معبد اسپاخو کهن ترین بنای دوره ساسانی در خراسان شمالی + عکس

اثر مشهور آتشکده اسپاخو در روستایی به همین نام و در ۶۱ کیلومتری جنوب غرب شهر آشخانه، مرکز شهرستان مانه و سملقان در نزدیکی جاده گرگان به بجنورد قرار دارد.

به گزارش برنا، در روستای اسپاخو تاکنون ۱۴ اثر و محوطه تاریخی شامل آتشکده اسپاخو، قلعه شهر سوخته، معدن تاریخی، ساختار‌های آرامگاهی، قلعه ساسانی، محوطه باستانی اسپاخو، حمام، راه قدیمی، محوطه ساسانی، رشته قنات قدیمی، محوطه اسلامی و محوطه چشمه علی اصغر شناسایی شده است. اما مهمترین و شاخص‌ترین اثر این مجموعه آتشکده اسپاخو است که بر روی تپه‌ای نسبتاً بلند در جنوب روستای امروزی اسپاخو قرار دارد.

آتشکده‎ها یادگاران ایران باستان‎اند که هنوز هم بر فراز کوه یا در امتداد دشت، یکه و تنها خودنمایی می‎کنند. با این‎که خاموش‎اند، اما شکوه و عظمت تاریخ از میان طاق‎های آن‎ها شعله‎ور است. آتشکده اسپاخو یکی از کهن‌ترین بنا‌هایی است که در پهنه خراسان شمالی استوار است.

براساس نتیجه حفاری‎های باستان‌شناسی، پیشینه آتشکده اسپاخو به دوره حکومت ساسانیان نسبت داده می‎شود. در نزدیکی آتشکده روستایی هم به همین نام یعنی اسپاخو وجود دارد. «اسپاخو» برگرفته از واژگان «هسپ» یا «اسپ» است که ریشه در زبان پهلوی دارد. این واژه در گذر زمان به اسب تغییر شکل پیدا کرده‌است.

برخی می‎پندارند معبد سنگی اسپاخو نه یک آتشکده، بلکه یک کلیسا بوده است. با این حال هنوز سندی دال بر این ادعا پیدا نشده است. گمان می‌رود شکل دایره‌ای محراب، آتشدان و سوراخ‌های درون سقف گنبد، روزنه‌هایی برای خروج دود است که آتشکده بودن اسپاخو را تأیید می‎کند.

قدمت آتشکده اسپاخو حدود ۲۵۰۰ سال تخمین زده می‎شود و علاوه بر سقف گنبددار، جنس سازه از سنگ لاشه و ساروج است و تیر‌های چوبی نیز در ساخت آن استفاده شده است. این سازه دارای ترکیبی از گنبدخانه و ایوان است که سابقه کهنی در معماری بنا‌های ایرانی دارد.

فضای داخلی تالار آتشکده که گنبد هم برفراز آن قرار دارد، مربعی است و از اضلاع شمالی، جنوبی و شرقی، سه ورودی دارد. ورودی‎های شمالی و جنوبی تالار همان ورودی‎های خارجی بنا و ورودی‎های شرقی، تالار اصلی را به ایوان مرتبط می‎کند. از مهم‎ترین نکات با اهمیت در تزئین ایوان، وجود ۲ پنجره کور در نمای شمالی و جنوبی است که بسیار شبیه به نمونه‎های هخامنشی است.

عناصر معماری بنای اسپاخو ترکیبی از سبک‌های معماری بنا‌های مذهبی و حکومتی دوران تاریخی ایران با تأکید بر دوران ساسانی است که با توجه به موقعیت جغرافیایی و کاربرد مذهبی آن، اهمیت خاصی در مطالعات باستان‌شناسی دوران تاریخی منطقه دارد. بنای اسپاخو در سال ۱۳۴۵ توسط یک تیم باستان‌شناسی شناسایی و پس از آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

با این‎که این منطقه در گذشته بسیار آباد و سرسبز بوده و وسعت باغ‎ها و مزارع بسیار بیشتر بود، اما امروزه به جز چندین باغ میوه که آتشکده را محصور کرده، چیزی به چشم نمی‎خورد.

این سازه سنگی در ۱۱۵ کیلومتری بجنورد به سمت جنگل گلستان قرار دارد و بیش از ۵۰ کیلومتر از غرب شهر آشخانه فاصله دارد. آتشکده اسپاخو در نزدیکی روستایی به همین نام از پس سالیان دور به جای مانده است.

نشانی: ۶۱ کیلومتری جنوب غرب شهر آشخانه

خبرهای مرتبط