الگوی «نیکسون» پیش‌روی «اوباما»

ترجمه: نزهت امیرآبادیان 

 

اوباما قول داده که «داعش» را سرکوب کرده و در نهایت این گروه تروریستی را از بین ببرد. انجام این کار بدون فرستادن نیروی زمینی به عراق دشوار خواهد بود، فرستادن نیروهای زمینی آمریکا به معنای درگیرشدن در جنگی بزرگ در عراق و سوریه است. به علاوه حتی اگر ما به گروه «داعش» حمله کنیم و آنها را از بین ببریم، باید پس از چندسال نیروهای خود را به این کشور بازگردانیم و تضمینی هم وجود ندارد که گروهی تندرو همانند «داعش» دوباره ایجاد نشود.  ما نیاز به یک‌متحد منطقه‌ای داریم که با نیروهای زمینی خود، علیه «داعش» بجنگد، متحدی که بتواند در ایجاد ثبات در منطقه پس از نابودی «داعش» نیز به ما کمک کند. قطعا ترکیه نمی‌تواند این نقش را ایفا کند، ترکیه حتی از لحاظ ظاهری، به دلیل مداخله گسترده در سوریه و کمک به مخالفان سوری نمی‌تواند چنین نقشی را بپذیرد. عربستان سعودی  نیز چنین ظرفیتی ندارد. تنها یکی از همسایه‌های عراق پتانسیل راهبردی کاملی برای انجام این کار دارد: ایران.

ایران در حال حاضر هم درگیر مبارزه زمینی با «داعش» است. در این تابستان هنگامی که «داعش» قصد حمله و تصرف بغداد را داشت، ایران بهترین فرمانده نظامی خود، ژنرال قاسم سلیمانی را برای پشتیبانی از پدافند دفاعی عراق فرستاد. ظاهرا سلیمانی موفق شد؛ به این دلیل که پس از آن «داعش» حرفی از گرفتن بغداد به میان نیاورد. حتی به احتمال زیاد دلیل موفقیت‌های اخیر ارتش عراق کمک نظامیان ایرانی و آموزش سربازان عراقی است. البته ایران به بشار اسد هم برای مبارزه با «داعش» در سوریه کمک کرده است.

ترکیب پدافند هوایی قدرتمند آمریکا و نیروهای زمینی ایران می‌تواند «داعش» را شکست دهد. اما مساله مهم‌تر این است که ایران موقعیت و توانایی لازم برای ایجاد ثبات در منطقه را دارد. اگر آمریکا و ایران با هم متحد شوند با تحت فشار قراردادن اسد می‌توان او را مجبور کرد که برای ازبین‌بردن «داعش» نیروهای خود را با ایران و آمریکا به اشتراک بگذارد. البته این اتحاد برای نجات‌یافتن سوریه از هرج‌ومرج بی‌امان نیز سودمند است.

تنها آمریکا و ایران می‌توانند بشاراسد، شیعیان عراق و قبایل سنی عراق را وادار کنند که جلوی ایجاد گروه تندرو دیگری مانند «داعش» را بگیرند.  اما دلیل بزرگ دیگری هم برای هم‌پیمانی با ایران وجود دارد: نفت. صنعت نفت ایران به‌دلیل تحریم‌هایی که با رهبری ایالات‌متحده در مورد ایران وضع شد از فناوری و سرمایه‌گذاری غربی محروم بوده است. با برداشتن تحریم‌ها نفت ایران به جریان می‌افتد و اگر ایران برای ایجاد ثبات در عراق کمک کند تاثیر آن چندبرابر خواهد شد.  با جاری‌شدن سیل نفت ایران، آمریکا توانایی وضع تحریم‌های سنگین‌تری علیه روسیه خواهد داشت و ذخایر جهانی نفت در صورت وقوع یک درگیری گسترده در شرق اروپا به‌دلیل قطع نفت روسیه مختل نخواهد شد؛ به عبارت دیگر دوستانه‌شدن روابط آمریکا و ایران، ما را در مقابل تهاجم ناگهانی روس‌ها تقویت خواهد کرد. فراتر از تهدید کوتاه‌مدت «داعش» و روسیه، اگرچه ایران و ایالات‌متحده متحدان طبیعی هم نیستند اما حداقل دشمنان طبیعی هم نیستند. ایران با وجود داشتن یک حکومت دینی و غیرسکولار، از بسیاری از کشور‌های دیگر منطقه دموکرات‌تر و مدرن‌تر است. افکار عمومی ایرانیان بسیار کمتر از متحدان عربی ما ضدآمریکایی است. دانش‌آموزان ایرانی زیادی برای تحصیل به آمریکا می‌آیند.  ممکن است برخی استدلال کنند که همکاری ایران و آمریکا برای اسراییل خطرناک است. اما همکاری میان ایران و آمریکا باعث کاهش‌یافتن قدرت مهار ایران توسط آمریکا نمی‌شود. اگر دو کشور وارد همکاری شوند، چشم‌انداز صلح پایدار و دایمی میان اسراییل و حزب‌الله روشن‌تر می‌شود چراکه ایران می‌تواند در این میان نقشی مثبت ایفا کند. چهارمانع اصلی سر راه مشارکت ایران و آمریکا وجود دارد؛ اولین آنها متحدان ایران، حزب‌الله و بشار اسد است. اما همانطور که اشاره کردم حل مشکل حزب‌الله و سوریه با کمک ایران ساده‌تر خواهد بود. دومین مانع برنامه هسته‌ای ایران است اما روابط میان دولت اوباما و دولت جدید ایران نشان می‌دهد که زمینه لازم برای آشتی وجود دارد. در صورت همکاری ایران و غرب چشم‌انداز تولید انرژی هسته‌ای ایران هراس کمتری برای غرب ایجاد خواهد کرد. مشکل سوم رقابت‌های میان ایران و عربستان سعودی است اما در حال حاضر برای حل مساله «داعش» ایران و عربستان‌سعودی می‌توانند منافع مشترکی ایجاد کنند. آمریکا سابقه خوبی در آشتی‌دادن دشمنان منطقه‌ای دارد؛ همانند یونان و ترکیه یا ژاپن و کره‌جنوبی. آخرین و سخت‌ترین مانع سر راه همکاری مشترک میان ایران و آمریکا، تاریخچه دشمنی میان این دو کشور است. آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها به یکدیگر به چشم دشمن نگاه می‌کنند و به‌سادگی نمی‌توان این اختلاف راهبردی را تغییر داد. در ایران سپاه پاسداران و روحانیت بی‌اعتمادی عمیقی به کشوری دارند که در دهه1980 در جنگ با عراق از صدام‌حسین پشتیبانی می‌کرد. در آمریکا نیز خاطرات بحران گروگانگیری به قوت خود باقی‌مانده است. این دو کشور به نقطه‌ای رسیده‌اند که دشمنی بین آنها به یک هدف تبدیل شده است.  اما سابقه دلگرم‌کننده‌ای وجود دارد: ایجاد روابط حسنه میان چین و آمریکا از دهه1970. آمریکا مخالف سرسخت سیاست‌های کمونیستی چین بود. حتی در جنگ کره علیه چین جنگیده بود. اما پس از شکاف در روابط چین و شوروی، دو کشور موفق به تشکیل یک اتحاد غیررسمی شدند و این مشارکت کلید پیروزی در جنگ سرد بود. یکی از روش‌های بازسازی روابط استراتژیک بین ایران و آمریکا این است که همانطور که نیکسون در آن زمان به چین رفت اوباما به ایران برود.