زلزله بوئين زهرا و اقدام بشردوستانه تختي

52 سال پيش در چنين روزهايي غلامرضا تختي به ميان مردم رفت تا کمک هاي بشردوستانه آنها را براي زلزله زدگان بوئين زهرا جمع آوري کند.

52 سال پيش در چنين روزهايي غلامرضا تختي به ميان مردم رفت تا کمک هاي بشردوستانه آنها را براي زلزله زدگان بوئين زهرا جمع آوري کند. روز نهم شهريور ۱۳۴۱ شمسي زلزله اي به قدرت 2/7 ريشتر شهرستان بوئين زهرا در جنوب استان قزوين را لرزاند. اين زلزله موجب ويراني کامل شهر بوئين زهرا و تمام روستاهاي اطرافش شامل دانيسفهان، تاکستان، توفک، رودک، سگزآباد، رستم آباد، آغچه مزار و ايپک شد. زلزله با شدت بالايي در تهران احساس شد به نحوي که آنها که در آن زمان در تهران مي زيسته اند همگي اين زلزله را به خوبي به ياد دارند.

بوئين زهرا همواره منطقه اي لرزه خيز به شمار آمده است. اين شهر روي گسل قرار دارد و با توجه به اين امر زلزله به جزئي از وقايع زندگي در اين شهر تبديل شده است. بوئين زهرا تاکنون زمين لرزه هاي شديدي را به خود ديده که تلفات بسياري بر جاي گذاشته است که از آن جمله علاوه بر زمين لرزه سال ۴۱، مي توان به دو زمين لرزه سال ۵۶ و ۱۶ فروردين ۱۲۹۲ اشاره کرد که دست کم ۱۲۰۰ کشته بر جاي گذاشت.

مسوولان بعد ها مهم ترين علل تخريب و خرابي ها در زلزله سال ۴۱ در منطقه بوئين زهرا را شدت بالاي زلزله و آسيب پذيري بنا ها عنوان کردند. به دليل بافت سنتي شهر، خشتي و گلي بودن بنا ها، نبود راه روستايي و ناآشنايي مردم با کمک هاي اوليه، امکان خدمات رساني سريع به سانحه ديدگان به هيچ وجه امکان نداشت، به همين دليل تلفات اين زلزله بسيار بالاو فرا تر از حد پيش بيني هاي مسوولان وقت از يک زلزله بود و آمار بالاي کشته شدگان فاجعه بوئين زهرا را به عزايي ملي تبديل کرد.

زلزله بوئين زهرا علاوه بر بزرگي تاريخي و فاجعه اي که در پي آورد از يک جهت ديگر نيز در تاريخ ايران فراموش نشدني است و آن همبستگي ملي است که پس از اين واقعه در ميان مردم براي کمک به همنوعانشان به وجود آمد. زلزله بوئين زهرا با يک نام گره خورده است: غلامرضا تختي. مردم محروم بوئين زهرا درحالي که خسارت شديدي از زلزله ديده بودند چشم انتظار کمک هاي مردمي به سر مي بردند. همان زمان برخي سازمان هاي وابسته به حکومت از جمله جمعيت شير و خورشيد با انتشار اعلاميه ها و اطلاعيه هايي در جرايد مردم را به دادن کمک دعوت مي کردند، هرچند کمک هايي جمع آوري شد اما نتوانست مشکلات مردم آسيب ديده را حل کند چرا که کمک ها در برابر عمق فاجعه ناچيز بود. علاوه بر اين، از آنجا که سازمان ‎هاي امدادي دولتي در ميان مردم جايگاهي نداشتند و مردم نسبت به آنها بي اعتماد بودند از دادن کمک خودداري مي کردند. در اين هنگام بود که غلامرضا تختي قهرمان کشتي ايران که عنوان جهان پهلوان را به همراه داشت، دست به کار شد و در نامه اي به روزنامه ها آمادگي خود را جهت جمع آوري اعانه براي زلزله زدگان بوئين زهرا اعلام کرد.

يکي از ياران تختي در اين باره مي گويد: «در جريان کمک به زلزله زدگان بوئين زهرا حرکت تختي براي جمع آوري کمک حماسه آفريد، پس از حادثه زلزله بوئين زهرا، تختي در قالب و کسوت ورزشکار به همراه دوستان ورزشکارش شروع به فعاليت کردند که البته بحث بود که از کجا شروع کنند، مرحوم شمشيري اعتقاد داشت از سبزه ميدان تهران، حاج اسماعيل رضايي مايل بود از خيابان مولوي و ميدان بارفروش ها و عده اي ديگر جاهاي ديگر را پيشنهاد کردند، اما تختي خودش معتقد بود که مردم جنوب شهر خود به خود به کمک مي آيند، اين مردم شمال شهر هستند که بايد حرکت شان داد و لذا از چهارراه پهلوي (ولي عصر فعلي) شروع کرد و آن کاروان عظيم را به راه انداخت، بعد از جمع آوري اعانه نيز شير و خورشيد خيلي پافشاري کرد که اعانات به موسسه تحويل داده و از آن طريق توزيع شود ولي تختي قبول نکرد و با کمک و راهنمايي حاج سيدجوادي و ورزشکاران قزوين، خودش به منطقه رفت و اعانات را به دست مردم رساند.»

با جمع آوري کمک هاي مردمي و حضور گروه هاي امداد خارجي بعد از مدتي ساکنان شهر بوئين زهرا و بازماندگان آن فاجعه بار ديگر به زندگي بازگشتند، روستاي توفک در پنج کيلومتري جنوب بوئين زهرا توسط جمعيت صليب سرخ کشور هلند در مدت يک سال به طور کامل بازسازي شد و روستاي رودک که در فاصله حدود سه کيلومتري توفک واقع است نيز در همان مدت توسط استادان و دانشجويان دانشگاه تهران بازسازي گرديد.

زلزله شامگاه ۱۰ شهريور ۴۱ آخرين تجربه زمين لرزه در بوئين زهرا نبود که اين شهر در سال هاي بعد نيز بار ها ميزبان زمين لرزه هاي کوچک و بزرگ شد. در بزرگ ترين اين زمين لرزه ها که ۴۰ سال پس از واقعه سال ۴۱ در روز يکم تير ۱۳۸۱ به وقوع پيوست، حدود ۲۹۱ نفر کشته و ۱۵۰۰ نفر زخمي شدند. موضوعي که خاطره فاجعه زلزله پيشين را در ذهن اهالي اين شهر زنده کرد.

تاريخ ايراني

حماسه جهان پهلوان، محمدعلي سفري، انتشارات نامک

زلزله بوئين زهرا و خطر زمين لرزه و جنبش شديد زمين در تهران، دکتر مهدي زارع

زلزله را بايد جدي گرفت، علي زماني، گروه مطالعات و تحقيقات بازسازي و نوسازي بنياد مسکن

□ روزنامه دنياي اقتصاد

گزارش خطا