته است که تشخیص و درمان این بیماری بای توسط پزشک زنان متخصص انجام شود. بنابراین در صورت مشاهدهٔ پیوستهٔ هر یک از علائمی که قبل‌تر به آن‌ها اشاره کردیم، اول از همه آن‌ها را نادیده نگیرید و سپس بدون کاهلی کردن، در اولین فرصت به پزشک زنان متخصص مراجعه کنید.

همچنین چنانچه به این بیماری مبتلا نیستید و به دنبال روش‌های پیشگیری هستید، باید بدانید از آنجایی که هنوز هیچ علت و دلیل مشخصی برای بیماری وجود ندارد، نمی‌توان برای جلوگیری از ابتلای به آن نیز روش‌های قطعی را پیشنهاد کرد. با این حال می‌توانید برای تشخیص به موقع، هر شش ماه یک بار چکاپ بروید.

Mayoclinic