روی خوش دولت رئیسی به FATF

هم میهن: وزیر اقتصاد روز گذشته از نامه اعتراضی خود به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) خبر داد که در آن خواستار حذف نام ایران از ذیل توصیه ۷ و سایر اسناد مرتبط این نهاد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد شده است. این درخواست می‌تواند نشانه‌ خوبی برای تمایل تصمیم‌گیران کنونی برای خروج ایران از لیست FATF و حتی درخواست برای عضویت در این گروه مالی باشد. اگرچه مسئولان کنونی پیش از این بارها نسبت به عدم ضرورت پیوستن ایران به FATF اظهارنظر کرده‌اند و تلاش دولت روحانی برای خروج ایران از لیست سیاه این گروه را با ترجمان سیاسی تفسیر کرده‌اند و حتی آن را موضوع بسیار کم‌اهمیت در اقتصاد کشور دانسته‌اند اما گویا در حال حاضر با توجه به مشکلات اقتصادی تغییر موضع داده‌اند.

ایران در سال 2009 برای نخستین بار در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (FATF) قرار گرفت اما با دیپلماسی قوی دولت روحانی در اواخر سال 1394، نام ایران از این فهرست با تصویب قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم به تعلیق درآمد. براین اساس به ایران مهلت داده شد تا برنامه عملیات توافقی شامل ۴۱ بند را به‌طور کامل انجام دهد اما به دلیل مخالفت نهادهای بالادستی با دولت و تعلل در تصمیم‌گیری بر الحاق به کنوانسیون‌های پالرمو و سی‌اف‌تی، مجدداً ایران در اسفندماه 1398 به فهرست لیست سیاه اضافه شد. دولت روحانی مادامی که بر سر قدرت بود، تلاش‌های زیادی برای خروج مجدد ایران از این فهرست به کار گرفت اما مجمع تشخیص مصلحت نظام لوایح پیوستن به این دو کنوانسیون را تصویب نکرد. اگر روزگاری نه‌چندان دور، مسئولان کنونی در دولت سیزدهم مخالف پیوستن  ایران  به این گروه بودند، امروز این دیدگاه تغییر یافته است؛ تغییری که باید آن را به فال نیک گرفت. البته پیش از این سیدمحمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در مهرماه امسال درباره تغییر موضع دولت چنین گفته بود:«آقای رئیسی و همفکران ایشان، بعد از مخالفت‌هایی که در زمان دولت قبل داشتند، امروز به این نتیجه رسیده‌اند که کلید حل مشکلات اقتصادی در گرو پایان تحریم‌ها و پیوستن به FATF است.»  او البته امیدوارانه اعلام کرده بود، زمینه حل مشکل FATF در مجمع فراهم است اگر آقای رئیسی در جلسات مجمع مخالفت صریحی در خصوص FATF مطرح نکند و در موضع‌گیری‌های خود خواستار پیوستن به FATF شود، مجمع تشخیص هم به این خواسته پاسخ مثبت خواهد داد.

درخواست خاندوزی درباره FATF

سیداحسان خاندوزی پیش از تکیه بر کرسی وزارت اقتصاد درباره FATF  گفته بود: «بحث FATF یک موضوع بسیار کم‌اهمیت در اقتصاد کشور و آدرس غلطی است که برخی بر آن اصرار دارند و از آن حرف می‌زنند.» حال او در نامه‌ای اعتراضی به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) خواستار آن شده است که نام جمهوری اسلامی ایران از ذیل توصیه ۷ و سایر اسناد مرتبطِ این نهاد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد حذف شود. البته در دولت سیزدهم، ایران عضو پیمان شانگهای و بریکس شده است و این عضویت‌ها می‌تواند پنجره روشنی برای گشایش‌های اقتصادی باشد اما تمامی کشورها برای همکاری اقتصادی، بر عضویت ایران در FATF تاکید دارند. بر همین اساس باید امیدوار باشیم دولت کنونی برای خروج ایران از فهرست سیاه این گروه تلاش کند.

همچنین علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران وعراق نیز در واکنش به نامه وزیر اقتصاد به سایت انتخاب گفت: «روسای بانکی عراق چندی پیش احضار شدند و طرف آمریکایی گفت باید ماجرای دور زدن تحریم‌ها توسط تجار نیمه دولتی ایران جمع شود. محدودیت‌های مالی ایران در عراق چند ماه است در حال وقوع است.در بسیاری از صنایع به دلیل اینکه باید تخفیف جدی به عراقی‌ها بدهیم تاجر ایرانی در حال ضرر جدی است. اف‌ای‌تی‌اف اگر پذیرفته شود ماجرا حل است.» او تاکید کرد: ما از اهمیت FATF می‌گوییم، می‌گویند این تصورات غلط است‌‌.

لازم به ذکر است؛ توصیه ۷ گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در خصوص تحریم‌های هدفمند مرتبط با اشاعه سلاح‌های کشتارجمعی است که از کشورها می‌خواهد در راستای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد اقدامات بیان‌شده از قبیل توقیف وجوه و دارایی‌های اشخاص تعیین‌شده را بدون تاخیر اعمال کند. همچنین قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ در راستای اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به اجرای قطعنامه‌های قبلی سازمان ملل متحد در خصوص ایران (۱۳۷۳، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳ و ۱۹۲۹) پایان داد ولی اقدامات محدودکننده‌ای از قبیل اعمال تحریم‌های مالی هدفمند را ایجاد کرد. براساس قطعنامه مزبور مفاد این قطعنامه در یکی از دو شرط: الف) تا ۸ سال پس از تصویب برجام (JCPOA) و ب) در صورت اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) قابل اجرا است.بر این اساس با در نظر گرفتن تاریخ تصویب برجام در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۵ بند الف در مورد جمهوری اسلامی ایران صدق می‌کند. همچنین نامه‌ای در این خصوص از دبیرخانه سازمان ملل متحد در تاریخ ۱۹ اکتبر به جمهوری اسلامی ایران ارسال شده است.

پیوستن به FATF یک امر اجتناب‌ناپذیر است

محمدقلی یوسفی، اقتصاددان در گفت‌وگو با هم‌میهن تاکید کرد: «فشارهای اقتصادی واردشده به کشور و تبعات عدم عضویت در FATF موجب شده تا مسئولان اقتصادی کشور به این درک برسند که راهی غیر از عضویت در FATF وجود ندارد. FATF یک نهاد بین‌المللی است که همه کشورها به جز چند کشور عضو آن هستند؛ بنابراین جهان بر طبق میل و اراده یک یا چند کشور تغییر نمی‌کند. FATF به دنبال شفافیت در مسائل مالی و پولی است.»

او با بیان اینکه نامه وزیر اقتصاد به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) به معنای آن است که تمایل ایران برای عضویت مجدد در این گروه اعلام شود، گفت:«این نامه موضع ضد FATF نیست و این جای خوشحالی دارد. تمام کشورها به‌دنبال منافع ملی خود هستند و شاید وزیر اقتصاد تصمیم دارد از این طریق باب مذاکره را باز کند. باتوجه به اهمیت عضویت کشورها در FATF مسئولان باید بدانند که هیچ گشایشی در شرایط اقتصادی کشور در صورت تداوم حضور در لیست سیاه این گروه ویژه مالی نخواهد داشت.»

این اقتصاددان با اشاره به اینکه فشارهای اقتصادی به اشکال مختلف به کشور وارد می‌شود،‌ اعلام کرد: «در حال حاضر کسری بودجه فشار مضاعفی به مسئولان برای اداره امور وارد کرده است و موجب شده حتی در تامین حقوق بازنشستگان ناتوان باشند. این وضعیت در سال آینده در صورتی که وضعیت کنونی ادامه یابد، تشدید می‌شود. به همین دلیل مسئولان می‌خواهند موضوع را مجدداً و به صورت محترمانه بررسی کنند که امیدوارم این شروعی برای رفع خروج ایران از لیست سیاه FATF باشد.» او معتقد است، هرچه دیرتر به FATF بپیوندیم، مردم نه مسئولان فشار بیشتری را باید تحمل کنند. هیچ‌گاه مقامات مسئول و ارشد کشور با تشدید تحریم‌ها دچار مشکل نشده‌اند و دغدغه‌‌ای نداشتند اما این مردم عادی هستند که با اعمال تحریم‌ها یا عدم پیوستن به FATF ناچارند، تورم و نابسامانی‌های بسیاری را تحمل کنند. صرف نظر از اینکه مسئولان چه می‌خواهند باید آنها بدانند که صبر مردم به سر آمده و فشارهای اقتصادی بسیار شدید شده است و ادامه آن می‌تواند نارضایتی عمومی را تشدید کند. این وضعیت برای مسئولان پسندیده نیست.» این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که می‌توانیم امیدوار باشیم که با تغییر نگاه دولت نسبت به FATF رویکرد نهادهای بالادستی نیز به این موضو ع مثبت شود؟ تاکید کرد: «فارغ از اینکه نیت مسئولان چیست، فشار اقتصادی و مشکلات متعاقب عدم پیوستن به FATF در کشور به اندازه‌ای افزایش یافته است که عقل سلیم، وظیفه انسانی و اخلاقی مسئولان حکم می‌کند که برای رفع مشکلات مردم چاره‌ اندیشی کنند.

بنابراین پیوستن به FATF یک امر اجتناب‌ناپذیر است، مگر اینکه مسئولان در پی ادامه دادن به این رویه‌ها باشند و به خواست و مطالبات مردم اهمیت ندهند. امیدوارم که مسئولان سیاست‌ها و نظرات خود را نسبت به پیوستن FATF اصلاح کنند و عضویت در FATF را بپذیرند تا بسیاری از مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های مالی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مرتفع شود. در غیراین‌صورت مشکلات اقتصادی کشور عمیق‌تر می‌شود. اگر مسئولان بخواهند گامی در راستای اصلاح امور بردارند باید در این زمینه جدی باشند بنابراین امیدوارم این نامه اعتراضی در جهت تقاضا برای خروج ایران از لیست سیاه و عضویت در FATF باشد.»