ظریف: تصویر ایران از روسیه اشتباه است

جماران: محمدجواد ظریف، وزیر خارجه سابق ایران گفت: « برای ایران ضدروس و ضدآمریکا بودن خطرناک است. زیرا باید منافع ملی‌مان را اولویت قرار دهیم و سپس مخالفت با سلطه آمریکا را مدنظر قرار دهیم.» وی همچنین گفت که امروز نباید منتظر ظهور قطب‌های جدید باشیم، بلکه هر قدرت بزرگ و موثری می‌تواند در بخشی خاص ظهور و بروز داشته باشد.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه سابق ایران در مراسمی که عصر روز چهارشنبه با همت انجمن علوم سیاسی ایران و در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، به سخنرانی پرداخت.

ظریف با اشاره به اینکه ریشه بسیاری از مشکلات نه تنها در ایران بلکه در دنیا، مشکل ادراکی است، گفت:« به عنوان مثال برای آمریکایی‌ها بعد از فروپاشی شوروی و در واقع شکست بلوک شرق، یک ادراک غلط شکل گرفت که آنها در جنگ پیروز شده‌اند؛ در حالی که در واقعیت شوروی در جنگ سرد شکست خورده بود.»

به گفته وزیر خارجه سابق ایران، آمریکایی‌ها در آن زمان احساس کردند که یک جهان تک قطبی ایجاد شده و لذا خواستند که این جهان تک‌قطبی را تداوم ببخشند. طبیعی بود که نگران برآمدن قطب‌های جدید قدرت بودند.وی افزود:« نگرانی از برآمدن چین یک نگرانی اساسی در ایالات متحده در دهه 90 میلادی بود و به همین دلیل تلاش کردند با استفاده مزیت قطعی آمریکا در حوزه نظامی و تسلیحاتی این وضعیت جهان به تصور خودشان تک‌قطبی را پایدار کنند.»

ظریف با بیان اینکه برخی از لحظه تک‌قطبی بین سال‌های 1990 تا 2008 میلادی سخن می‌گویند، تاکید کرد:« من زمان را کوتاه‌تر می‌کنم و به عقیده من از 1990 تا 2004 لحظه توهم تک‌قطبی است.»

دیپلمات پیشین کشورمان ادامه داد که این توهم آمریکا برای جهان بسیار هزینه‌ داشت و طی آن جنگ‌های بی‌پایان آمریکا شروع شد. وی افزود:«بوش پدر در مجمع عمومی ملل متحد اعلام کرد که ما وارد یک نظم نوین جهانی شدیم؛ بوش پسر نیز پس از فتح عراق بر عرشه کشتی ایستاد و گفت ماموریت به پایان رسید. » ظریف تشریح کرد که ماموریت آمریکا در آن مقطع برقراری سلطه آمریکا برای قرن جدید بود.

وی ادامه داد:« در سال 2004 با گزارش بیکر-همیلتون این ماموریت آمریکا با شکست مواجه شد. این دو نفر گروهی را تشکیل دادند که چرا ما در افغانستان و عراق به اهداف خود نرسیدیم. لذا از سال 2004 تا امروز نه تنها آمریکا دیگر وارد درگیری نظامی شد بلکه از درگیری نظامی فرار می‌کند.

بعد از آن باراک اوباما در زمان جنگ داخلی سوریه گفت من این خط قرمز را می‌کشم که اگر سوریه از سلاح شیمیایی استفاده کند ما به این کشور حمله می‌کنیم اما وقتی به ادعای آنها سوریه از سلاح شیمیایی استفاده کرد نه تنها حمله نکردند بلکه خود رئیس‌جمهور وقت به مجلس رفت تا مجلس این طرح را رد کند.»

ظریف در بخش دیگری از صحبت‌هایش به این موضوع اشاره کرد که آمریکا از سال 2004 به بعد از حوزه امنیت وارد حوزه امنیتی سازی شد. به گفته او، امروز وضعیت اوکراین نتیجه بازی موفق امنیتی‌سازی آمریکا است. البته این از جنایات روسیه در اوکراین کم نمی‌کند؛ درواقع اوکراین قربانی شد تا آمریکا بتواند روسیه را گرفتار اجماع امنیتی جهانی کند.دیپلمات پیشین کشورمان بازی اسرائیل با ایران را بخش دیگری از پروژه امنیتی سازی خواند.

ظریف در واکاوی اینکه چرا اسرائیل با برجام مخالفت کرد، ادامه داد:« هدف اصلی برجام شکست آن فضای امنیتی شده و اجماع امنیتی علیه ایران بود. لذا آمریکا نیز به همراه اسرائیل این کنش امنیتی‌سازی را از سال 2004 به کنش اصلی خود تبدیل کرد.» وی معتقد است که امروز در سیاست بین‌الملل جنگ کارآمدی خود را از دست داده است و آمریکا از سال 2004 به این موضوع پی برد و بازی امنیتی سازی را راه انداخت.

وزیر خارجه سابق ایران در ادامه با بیان اینکه اگر سیستم تک‌قطبی در دهه اول جدید از بین رفته چه سیستمی قرار است جایگزین آن شود، گفت:« الان در دوران گذار هستیم و در این دوران، تصمیم‌گیری سخت است. این در حالی است که اکنون بسیاری همچنان ذهنیت جنگ سرد را دارند و تصمیم‌گیری‌ها در قالب جنگ سرد است. یعنی ما از روسیه توقعی داریم که فقط روسیه جنگ سرد یعنی شوروی چنین توقعی را برآورده می‌کرد.اشتباهات محاسباتی ما در قالب ادراک ما از جنگ سرد است. »

ظریف تاکید کرد که امروز روسیه در هیچ حوزه‌ای توان رقابت ندارد جز آنچه که آن را توازن راهبردی می‌خواند و هدفش آن است که مانند آمریکا دنیا را چندین بار نابود کند.او افزود که رفتن روسیه به سمت اوکراین، فریادی بود برای آنکه با این کشور مذاکره کنند.

دیپلمات پیشین کشورمان گفت در دوران انتقالی، کشورها حوزه رقابتی خود را تعیین می‌کنند و کسانی پیشرفت می‌کنند که این حوزه را به درستی تعریف کرده باشند. به عنوان مثال چین حوزه‌های رقابتی‌اش را در تجارت، صنعت و نوآوری تعریف کرده و این مراحل را به صورت پلکانی جلو آمد.

ائتلاف‌های موقت

محمدجواد ظریف در بخش دیگری از این سخنرانی گفت امروز اتحاد دائمی بین کشورها وجود ندارد بلکه ائتلاف‌های موقت شکل می‌گیرد.

وی افزود:« اگر کشوری دنبال اتحاد دائمی باشد؛ در چاله می‌افتد. چرا چین به روسیه اسلحه نمی‌دهد چون اتحادی بین‌ آنها وجود ندارد و پکن هم از این وضعیت ادراک درست دارد.»به گفته وزیر خارجه پیشین، ایران ادراک اشتباهی از وضعیت روابطش با روسیه دارد و فکر می‌کند که روسیه می‌تواند متحد ما باشد. وقتی روسیه قطعنامه 1696 را وتو نکرد بسیاری تعجب کردند با وجودیکه برای من محرز بود که روسیه این قطعنامه را وتو نمی‌کند.

ظریف با اشاره به اینکه من ضدروس نیستم و در دوران وزارتم 28 سفر به روسیه داشتم، تاکید کرد:« برای ایران ضدروس و ضدآمریکا بودن خطرناک است. زیرا باید منافع ملی‌مان را اولویت قرار دهیم و سپس مخالفت با سلطه آمریکا را مدنظر قرار دهیم.»

این دیپلمات باسابقه کشورمان همچنین گفت که امروز نباید منتظر ظهور قطب‌های جدید باشیم، بلکه هر قدرت بزرگ و موثری می‌تواند در بخشی خاص ظهور و بروز داشته باشد.

وی افزود:« کشورهای دیگر نیز بر حسب منافع‌شان با این قطب‌ها، وارد ائتلاف‌های موقت می‌شوند. لذا ما به سمت یک دنیای شبکه‌ای می‌رویم و در این شرایط باید مشکل ادراکی ما در ایران رفع شود.»

ظریف به بحث جهان پساغربی نیز اشاره کرد و گفت:« پساغربی به این مفهوم است که برای اولین بار در تاریخ مدرن نه همه اتفاقات مهم بین‌المللی در غرب می‌افتد و نه غرب برای همه اتفاقات مهم بین‌المللی تصمیم می‌گیرد.»

همچنین وزیر خارجه پیشین ایران با بیان اینکه دعوای هسته‌ای ایران از ابتدا تا به امروز دعوای گفتمانی بوده است، توضیح داد:« برجام گرفتار گفتمان‌های متفاوت ایران و آمریکا شد و در این دو کشور، دو گفتمان که مخالف گفتمان‌ غالب بودند می‌خواستند برجام را پیش ببرند؛ گفتمان مذاکره در ایران در برابر گفتمان مقاومت یا همان رد مذاکره و گفتمان تحمیل در آمریکا در برابر گفتمان سازش و رسیدن به تفاهم. لذا نه تهران و نه واشنگتن نتوانستند با این گفتمان‌های غالب مقابله کنند.»

ظریف در پایان گفت: « امروز باید با چین محکم‌ترین روابط را داشته باشیم همچنانکه 180 کشور دیگر دنیا این روابط را دارند. اما باید بدانیم که امروز نه تنها چین بلکه هیچ کشور دیگری ابزار کافی برای ابرقدرت شدن و هژمون شدن جهانی و منطقه‌ای را ندارد که این خاصیت دوران پساقطبی است.»وی افزود:« اشتباه محاسباتی در دوران گذار باعث نابودی می‌شود.»