داعش و بوکوحرام؛ اندیشه ها، اهداف و راهبردها

بررسی اقدام ها و آثار جنایات گروه های تروریستی داعش در عراق و سوریه و بوکوحرام در نیجریه و کامرون از شباهت اندیشه ها، اهداف و راهبردهای آنها با یکدیگر نشان دارد.

خبرگزاری انگلیسی «رویترز» یازدهم شهریور به نقل از منابع امنیتی نیجریه و شاهدان عینی گزارش کرد: تروریست های گروه «بوکوحرام» با یورش به شهر «باما» در 70 کیلومتری «مایدوگوری» مرکز ایالت «بورنو»، به قتل و غارت پرداختند.

گرچه ارتش نیجریه در آغاز توانست مهاجمان را به عقب براند، اما آنان بار دیگر به همراه شمار بیشتری از جنگجویان بازگشتند و بخش های گسترده ای را تصرف کردند.

پس از گذشت 2 ماه از اعلام خلافت خودخوانده گروه تروریستی– بعثی «داعش» در مناطق زیر اشغال خود در عراق و سوریه، بوکوحرام نیز دوم شهریور در شمال شرقی نیجریه که آن را زیر کنترل خود می داند، اعلام خلافت کرد.

اعلام خلافت اسلامی از سوی بوکوحرام با پیشروی این گروه در بسیاری از روستاها و در اختیار گرفتن مناطقی از شمال شرق نیجریه همزمان شده است.

گروه تروریستی بوکوحرام به سرکردگی فردی معروف به «ابوبکر شیکائو» از زمان آغاز دور تازه حمله های خود در سال 2009 میلادی (1388 خورشیدی)، هزاران نفر را به قتل رسانده است و مهم ترین تهدید برای این کشور تولیدکننده نفت به شمار می رود.

به نوشته نهم شهریور روزنامه «العرب» چاپ لندن، پیروزی گروه تروریستی بوکوحرام و جنایات این گروه علیه غیرنظامیان و مسیحیان، بار دیگر توجه بین المللی را به وضعیت این گروه، دگرگونی های ایدئولوژیک جنبش های رادیکال، گسترش آثار درگیری با بوکوحرام و امکان پیشروی این گروه در نیجریه و دیگر کشورها جلب کرده است. اما با وجود چنین مساله ای باز هم جامعه جهانی برای به دام انداختن این گروه تندرو طرحی ندارد.

البته بوکوحرام بارها شمشیر خود را به روی مسلمانان کشیده و به بسیاری از مساجد و بزرگان دین اسلام هم حمله کرده است.

به نوشته این روزنامه، میان گروه های تندرو (افراطی) سراسر جهان از نظر اندیشه و شیوه های وحشی گری و راه های اعمال اقدام های ضدبشری شباهت های بسیاری وجود دارد.

وجود چنین شباهت هایی میان گروه های تروریست تندرو در سراسر جهان نشان از این دارد که این گروه ها هدف یکسانی را دنبال می کنند و در رویای فرمانروایی بر بشریت هستند.

** پیدایش گروه بوکوحرام

تاریخ پیدایش جریان های سلفی در نیجریه به نیمه دوم دهه هفتاد قرن گذشته بر می گردد. در این دوران، گروهی با نام «ازالة البدعة و اقامة السنة: حذف نوآوری و برپایی سنت» پدید آمد که به اختصار آن را «ازالة» می خواندند.

این گروه به دست شخصی سلفی به نام «اسماعیل ادریس» و با هدف رویارویی با بدعت ها و خرافاتی که به دست فرقه های صوفیه رواج یافته بود، شکل گرفت.

سال 1995 میلادی (1374 خورشیدی) در شهر مایدوگوری، «ابوبکر لاوان» گروه «اهل السنه و الهجره: اهل تسنن و مهاجران» معروف به سازمان «الشباب المسلم: جوانان مسلمان» را راه اندازی کرد.

این گروه در آغاز به عنوان یک جنبش تبلیغی ظاهر شد تا اینکه در سال 2002 میلادی (1381 خورشیدی) «محمد یوسف» رهبری آن را بر عهده گرفت.

با گذشت زمان، این گروه پس از بارها تغییر نام به «جنبش طالبان نیجریه»، «المهاجرون» و «الیوسفیه» تحولاتی به خود دید تا اینکه در دوره های بعد «جماعة اهل السنة للدعوة و الجهاد: گروه اهل سنت برای دعوت و جهاد» و سپس «بوکوحرام» نام گرفت.

موسسان این گروه مدعی بودند نشر آموزه های پیامبر (ص) و اجرای قوانین اسلامی را در نیجریه که نیمی از ساکنان آن مسیحی هستند، بر عهده دارند.

این گروه به مخالفت با آموزه های غربی شهرت یافت. بوکوحرام در زبان هوسایی به معنی «آموزش به شیوه غربی ممنوع» است. به همین سبب گروه بوکوحرام همیشه برای اقدام های تروریستی خود از توجیه های ایدئولوژیک استفاده می کند.

برای نمونه، رهبر کنونی این گروه اوایل امسال پس از ربایش نزدیک به 300 دانش آموز دختر از یکی از مدارس نیجریه اعلام کرد به هیچ وجه جایز نیست دختران در مدارس آموزش ببیند.

وی با انتشار بیانیه ای در شبکه های اجتماعی گفت: آنان بهتر است به جای مدرسه رفتن، ازدواج کنند.

** حمله های تروریستی گروه بوکوحرام

اگر چه این روزها همه توجه ها به یورش های داعش در عراق و سوریه جلب شده است، اما با نگاهی به بلوا آفرینی های بوکوحرام در نیجریه می توان گفت این گروه در انجام اقدام های وحشیانه و کشتار مردم گوی سبقت را از داعش ربوده است.

بر پایه گزارش پنجم شهریور مرکز پژوهش های «ناطور» اردن، برخی اقدام های تروریستی بوکوحرام طی ماه های گذشته عبارتند از:

- بیست و چهارم تیر: یورش به روستای «دیل» در منطقه «اسکیرا اوب» و کشتن 38 نفر

- یکم مرداد : حمله به شهر «کادونا» و کشتن 75 نفر

- پنجم مرداد: ربودن همسر «امادو علی»معاون نخست وزیر کامرون و کشتن سه نفر دیگر

- هفتم مرداد: ویرانی پلی در شمال شرق نیجریه و کشتن هشت نفر و بمبگذاری در یک مرکز تجاری و کشتن یک نفر

- بیست و هشتم مرداد: یورش به روستاهای «دوروا» و «مافورو» و کشتن 20 نفر

- دوم شهریور: حمله به یک مرکز آموزشی در شمال نیجریه و ربایش 35 پلیس

**علت رشد گروه بوکوحرام در نیجریه

پدیده هایی چون فقر، بیکاری و فساد سبب شده است بوکوحرام زمینه مناسبی برای انتشار اندیشه های خود در نیجریه فراهم کند.

بر پایه گزارش پنجم شهریور مرکز پژوهش های ناطور، چندین عامل از جمله وجود محیط مناسب سبب شده است بوکوحرام پایگاه خود را در ایالت بورنو در شمال شرق نیجریه قرار دهد و در درون جامعه این کشور تحرک داشته باشد.

بر پایه این گزارش، گسترش فساد و اختلاس های هدفمند و فرسودگی دولت «گودلاک جاناتان» رییس جمهوری نیجریه، یکی از علت های پاگیری بوکوحرام در این کشور است.

دیگر دلیل رشد این گروه، شکاف های اجتماعی و اقتصادی نیجریه است. منابع اقتصادی و درآمدهای نفتی در دست افراد صاحب نفوذ این کشور قرار دارد؛ در حالی که دیگر شهروندان با دردهای بسیاری دست و پنجه نرم می کنند.

نزدیک به 60.9 درصد (60 ممیز نه دهم درصد) از جمعیت 170 میلیون نفری نیجریه با درآمد کمتر از 2 دلار در روز زندگی می کنند. این مساله در ایجاد نارضایتی ها و ریشه دواندن گروه بوکوحرام نقش داشته است.

شکست دولت در ساماندهی امور مسلمانان، از دیگر دلایل مطرح است. برای نمونه، بهمن پارسال دولت این کشور پوشیدن حجاب (روسری) در مدارس دولتی را ممنوع کرد.

به باور برخی ناظران، هواداری آشکار دولت از گروه های مسیحی که بیش از 40 درصد از جمعیت نیجریه را شکل می دهند سبب شده است گرایش به تندروی میان مسلمانان روند رو به افزایشی داشته باشد. حتی این مساله سبب شده است رسانه های این کشور به جنایت های گروه بوکوحرام ضد مسیحیان بیشتر توجه کنند و اقدام این گروه علیه مسلمانان نیجریه را نادیده گیرند.

گرچه بیشتر اعضای دولت کنونی به ویژه رییس جمهوری مسیحی هستند اما طی دوره هایی که قدرت در دست روسای جمهوری مسلمان قرار داشت باز هم به آموزه های اسلامی از سوی دولت بی اعتنایی می شد. به همین سبب این گروه توانست خود را به عنوان مدافع اسلام و مسلمانان معرفی کند.

** تشابه بوکوحرام و داعش

همسنجی اقدام های داعش در عراق و بوکوحرام در نیجریه آشکار می کند شیوه دهشت افکنی این 2 گروه شباهت های بسیاری به هم دارد. حتی هر 2 گروه، وحشی گری های یکدیگر را در ربایش و کشتن افراد تایید می کنند.

«جاکوب زن» پژوهشگر موسسه «جیمز تاون» آمریکا یکم شهریور به تارنمای «اخبار البلدان» یمن گفت: میان بوکوحرام و داعش به ویژه در زمینه اقدام های وحشیانه و افراط گرایی شباهت های بسیاری وجود دارد. بوکوحرام با اندیشه های سلفی خود تاکنون هزاران نفر را کشته است و همچون داعش در عراق و سوریه با تعصبات پوچ خود به کشتار مردم ادامه می دهد.

«کرم سعید» پژوهشگر مرکز پژوهش های ناطور، هم پنجم شهریور نوشت: رهبر بوکوحرام، رفتارها و جنایت های داعش در عراق را تایید می کند. وی بیست و دوم تیرماه در یک ویدیو 16دقیقه ای خطاب به «ابوبکر بغدادی» رهبر گروه داعش و «ایمن الظواهری» رییس تشکیلات القاعده و «ملاعمر» رهبر جنبش طالبان، گفته است «برادرانم! خدا پشتیبان شما باشد».

در زمینه اقدام های وحشیانه و جنایت های تندروانه نیز میان این 2 گروه شباهت هایی وجود دارد.

در شرایطی که گروه بوکوحرام برخی از روستاهای مسیحی نشین را در نیجریه آتش زد و با 200 دختر ربوده شده همانند بردگان رفتار کرد، داعش هم صدها تن از اقلیت های ایزدی و مسیحی شهر «موصل» در عراق را سر برید و زنان و دختران را به بردگی گرفت.

همچنین در شرایطی که عناصر گروه داعش ده ها نفر و از جمله «جیمز فولی» خبرنگار آمریکایی را سر بریدند عناصر مسلح گروه بوکوحرام نیز دستکم 200 نفر از ساکنان منطقه «غوزا» در ایالت بورنو در شمال شرق نیجریه را به طرز فجیعی به قتل رساندند.

درباره اقدام هر 2 گروه در یورش به مسلمانان چه شیعه و چه سنی و کشتار آنان به بهانه کفر نمونه های بسیاری در دست است.

همچنین بوکوحرام با الگوبرداری از اقدام داعش در سرزمین عراق و شام، دوم شهریور در نیجریه اعلام خلافت اسلامی کرد.

نیجریه و سه کشور همسایه آن (کامرون، نیجر و چاد) پس از اعلام خلافت اسلامی شیکائو در ایالت بورنو نگرانی خود را اعلام کردند.

از این رو به نظر می رسد از نظر پایه های فکری، گرایش های اعتقادی، اهداف، راهبردها و شیوه های اجرایی میان داعش و بوکوحرام شباهت های بسیاری وجود دارد.

از اینرو به خاطر تاثیر مشترک این 2 گروه بر نابودی چهره واقعی اسلام، افزایش تبلیغات ضد اسلامی و اسلام هراسی غربی و رویگردانی از اسلام، نباید از خطر هیچ کدام از آنها غافل شد.

از اصغر یوسفی

گزارش خطا