چند درصد از مخاطبین از صداوسیما رضایت دارند؟

رسانه ملی وظیفه دارد یک رابطه دوطرفه بین دولت و ملت ایجاد کند. ایجاد امید اجتماعی بین مردم و قشر جوان با جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند از وظایف این رسانه است رسانه‌ی ملی ما درحال حاضر سعی دارد یک شکاف بین دولت و ملت ایجاد کند.

سیدمحمدامین قانعی‌راد(جامعه‌شناس و عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران و عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور) با اشاره به اینکه باید بحث را تئوریک‌تر کنیم و بگوییم رسانه ملی در واقع کارکردش چیست؛ گفت: باید بدانیم کارکرد رسانه ملی نسبت به دولت و ملت چیست. کار این رسانه باید جهت‌گیری توسعه‌گرانه و پیوند بیشتر بین ملت و دولت باشد. گاهی وقت‌ها می‌تواند عامل تبلیغات دولت هم باشد. نمی‌گویم باید چنین نقشی را بازی کند اما تقویت دولت و ملت و منعکس کردن صدای دولت برای ملت و برعکس وظیفه صداوسیماست.

وی ادامه داد: رسانه ملی وظیفه دارد یک رابطه‌ی دوطرفه بین دولت و ملت ایجاد کند. ایجاد امید اجتماعی بین مردم و قشر جوان با جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند از وظایف این رسانه است اما رسانه ملی ما درحال حاضر سعی دارد یک شکاف بین دولت و ملت ایجاد کند. صداوسیما در هشت سال دولت قبل که من آنرا ایام جفا می‌خوانم؛ هرکاری دولت کرد برایش تبلیغ کرد. رسانه ملی تبدیل شده بود به بلندگویی یکطرفه برای تبلیغات دولتی بدون نظریات مردم. همه برنامه‌ها تبلیغ دولت بود آن‌هم در دورانی که خسارت‌های اقتصادی، اداری، سیاسی و علمی بر ما تحمیل شده بود. کشور از نظر اقتصادی ضررهای هنگفتی کرد. بی‌برنامگی اقتصادی؛ ثروت ملی را به باد داد. فساد اقتصادی رخ داد و بسیاری اتفاقات دیگر که هیچکدام در صداوسیما منعکس نشد.

قانعی‌راد با بیان این موضوع که سیستم اداری خشن کارایی نداشت و سازمان بودجه منحل شد؛ گفت: در آن دوران جفا رضایت از نظام اداری وجود نداشت. در زمینه دانشگاه‌ها مشکلاتی وجود داشت که رسانه ملی در مقابل آن واکنشی نشان نداد. باید در رسانه نشست‌هایی صورت می‌گرفت و عملکرد صداوسیما توسط اقتصاددانان و جامعه‌شناسان به نقد و بررسی گذاشته می‌شد. انجمن‌های علمی و نهادهای مدنی شناسنامه‌دار نسبت به عملکرد دولت نقدهایی داشتند که مجال بیان پیدا نشد. حالا مردم به دولت امیدوار شدند اما کاری که این‌بار رسانه ملی انجام می‌دهد؛ ایجاد ناامیدی و شکاف بین ملت و دولت بجای میدان دادن و بازتاب این امید در سطح جامعه است.

وی اظهار داشت: صداوسیما وارد یک موضعگیری سیاسی شده است. بنابه ضرورت و اجبار؛ اخباری از دولت را بیان می‌کند اما به گونه‌ای که ایجاد شک و شبهه در دل مردم می‌کند. رسانه باید در خدمت ملت- دولت باشد. اما می‌بینیم که نه با ملت همدلی دارد و نه با مردم. نه به کار مردم می‌آید نه به کار دولت. با هیچکدام همراه نیست. پس ارزش رسانه ملی در چیست؟

این جامعه‌شناس با اشاره به این موضوع که در این چند سال اخیر؛ باندهایی شکل گرفته و قدرت پیدا کرده‌اند؛ گفت: متأسفانه این باندها دارای منابع مالی هم شدند. نفوذشان در رسانه ملی بسیار زیاد و اعمال‌نظرشان روی محتوای برنامه‌ها شدید شده است. از طرفی دولت می‌خواهد رانت‌ها را کاهش دهد، کارآفرینی کند و امکانات دانشگاه‌ها را در اختیار همه جوانان قرار دهد و از طرف دیگر این باندهای قدرت از رانت‌های اقتصادی تغذیه می‌کنند و در مقابل عملکرد دولت نگرانند. دچار فساد اقتصادی شده‌اند. این بعید نیست با نفوذی که دارند بخواهند پایگاه دولت را تضعیف کنند و یکطرفه برنامه‌هایی بسازند و از این نقطه ضعف تاریخی ما ایرانی‌ها که بدبینی ملت نسبت دولت است؛ استفاده کنند.

این کارشناس اضافه کرد: مردم سال‌ها نسبت به دولت ناامید بودند برای همین در انتخابات اخیر شرکت کردند اما با این روش بار دیگر بعداز مدتی ناامید می‌شوند و می‌گویند اینهم که همان شد! دولت خودش می‌گوید برای حل مشکلات پیش آمده سال‌ها وقت نیاز است.

قانعی‌راد افزود: دارند از این بدبینی ایرانی نسبت به دولت سوءاستفاده می‌کنند و سوار بر موج می‌شوند. این فرهنگ مانع توسعه است. با این فرهنگ ملت- دولت ایجاد نمی‌شود. جامعه نمی‌تواند به طرف توسعه پیش برود. به نظرم صداوسیما فرصت‌طلبی می‌کند. این فرصت‌طلبی و دست گذاشتن روی نقطه ضعف جامعه‌ی ایران است که بتوانند در بازار رقابت، پیروز باشند. با این کار به شکل‌گیری حاکمیت ملی و شکل‌گیری یک نظام سیاسی درست ضربه می‌زنند. اگرچه با این کار زیر پای خودشان را خالی می‌کنند. تقویت این حس باید از طریق یک نظام رسانه‌ای و آموزشی دگرگون شود و مردم به سمت امید بروند. نه امیدهای توخالی، امیدهایی که مبتنی بر برنامه‌های مبهم است. قرار نیست این برنامه‌ریزی چندماهه به نتیجه برسد.

وی ادامه داد: صداوسیما خودش هم می‌داند که به مردم دروغ می‌گوید. می‌گفتند در عرض 9 ماه توسعه‌ی علمی متوقف شد. دست‌کم یک یا دوماه طول کشید تا فرجی‌دانا کارش را شروع کند، چند ماه آخر هم که او را درگیر جنگ روانی استیضاح کردند. فرجی‌دانا فقط چند ماه فرصت کار داشت. صداوسیما به مردم می‌گوید در عرض این چند وقت فرجی‌دانا نتوانسته توسعه‌ی علمی را بالا ببرد. همه می‌دانیم که این کارها به زمان نیاز دارد و نتیجه این کارها چند سال دیگر خودش را نشان می‌داد. درحال حاضر دانشگاه‌ها در فضای انفعال و افسردگی هستند و حتی فرجی‌دانا نتوانست دانشگاه را سرحال بیاورد و آن فضای مرده را عوض کند. این کار مستلزم 2 یا 3 سال کار بود.

رییس انجمن جامعه‌شناسان ایران گفت: رسانه‌ای که در خدمت ملت- دولت نباشد؛ کارایی‌اش را از دست می‌دهد. صداوسیما به طرف یک کارکرد جناحی می‌رود. این تحت تأثیر باندهای اقتصادی است. صداوسیما روی نقطه بدی دست گذاشته که همان بدبینی تاریخی ملت ماست که درنهایت نه تنها به دولت که به کل نظام سیاسی ضربه می‌زند. این‌ها باید بدانند اگر رقیب را کنار بگذارند به گونه‌ای نظام را به چالش می‌کشند.

قانعی‌راد با اشاره به این موضوع که دولت می‌تواند برای خودش رسانه‌ای داشته باشد که از طریق آن حرف‌های خودش را بزند؛ گفت: ما شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی زیادی داریم. چه اشکالی دارد که دولت هم یک رسانه داشته باشد؟ قرار بود صداوسیما بین قوای مقننه، قضاییه و مجریه تعادلی ایجاد کند. این همان نگرانی‌ای بود که قبل از انقلاب با آن مواجه بودیم. رسانه در خدمت تبلیغ ایدئولوژی خاصی بود. بعداز انقلاب گفتند شورای نظارت که از اعضای همین سه قوه بودند را پایه‌گذاری می‌کنیم که باعث شود این سه قوه عملکرد درست داشته باشند. اما امروز می‌بینیم که اینگونه نیست.

او ادامه داد: اگر به دولت اعتماد دارید اجازه دهید که یک رسانه برای دولت تشکیل دهد که در آن حرف‌هایش را بزند و کسانی که نقد سازنده دارند؛ بیایند و نقدشان را بیان کنند. می‌دانیم که پنجاه درصد مردم صداوسیما را نگاه نمی‌کنند و به ماهواره‌ها روی آورده‌اند. از این پنجاه درصدی هم که نگاه می‌کنند بیش از پنجاه درصد ناراضی هستند. همه احساس نارضایتی می‌کنند چراکه رسانه‌ی ملی وظیفه خودش را به خوبی انجام نمی‌دهد. بودجه‌ی بسیار گزافی پشت این شبکه‌ها هست اما متأسفانه هیچکس کارکرد صداوسیما را ارزیابی نکرده. نه اینکه چند تا فیلم یا سریال پخش شده؛ باید بیاییند اثربخشی صداوسیما را ارزیابی کنند و تأثیر آن را در جهت گام برداشتن به سمت توسعه مورد بررسی قرار دهند.

قانعی‌راد با اشاره به این موضوع که رسانه هدفش ایجاد ارتباط بین دولت و ملت است؛ گفت: وظیفه‌ی رسانه ملی ایجاد روحیه کار ونشاط، افزایش انگیزه بری تولید ملی و فرهنگی، ایجاد رضایت از زندگی، افزایش سلامت روانی و آرامش مردم است. باید بر این اساس صدا و سیما را ارزیابی کنیم. اما امروز شاهدیم که رسانه ملی به دنبال شکاف انداختن بین ملت و دولت است. کدام نهاد مستقلی صداوسیما را ارزیابی کرده؟ چند درصد از مخاطبین از صداوسیما رضایت دارند؟ برآورد من این است که بیش از بیست درصد از عملکرد صداوسیما راضی هستند. یک نهاد مستقل باید این ارزیابی را انجام دهد و ببیند که آیا این رضایت ملی از رسانه تأمین می‌شود یا نه؟ آیا این رسانه در خدمت توسعه قرار دارد یا نه؟ به نظر می‌آید صداوسیما جهت ضدتوسعه را پیش گرفته. به فرآیند ایجاد همگرایی و همبستگی ضربه می‌زند و یک حرکت سالم را دچار اختلال می‌کند.

وی افزود: یکی از پایگاه‌های اساسی دولت طبقه متوسط است. با استیضاح وزیر علوم و نقد و تخریب وزیر فرهنگ که در پیش گرفته‌اند؛ می‌خواهند طبقه متوسط را از دولت بگیرند. مردم به این دولت رای داده‌اند و اینها می‌خواهند حمایت مردم را از دولت بگیرند. فکر می‌کنند مردم این تفکر را باور می‌کنند و فقط گوش به حرف و اندیشه آن‌ها می‌دهند. اما با این کار فقط مردم دچار یک انفعال می‌شوند که این به خود صداوسیما هم لطمه می‌زند. امید ملی موتور اصلی پویایی در جامعه است. با این کار می‌خواهند این موتور محرک را خاموش کنند. سوال من این است که چرا انگیزه و امید را کاهش می‌دهید؟ چرا امید را به یأس تبدیل می‌کنید؟ چرا در دوره‌ی قبل با آن شرایط بحرانی این کار را نمی‌کردید؟

قانعی‌راد ادامه داد: این روش تزریقی که صداوسیما در پیش گرفته روشی ناصحیح است. هرجا خواست امید می‌دهد، هرجا خواست ناامیدی را به مردم تزریق می‌کند. یک رسانه یکطرفه که گمان می‌کند می‌تواند با فرهنگ مردم بازی کنند یا فرهنگ‌سازی کنند. باید بدانند که با این کار به مردم، دولت و نظام ضربه می‌زنند. صداوسیما باید روی نقاط قوت بایستد و امید ملی را تقویت کند.