مشاهیر ایرانی مدفون در نجف و کربلا

برنا: کربلای معلی و نجف اشرف از مقدس‌ترین و مهم‌ترین اماکن مذهبی و دینی برای شیعیان جهان هستند. تقدس آنان چنان است که در طول تاریخ بسیاری از شیعیان و عاشقان حضرت سیدالشهدا و امیرالمؤمنان، وصیت کرده‌اند که بعد از مرگ در آن‌جا دفن شوند.

این سنت دیرینه برای پژوهش‌گران و محققا غربی بسیار جالب توجه‌ بوده است. از جمله «دوا دونالدسن» پژوهش‌گر انگلیسی که در سال ۱۹۳۳ مشاهدات خود از سفر به جهان شیعه را در کتابی به نام «مذهب شیعه» منتشر کرده و در یکی از فصول این کتاب، کربلا را مهم‌ترین زیارتگاه شیعی دانسته، می‌نویسد: «زوار عمدتاً ایرانی‌اند. آنان اغلب اجساد خویشان‌شان را که در وصیت‌نامه‌های خود شرط نموده‌اند در کربلا به خاک سپرده شوند همراه دارند.»

یک منبع عراقی، نام تعدادی از مشاهیر و شاهان ایرانی را که در کربلا و نجف مدفون هستند را مشخص کرده، هرچند به‌نظر می‌رسد سیاهه‌ی مشاهیر ایرانی مدفون در عراق بسیار بیش‌تر از این نام‌ها باشد.

در مطلب زیر به بررسی این افراد می‌پردازیم:

پادشاهان آل بویه: پادشاهان آل بویه قدیمی‌ترین پادشاهان دفن شده در حائر حسین هستند. بسیاری از این امیران شیعه در توسعه، بازسازی و تزیین حرم امام حسین (ع) و دیگر امامان شیعه نقش مؤثری داشتند. چند تن از آنان در داخل بقعه‌ای در صحن کوچک خاک شده‌اند. در زمان‌های پیشین، بقعه‌ای بر فراز قبر آنان وجود داشت که در میان مردم به بقعه آل بویه شهرت داشت. در 1268ق عبدالرسول خالصی به‌دستور رییس اوقاف وقت عراق این بقعه و آثار تاریخی آن را تخریب کرد.

پادشاهان و رجال قاجاریه: برخی از پادشاهان و رجال قاجار در حرم و صحن مطهر امام علی (ع) به خاک سپرده شده‌اند ولی امروزه مکان آن‌ها مشخص نیست: آقا محمدخان قاجار، مؤسس سلسله قاجاریه که در 1211ق فوت کرد و در نجف اشرف، در قسمت شمالی رواق که امروزه به حجره‌السلاطین معروف است، به خاک سپرده شد.

کیومرث میرزا، ملقب به ملک‌آرا، فرزند فتح‌علی شاه قاجار در 1288ق از دنیا رفت و در حرم دفن شد- سلطان محمدحسن‌خان قاجار که جنازه وی و حسین‌علی‌خان را فتح‌علی شاه شخصاً به نجف منتقل کرد و به خاک سپرد- آقاخان محلاتی، رهبر فرقه اسماعیلیه در 1298ق- حسین‌علی میرزا، فرمان‌روای فارس و فرزندانش- خان باباخان سردار، حاکم کرمان در عصر قاجار- تاج الدوله، دختر ناصرالدین شاه- میرزا ابوالحسن خان ایلچی، از سفیران ایران در دوره قاجار- سلیمان خان قاجار، از رجال و بزرگان قاجار- حسین‌علی میرزا، برادر فتح‌علی شاه کسانی هستند که در نجف دفن شده‌اند.

مظفرالدین شاه قاجار: وی از پادشاهان قاجار است که فرمان مشروطیت را در 1324ق صادر کرد و در همان سال از دنیا رفت. بر اساس وصیتش او را در کربلا به خاک سپردند. قبر مظفرالدین شاه داخل رواق فقیهان یا رواق پادشاهان است و روی آن با موزائیک فرش شده است.

محمدعلی شاه قاجار: محمدعلی شاه، فرزند مظفرالدین شاه از پادشاهان دوره قاجار و از مخالفان مشروطه است که به سبب به توپ بستن مجلس شورای ملی شهرت دارد. وی در 1341ق از دنیا رفت و در کنار قبر پدرش دفن شد. این قبر نیز با موزائیک فرش شده و اثری از خود قبر نیست.

احمد شاه قاجار: احمد شاه، فرزند محمدعلی شاه و آخرین پادشاه سلسله قاجار است که در دوران وی کودتای 1299رضاخان به وقوع پیوست. او در 1348ق از دنیا رفت و در کنار قبر پدرش به خاک سپرده شد.

امیرکبیر: میرزا تقی‌خان هزاوه‌ای مشهور به امیرکبیر، صدراعظم معروف و شهیر عصر ناصرالدین شاه است که به‌دستور وی در 1298ق در حمام فین کاشان به قتل رسید. چندماه پس از دفن او در قبرستان محله «پشت مشهد» کاشان، عزت‌الدوله همسر او جسد امیرکبیر را به کربلای معلی برده و در اتاقی که ورودی آن به سوی صحن حضرت سیدالشهدا باز می‌شد و در رواق پادشاهان به خاک سپرد. در کنار قبر وی فرزندش ساعدالملک و برادرش میرزا حسین‌خان دفن شده‌اند.

دیگر حاکمان عصر قاجار: میرزا شفیع‌خان مازندرانی، از نخست وزیران یا صدراعظم‌های عصر قاجار است که در 1224ق درگذشت- میرزا موسی‌خان وزیر طهران از حکم‌رانان عصر ناصری- دوست‌علی‌خان معیرالممالک، رییس ضراب‌خانه و امور دارایی عصر ناصری- حاجی‌میرزا آغاسی،از وزیران عصر محمدشاه قاجار- ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان در عصر ناصری و مظفری- سلطان حمزه‌میرزا صفوی، فرزند شاه اسماعیل صفوی از شاعران و ادیبان عصر صفوی بود. وی در 997ق در اردبیل از دنیا رفت و در داخل حرم امام و در رواق پادشاهان به خاک سپرده شد.

ایلخانان و تیموریان: ایلخانان مغول از دولت‌های شیعی حاکم در ایران هستند که از 736 تا 813 ق در عراق حکومت می‌کردند. برخی از دولت مردان ایلخانی، جلایری و تیموری در نجف دفن شده‌اند؛ اما مکان آن‌ها امروزه مشخص نیست. هبة‌الدین شهرستانی می‌گوید که در 1350ق قبر تیمورلنگ، مؤسس سلسله تیموریان، را در کنار قبر شیخ طوسی در سرداب دیده است.

سید رضی: سید رضی مشهور به شریف رضی فرزند ابواحمد حسین، از عالمان و متکلمان بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری است. علت عمده اشتهار سید رضی، جمع‌آوری نهج‌البلاغه است. وی ابتدا در منزلش در بغداد دفن و سپس به کربلا منتقل و در کنار پدر و برادرش در رواق غربی حرم دفن شد.

خبرهای مرتبط