گزینه های ریاست مجلس خبرگان جدید

روزنامه سازندگی: در جلسه‌ای که دیروز برگزار شد اگرچه تمام توجهات به حسن روحانی بود اما صادق لاریجانی و احمد علم‌الهدی از غایبان مهم آن بودند. به نظر می‌رسید آخرین اجلاسیه خبرگان برای خداحافظی آخر حداقل با حضور همه اعضا برگزار شود اما غیبت چهره‌های خبرساز این دوره در اولین روز این اجلاسیه جلب توجه کرد.

آملی‌لاریجانی که رئیس فعلی مجمع تشخیص مصلحت نظام است به این اجلاسیه نیامد تا پایان حضورش با غیبتش گره بخورد و علم‌الهدی نیز که نماینده ولی‌فقیه در خراسان است در انتخاباتی که برگزار شد در جایگاه نماینده سوم استان خراسانی‌رضوی به مجلس خبرگان راه یافت.

البته آیت‌الله سیدمحمدعلی موسوی‌جزایری نیز در جلسه حاضر نشد. غیبت کاندیدای شاخص شکست ‌خورده، تاخیر بیش از نیم‌ساعته در شروع اجلاسیه آخر که شواهد حاکی از آن بود که سیدابراهیم رئیسی به دلیل اجرای مراسم درختکاری با تاخیر، خوش‌وبش حسن روحانی با موحدی‌کرمانی، ادای احترام به فوت‌شدگان و… از مهم‌ترین حواشی دوره پنجم بود که صبح دیروز برگزار شد.

مجلس خبرگان آینده با تغییر چهره ۴۵ درصدی تشکیل می‌شود و برخی از افراد این دوره در دوره آینده حضور ندارند. از ۵۸ نماینده فعلی مجلس خبرگان رهبری که مهر تایید صلاحیت شورای نگهبان بر پرونده کاندیداتوری‌شان در انتخابات مجلس ششم خورده بود ۴۸ نماینده در مجلس ماندگار شدند و علاوه بر این ۲۴ نماینده جدید از شهرستان‌ها نیز در خبرگان ششم حاضر خواهند شد.

اما روز گذشته عکاسان و خبرنگاران برخی افراد را بیشتر از بقیه زیر نظر داشتند. مثلاً برخی تحرکات آیت‌الله ‌مدرسی‌یزدی را رصد می‌کردند که نشان از آن داشت که شاید نام او در میان کاندیداهای احتمالی ریاست مجلس خبرگان آینده است. برخی رئیسی را زیر نظر داشتند و برخی افرادی چون اعرافی و حسینی‌بوشهری و محسن قمی را. بالاخره یکی از این افراد بر کرسی ریاست آینده خبرگان تکیه می‌زند و زمینه‌ساز تصمیمات مهم می‌شود. به همین دلیل از شناخته‌شده‌ترین افرادی که در دور بعدی حضور دارند و می‌توانند قدرت‌نمایی جالبی برای تصاحب صندلی ریاست با یکدیگر داشته باشند، می‌توان به ترتیب به افرادی چون علیرضا اعرافی، سیدابراهیم رئیسی، حسینی‌بوشهری، محسن ‌قمی، محمدعلی موحدی‌کرمانی، احمد علم‌الهدی و مرتضی مقتدایی اشاره کرد و از آنها نام برد. اما این افراد که در چنین جایگاهی ممکن است تکیه بزنند، کیستند و چه کرده‌اند و گرایش سیاسی آنها چیست؟

حسینی‌بوشهری؛ میانه‌رو

آیت‌الله سیدهاشم حسینی‌بوشهری اگرچه اصولگراست اما از بسیاری میانه‌روتر است. او برای سومین بار پیاپی به ‌عنوان نماینده استان بوشهر در مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد. سیدهاشم حسینی‌بوشهری روحانی و فقیه حوزه علمیه قم 64 سال دارد و رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه، مدیر سابق حوزه‌های علمیه سراسر کشور، امام جمعه موقت قم، عضو حوزوی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و نماینده استان بوشهر و نایب‌رئیس دوم در مجلس خبرگان رهبری را در کارنامه کاری خود دارد. او نزدیک به بیت رهبری محسوب می‌شود. او جایگزین مرحوم محمد یزدی شد و در خطبه‌های نماز جمعه، مصاحبه‌ها و موضع‌گیری‌ها فاصله قابل توجهی با مرحوم یزدی دارد. برخی ویژگی‌های حسینی‌بوشهری را انتقادپذیری و قائل بودن به مشورت در امور می‌دانند. اکنون برخی معتقدند که او ممکن است بر کرسی ریاست در خبرگان رهبری تکیه بزند و همین مشی میانه‌روی او به این موضوع کمک می‌کند.

رئیسی و دو ریاست؟

از مدت‌ها پیش برخی معتقد بودند که سیدابراهیم رئیسی که از حوزه انتخابیه خراسان جنوبی و در یک رقابت ساده و ممکن پیروز انتخابات در آن استان شد، رئیس آتی خبرگان رهبری خواهد بود. برخی حتی ردصلاحیت حسن روحانی را در این راستا ارزیابی کردند و تاکید داشتند که روحانی قدرت اجماع‌سازی دارد و می‌تواند راه را برای ریاست رئیسی که احتمالاً اطرافیانش برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای او دارند، سد کند. با این حال باید پرسید که آیا رئیس‌جمهور مستقر می‌تواند همزمان رئیس مجلس خبرگان رهبری هم باشد؟ تاکنون چنین تجربه‌ای نداشته‌ایم. قانون نیز در این خصوص سکوت کرده است اما به دلیل اهمیت جایگاه اجرایی ریاست‌جمهوری، سیدابراهیم رئیسی نمی‌تواند همزمان بر هر دو صندلی تکیه بزند و برای هر دو برنامه‌ریزی کند. با این حال در ایران هر چیزی محتمل است. چه آنکه نه روحانی توانست به این مجلس برسد و نه صادق آملی‌لاریجانی که اگر بود، می‌توانست به کرسی ریاست تکیه بزند. هنوز البته هواداران رئیس‌جمهوری درخصوص نقش‌آفرینی او برای ریاست خبرگان سخنی نگفته‌اند اما تلاش آنها برای آنکه وی به راحتی در انتخابات پیروز شود، مشهود بود.

والی مشهد یا خبرگان؟

سیداحمد علم‌الهدی ۷۹ سال سن دارد و درحال حاضر به عنوان نماینده، ولی فقیه در استان خراسان رضوی و امام جمعه شهر مشهد همچنین نماینده این استان در مجلس خبرگان رهبری، مشغول به فعالیت است. او نیز ممکن است به صندلی ریاست خبرگان بیندیشد. برخی نیز این مساله را محتمل دانستند ضمن آنکه دامادش نیز رئیس‌جمهور است. گرایش سیاسی علم‌الهدی نزدیک به اصولگرایان تندرو است. مخالفت او با بسیاری از مسائل هنری زبانزد است. در خراسان به خصوص مشهد او حرف اول را می‌زند. از مخالفان سرسخت و تند‌وتیز حسن روحانی در دوره ریاست‌جمهوری‌اش بود و حتی بعد از دوره ریاست‌جمهوری روحانی، وی را رها نکرد. یکی از شورش‌های بزرگ دوره روحانی در دی ماه ۹۶ از مشهد آغاز شد و برخی از نقش علم‌الهدی اشاره کردند، اگرچه خود وی این موضوع را رد کرد. ابراهیم رئیسی داماد اوست و به همین دلیل تمام آن انتقاد‌هایی که در دوره روحانی درباره وضعیت اقتصادی و معیشت مردم می‌کرد را فراموش کرد و گاه از دولت رئیسی نیز بابت زحماتی که می‌کشند تقدیر کرد.
علم‌الهدی چندی پیش نامش درباره موقوفات گوهرشاد هم سر زبان‌ها افتاد و خود نیز توضیحاتی درباره آن داد. او در کنار مهدوی‌کنی جزو موسسان دانشگاه امام صادق در سال ۱۳۶۱ بود و خود نیز به مدت ۲۲ سال به عنوان عضو هیات علمی در سمت معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه، فعالیت فرهنگی و آموزشی داشت.

قمی، روحانی ذی‌نفوذ

آیت‌الله محسن قمی با ۶۳ سال سن ازجمله چهره‌های میانه‌رویی است که سه دوره گذشته نیز فراز‌وفرود آنچنانی نداشته و تلاشش این بوده که عمدتاً در سایه و حاشیه باشد، اما از همان سایه و حاشیه نیز هرگاه لازم بوده، نقش‌آفرینی کرده است. او در این دوره انتخابات خبرگان تا یک روز قبل از اعلام نتایج قطعی اولین نفر بود و بعد از اعلام نتایج دومین فردی شد که در تهران بیشترین رای را آورده است. او از سال ۱۳۸۴ مشاور سپس معاون ارتباطات و امور بین‌الملل رئیس دفتر رهبر بود. از قمی نیز به عنوان یکی از چهره‌های ذی‌نفوذ یاد می‌شود که محتمل است به کرسی ریاست خبرگان تکیه بزند. او سابقه درخوری هم در خبرگان رهبری دارد. یعنی به مدت سه دوره سوم، چهارم و پنجم (کنونی) در مجلس خبرگان رهبری عضویت دارد. او در سوابق خود مسئولیت‌های نماینده، ولی فقیه در دانشگاه‌ها و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی را نیز دارد. وی ازجمله کسانی است که در گفت‌وگویی تاکید کرده بود در صورتی که زنان از شرایط لازم برخوردار باشند، مانعی برای حضورشان در مجلس خبرگان نیست. سخنی که بازتاب‌های گسترده‌ای داشت.

موحدی‌کرمانی، شیخ همه فن حریف

محمدعلی موحدی ۹۲ ساله از روحانیون و سیاستمداران راست سنتی است که پیش از این دبیرکل جامعه روحانیت مبارز بود. از او نیز به‌عنوان یکی از گزینه‌های محتمل ریاست خبرگان نام می‌برند. موحدی‌کرمانی در چندین انتخابات تلاش کرد، نقش ریش‌سفید را در بین اصولگرایان ایفا کند. اگرچه چندان نیز موفق نبود. همچنین صندلی ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را نیز تجربه کرده است. اولین جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام پس از فوت هاشمی‌رفسنجانی به ریاست موحدی‌کرمانی تشکیل شد. با این حال بعد از فوت هاشمی افرادی، چون حسن روحانی دیگر به مجمع تشخیص نرفتند. در دوره ریاست‌جمهوری سیدابراهیم رئیسی فعالیت‌های سیاسی خود را به شدت کاهش داد و حتی شنیده شد که ازجمله ناراضیان وضع موجود است. موحدی‌کرمانی پیش از این نیز در سمت‌هایی همچون نماینده مجلس شورای اسلامی، امام جمعه کرمانشاه و نماینده، ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سابقه فعالیت دارد. او همچنین از بهمن ماه ۱۳۷۰ تا بهمن ماه ۱۳۸۴ به مدت ۱۴ سال به عنوان نماینده، ولی فقیه در سپاه پاسداران به فعالیت مشغول بود. وی در سال ۱۳۹۱ با حکم رهبری به عنوان امام جمعه موقت تهران منصوب شد. موحدی همچنین در پی درگذشت آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۹۳ به اتفاق آرای اعضا به‌د عنوان دبیرکل جامعه روحانیت مبارز انتخاب شد. موحدی‌کرمانی در دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری و در اسفند ۱۳۹۶ به عنوان نایب‌رئیس دوم انتخاب شد.

اعرافی، نفر اول تهران

علیرضا اعرافی نفر اول تهران یکی از شانس‌های بالای ریاست خبرگان رهبری است. او ۶۷ سال سن دارد و در شهرستان میبد استان یزد به دنیا آمد. چهره میانه‌رویی است. وی فرزند محمدابراهیم اعرافی از افراد نزدیک به امام خمینی (ره) است. اعرافی عضویت در هیات امنای دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم را عهده‌دار است. او از سال ۱۳۷۱ امامت جمعه شهر میبد را به عهده داشت و در سال ۱۳۹۳ به امامت جمعه شهر قم انتخاب شد. اعرافی از سال ۱۳۸۷ ریاست جامعه‌المصطفی را بر عهده دارد و از سال ۱۳۹۰ عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی است و در سال ۱۳۹۵ به عنوان مدیر حوزه علمیه قم و مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور انتخاب شد. اعرافی همچنین عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مسئول حوزه‌های علمیه خواهران و برادران در میبد است. اعرافی از حوزه انتخابیه تهران در انتخابات مجلس خبرگان رهبری سال ۱۳۹۴ شرکت کرد، اما رای کافی برای ورود به مجلس خبرگان رهبری را به دست نیاورد.

رفتگان این دوره

به هر حال باید منتظر ماند و دید در اولین اجلاسیه بعدی خبرگان رهبری که دوره ششم است بیش از هر چیزی افراد به دنبال ریاست و هیات رئیسه هستند. در این دوره ۸ ساله‌ای که گذشت ۷ نماینده خبرگان دار فانی را وداع گفتند. با فوت آیات علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی، نصرالله شاه‌آبادی و سیدابوالفضل میرمحمدی در انتخابات میان‌دوره‌ای اسفند ماه ۱۳۹۸ به ترتیب آیات علی مومن‌پور، عباسعلی اختری و غلامرضا مصباحی‌مقدم جایگزین شده‌اند. همچنین با درگذشت آیات سیدهاشم بطحائی‌گلپایگانی، ابراهیم امینی و محمدعلی تسخیری به ترتیب آیات علیرضا اعرافی، حسینعلی سعدی و احمد دانش‌زاده مومن در انتخابات میان‌دوره‌ای ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ وارد مجلس خبرگان شده‌اند.

آیات محمدحسن فاضل‌گلپایگانی (زالی)، محمدمحمدی ری‌شهری و عباسعلی اختری ۳ نماینده فوت شده مجلس پنجم خبرگان رهبری بوده‌اند که جایگزینی برایشان تعیین نشده است. آیت‌الله امامی‌کاشانی است که روز گذشته مراسم تشییع پیکر ایشان برگزار شد ازجمله نمایندگان خبرگان پنجم بود که با انصراف از حضور در انتخابات به دلیل شرایط جسمی در روند انتخابات حضور نداشت و روز شنبه یک روز بعد از انتخابات دار فانی را وداع گفت. نکته قابل تامل در این موضوع عدم اشاره رئیس مجلس خبرگان به فوت آیت‌الله امامی‌کاشانی در نطق ابتدایی اجلاسیه بود.