روایت چگونگی شکل‌گیری ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها

 قریب 18 سال قبل فیلسوف تاریخدان دانشگاه‌هاروارد آمریکا مقاله‌ای نوشت تحت عنوان درگیری تمدن‌ها. وی پیش‌بینی توام با نسخه‌ای می‌کرد که جهان در آینده شاهد جنگ و ستیز میان تمدن‌ها و فرهنگ‌ها و مذاهب خواهد بود. او از یکپارچگی فرهنگ‌ها و مکانیزم‌های جهانی شدن فرهنگ سخن می‌گفت. طی دو ماه بیش از چند هزار نقد تند به مقاله ‌هانتیگتون نوشته شد و درست در همان هنگام فوکویاما سخن از پایان تاریخ می‌کرد، در آن روزگار اهل علم و دانش مکتب برنارد لویس را می‌شناختند، مکتب شیگاکو را می‌شناختند و همه با بیم برای آینده سخن می‌رفتند؛ چنان این مقاله اقالیم فکری و مراکز تحقیقاتی را درنوردید که خود قصه پر غصه هفت گنبد افلاک شد. آن ایام در ینگه دنیا مشغولیت داشتم، شبی از شب‌های سرد زمستان استخوان‌سوز نیویورک استاد نامدار جامعه‌شناسی دکتر احمد اشرف که دو سال افتخار شاگردی ایشان را داشتم و هم اینک در هشتاد سالگی در تکاپوی علمی هنوز چابک قلم و با ذهنی فربه‌تر از من مشغول تدریس است به سراغم آمد و مقاله‌ای به دستم داد و گفت تازه تازه است از تنور درآمده است، داغ است جنگ‌طلبان و مروجان خشونت وحشت، جهان را به خون آتش می‌خواهند بکشند. من مقاله را خواندم و تا صبح نخوابیدم. فردایش سه کپی از مقاله مزبور به دکتر کمال خرازی برادر فاضل محقق مجتبی امیری وحید و به دوست دیگرم فیلسوف مورخ جوان آن روزگار دکتر حسین کمالی که در عنفوان جوانی کتاب منطق اکتشاف علمی پوپر را ترجمه کرده بود اهل فهم ودرد ایمان است دادم، همه تاکید داشتند مساله مهمی است، مجتبی امیری وحید فوری مقاله را ترجمه به همراه ده‌ها رد و نقد کتاب درگیری تمدن‌ها را در سال 1374 چاپ کرد. من مقاله اصلی را برای جناب آقای خاتمی فرستادم سپس کتاب مجتبی امیری را هم برایشان ارسال کردم در آن ایام اصلا کسی نمی‌دانست که ایشان روزگاری بر کرسی ریاست‌جمهوری کشوری می‌نشیند که منادی مهم‌ترین پارادایم جهانی گفت‌وگو خواهد بود. جناب آقای خاتمی رئیس‌جمهور شد و از همان آغاز درد آلام بشریت را داشت و می‌گفت جهان را باید به گفت‌وگو دعوت کرد. او طرح دیالوگ تمدن‌ها را با برخی از دوستان به مشورت گذارد، همو در سازمان ملل متحد رفیع‌ترین منبر جهان سخن از دیالوگ کرد و الحق جهان استقبال کرد ولی در خود ایران مثل خیلی چیز‌های دیگر با حواشی، فرعیات از اصل موضوع مهم‌تر برخورد شد. هم اکنون صدها کرسی دانشگاهی و ده‌ها مرکز تحقیقاتی و بین‌المللی در جهان پیرامون گفت‌وگوی تمدن‌ها هست ولی دریغ و صد دریغ متولیان دولت‌های نهم و دهم برخورد خوبی نداشتند! بگذریم در دوره خودمان هم اتفاقاتی افتاد که زیبنده این مقوله جهانی نبود. اکنون سازمان ملل مرکز گفت‌وگوی تمدن‌های خاتمی را جدی‌تر از خودمان گرفته و جالب است که بدانید در دوران مهجوری، اسپانیا مدعی تمدن لاتینیته و غرب و ترکیه مدعی تمدن اسلامی شدند و آمدند پروژه انحرافی ائتلاف تمدن‌ها را مطرح کردند.

* معاون وزیر خارجه دولت اصلاحات/منبع:آرمان