الشباب؛ پوست اندازی راهبردی در فضای رادیکالی

کشته شدن سرکرده گروهک الشباب پایانی بر فعالیت های ویرانگر این گروه نخواهد بود بلکه بهانه ای می شود برای پوست اندازی احتمالی و آغاز دور تازه ای از راهبردهای منطقه ای این گروه در فضایی رادیکال تر نسبت به گذشته.

«الشباب» گروهک تروریستی- تکفیری فعال در منطقه شاخ آفریقا به ویژه سومالی، این روزها در سوگ از دست دادن «احمد عبدی گودانی» سرکرده خود، نشسته است که چهاردهم شهریورماه خبر کشته شدن او را هم موگادیشو تایید کرد و هم واشنگتن.

چهاردهم شهریورماه نخست وزیر سومالی خبر کشته شدن گودانی طی حمله هفته گذشته پهپادهای آمریکا به این کشور را تایید کرد.

به نوشته همان روز خبرگزاری فرانسه، وزارت دفاع آمریکا تاریخ این عملیات را دهم شهریور اعلام کرد و کاخ سفید هم طی بیانیه ای کشته شدن گودانی را «ضربه ای مهلک بر الشباب» خواند.

کاخ سفید تاکید کرد «این عملیات حاصل سال ها کار اطلاعاتی بوده است» و افزود: هر چند کشته شدن سرکرده الشباب پیشرفتی حیاتی در زمینه مبارزه با این گروه تروریستی به شمار می رود، آمریکا همچنان از تمام ابزارهای در اختیار خود (شامل ابزارهای مالی، دیپلماتیک، اطلاعاتی و نظامی) برای رویارویی با این تهدید استفاده خواهد کرد».

«باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا، نیز در پایان نشست رهبران سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در ولز، این خبر را تایید کرد.

** الشباب؛ از پیدایش تاکنون

الشباب شاخه ای از گروه «اتحادیه دادگاه های اسلامی» است که نام آن در شرق آفریقا از سال 1385 به دنبال اشغال «موگادیشو» پایتخت سومالی، بر سر زبان ها افتاد.

به نوشته بیست و ششم اردیبهشت تارنمای انگلیسی زبان شبکه «بی. بی. سی»، «الشباب از ایده های وهابیون عربستان سعودی الهام گرفته و این در حالی است که بیشتر مسلمانان سومالی از صوفیان میانه رو هستند».

رهبران الشباب در آغاز با دادن وعده برقراری امنیت و ثبات توانستند هواداران زیادی برای خود دست و پا کنند اما اقدام آنان در ویرانسازی اماکن متبرکه صوفیان موجب شد میزان محبوبیتشان در سومالی کاهش بیابد.

در سال 1390 یک مرکز فرماندهی منطقه ای (تشکیلات نظامی) با همکاری سربازان کشورهای منطقه و پشتیبانی اطلاعاتی- لجستیکی غرب شکل گرفت و طی چندین عملیات، این گروه را از موگادیشو به عقب راند.

به نوشته اول مهرماه 1392 خبرگزاری «آسوشیتدپرس» آمریکا، پس از این یورش ها و در سال 1391 الشباب و القاعده اعلام کردند با یکدیگر متحد شده اند و الشباب در عملیات های بین المللی القاعده شرکت می کند.

«مختار علی الزبیر» معروف به گودانی، از سال 1390 پس از حمله پهپادهای آمریکایی به «ابراهیم حاجی جامع میعاد» (ابراهیم الافغانی)، دوباره رهبری الشباب را بر عهده گرفت. وی پیش از میعاد هم به مدت یک سال و نیم (خرداد 1388 تا آذر 1389) بر مسند قدرت بود اما رهبران این گروه بر سر او اختلاف داشتند که اوج آن، در سال 1392 نمایان شد که سرانجام گودانی برخی مخالفان را کشت تا به غائله ها پایان بخشد.

از سوی دیگر، 2 دهه پس از سرنگونی آخرین دولت سومالی در سال 1370 و سر برآوردن دولت های جدایی طلب «سومالی لند» و «پانتلند» در شمال این کشور، از سال 1391 دولت تازه سومالی شکل گرفت و از سوی کشورهای دیگر به رسمیت شناخته شد.

شورای امنیت سازمان ملل متحد هم اسفندماه همان سال تحریم های تسلیحاتی این کشور را به مدت یک سال تعلیق کرد تا آنگونه که بیستم فروردین 1392 خبرگزاری انگلیسی «رویترز» نوشت، آمریکا سومالی را واجد شرایط دریافت کمک نظامی بداند.

البته آمریکا از سال 1386، 133 میلیون دلار تجهیزات امنیتی برای مبارزه با الشباب به مرکز فرماندهی نظامی منطقه ای داده بود اما همانگونه که یکی از مقام های بلندپایه دولت اوباما به رویترز گفت «کمک های نظامی به دولت سومالی نمایانگر این است که آمریکا به سوی عادی سازی روابط با سومالی حرکت می کند».

چهاردهم خرداد امسال هم رادیو «صدای آمریکا» به نقل از معاون وزرات امورخارجه این کشور، از معرفی سفیر در موگادیشو پس از 23 سال خبر داد.

** اوضاع نابسامان سومالی

سربازان سومالی و اتحادیه آفریقا (آمیسوم) مدتها است برای رسیدن به شهر بندری «کیسمائو» در جنوب سومالی می جنگند تا از این راه رگ اقتصادی الشباب را بخشکانند.

دور تازه یورش ها طی هفته های گذشته که با پشتیبانی پهپادهای آمریکایی و کمک های اطلاعاتی فرانسه و دیگر کشورهای غربی همراه بود، همین هدف را دنبال می کرد.

البته دولت سومالی از دوازدهم شهریورماه، 45 روز به اعضای الشباب مهلت داده بود خود را تسلیم کنند.

به نوشته همان روز خبرگزاری رسمی چین (شینهوا)، دولت به شبه نظامیان وعده داد در صورت تسلیم شدن، برای آنان شغل و شرایط بهتر زندگی فراهم می کند اما در صورت نادیده گرفتن این مهلت، آنان را جنایتکار خواهد دانست.

به نظر می رسد یورش پهپادهای آمریکایی به پایگاه های نظامی الشباب و کشتن گودانی، به نوعی نقض مهلت پیشنهاد شده از سوی دولت و بی اعتبار کردن وعده آن بوده است.

این رخداد، یادآور دیگر اقدام های مداخله جویانه آمریکا در جای جای جهان مانند افغانستان، پاکستان، یمن و... به بهانه مبارزه با تروریسم است.

در شرایطی که استفاده از شیوه های مداخله غیرمستقیم به ویژه بهره گیری از پهپادها در راهبرد تازه نظامی آمریکا هواداران بسیاری یافته است و آمریکا استقرار پایگاه های نظامی تازه در آفریقا (از مغرب و الجزایر گرفته تا نیجر و لیبی) را به طور جدی پیگیری می کند، به نظر می رسد کشتن گودانی نوعی قدرت نمایی واشنگتن برای تقویت این راهبرد بوده است.

افزایش نگرانی عمومی درباره اقدام گروه های تکفیری تندرو مانند داعش در عراق و سوریه و کشیده شدن دامنه آن به منطقه شمال آفریقا نیز زمینه لازم را برای نگرانی دولت ها و ملت های منطقه و حضور نظامی مدعیان همیشگی مبارزه با تروریسم فراهم می آورد؛ کشورهایی که به اعتراف مقام های رسمی خود از گذشته تاکنون در شکلگیری وهابیت و گروه های برآمده از این دیدگاه (القاعده، داعش و...) نقشی بی بدیل داشته و پس از مدتی به بهانه مبارزه با همین ها خاک جهان اسلام را شخم زده و خون بیگناهان بسیار را بر زمین ریخته اند.

تجربه نشان داده است اقدام آمریکا در حمله به رهبران گروه های تندرو مانند «اسامه بن لادن» از القاعده، ابراهیم الافغانی و گودانی از الشباب و... فقط برای مدتی از آتش فعالیت این گروه ها کاسته است.

اندک زمانی پس از تعیین رهبر جایگزین، یا شاخه های تندروتری به وجود آمده اند یا راهبرد این گروه ها بازتعریف شده و فعالیت های آنها از نظر شدت یا گستره، افزایش یافته است.

گودانی نیز طی سال های گذشته با افزایش حملات خود به کنیا و اوگاندا، خشونت و تنش را به بیرون از مرزهای سومالی کشانده و جان بسیاری از شهروندان و گردشگران غربی و حتی مردم این کشورها را به بازی گرفته بود.

از آنجا که ریشه های اعتقادی گروه هایی مانند الشباب در سرزمینی فراتر از آفریقا است، بنابراین حالتی چندملیتی و فراسرزمینی یافته اند. به همین سبب مبارزه رو در رو گرچه شماری از اعضا یا رهبران این گروه ها را از میان برمی دارد اما هسته های تازه ای پدید می آورد که نگاه های انتقامجویانه خود را به سوی اهداف غربی و هم پیمانان منطقه ای غرب خواهند چرخاند.

از این رو، انتظار می رود فارغ از بهره برداری های آمریکا از کشتن گودانی و گرفتن امتیازهای تازه از سومالی و کشورهای منطقه، الشباب به زودی رهبر دیگری برای خود برگزیند که راهبردهای عملیاتی این گروه را در فضایی رادیکال تر بازتعریف کند.

از مریم مسعود

گزارش خطا