ادعای جوزف نای: ایران به سرعت در حال نزدیک شدن به آستانه تبدیل شدن به دهمین دولت برخوردار از تسلیحات هسته‌ای است!

جوزف نای نویسنده و نظریه پرداز مطرح آمریکایی در پراجکت سیندیکت نوشت: علیرغم نگرانی های موجه در مورد قدرت های بالقوه هسته ای نظیر ایران، باید خاطر نشان شد که همچنان تنها 9 کشور دارای توانمندی سلاح هسته ای در جهان وجود دارند که بسیار کمتر از 24 قدرت اتمی ای است که جان اف کندی پیش بینی کرده بود. وقتی عدم اشاعه هسته ای اولویت پیدا کند، جواب می دهد.

 
به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: مقدمات برگزاری کنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (ان پی تی) در سال 2026 در سازمان ملل در حال فراهم شدن است. این معاهده در سال 1968 به امضا رسید و بسیاری انتظار دارند کنفرانس بازنگری سال 2026 یک گردهم آیی جنجالی و بحث برانگیز باشد. برخی کشورها نقطه نظرات قبلی خود در خصوص اصل عدم اشاعه را تغییر داده اند، زیرا آنها در این اندیشه اند که اگر اوکراین همچنان تسلیحات هسته ای بر جای مانده از اتحاد جماهیر شوروی را در اختیار داشت، آیا روسیه در سال 2022 جرات حمله به اوکراین را به خود می داد؟ چنین تصوراتی در عین حال به نوبه خود موجب افزایش نگرانی برخی دیگر از کشورها از اشاعه هسته ای شده است.

 
این نگرانی ها طبیعتا تازگی ندارند. من در کتابم تحت عنوان "زندگی در قرن بیستم" به مرور دوران پر تنش دهه 1970 پرداخته ام، یعنی زمانی که مسئول سیاست عدم اشائه جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا بودم. به دنبال بحران نفتی 1973، عقل متعارف بر این اعتقاد بود که منابع نفتی در سراسر جهان رو به اتمام است و باید به سمت انرژی هسته ای حرکت کرد. اما در عین حال این اعتقاد نادرست به شکلی گسترده شکل گرفته بود که ذخایر اورانیوم جهان نیز در حال تمام شدن است و باید بر پلوتونیوم فرآوری شده (که یکی از فرآورده های فرعی اورانیوم استفاده شده در راکتورهای هسته ای است) اتکا نمود. 

 
بر اساس برخی پیش بینی ها در آن زمان، 46 کشور تا سال 1990 به بازفرآوری پلوتونیوم می رسیدند. البته مشکل این بود که پلوتونیم یک ماده قابل استفاده در ساخت بمب نیز هست. جهانی که درگیر تجارت پلوتونیوم باشد، با ریسک بسیار بالاتری برای اشاعه هسته ای و تروریزم هسته ای مواجه خواهد بود.

 
زمانی که بسیاری نگران بودند که جهان به سمت یک اقتصاد پلوتونیومی و گسترش تسلیحات هسته ای در حال حرکت است. در آن دوران بنیاد فورد و کمیسیون انرژی هسته ای و عدم اشاعه شرکت میتر که من و چند عضو دولت کارتر در آن حضور داشتند، در گزارشی این استدلال را مطرح کرد که امن ترین راه برای استفاده از انرژی هسته ای یک چرخه سوخت " یکبار عبور" تضمین شده است که پلوتونیوم در درون سوخت مصرف شده ذخیره شده باقی بماند. کارتر با ایده ما موافقت کرد. اما ایده ما به شدت در میان جامعه هسته ای آمریکا و سناتورهای ایالت های غربی و جنوبی که تاسیساتشان با این سیاست جدید تعطیل می شد، نامحبوب بود. همچنین متحدانی نظیر فرانسه، آلمان و ژاپن که استراتژی های انرژی (و صادراتی) آنها با این تصمیم تضعیف می شد، منتقد این استدلال بودند.

 
شغل من زمانی که وارد دولت آمریکا شدم، اجرای سیاست کارتر بود که منجر به انتقادات بسیاری شد. به عنوان یک فرد دانشگاهی، مشاهده نامم در یادداشت های انتقادی و تیتر نخست روزنامه ها یا مواجهه با سوالات متعدد در کمیته های فرعی سنا تجربه جدیدی بود. وقتی مدام به شما گفته می شود که اشتباه می کنید، گاهی به یاد داشتن اینکه ممکن است راست بگویید به کاری دشوار تبدیل می شود. 

 
سوال این بود که چگونه از عقلانیت متعارف که داشت جهان را به سمت یک اقتصاد پلوتونیومی سوق می داد عبور کنیم. ما کشورهای دیگر را دعوت کردیم تا به ابتکار "ارزیابی چرخه سوخت هسته ای بین المللی" بپیوندند تا بتوانیم موضوعاتی نظیر دسترسی به اورانیوم و توانایی حفاظت از اورانیوم را مورد بحث قرار دهیم. این ابتکار در یک کنفرانس بزرگ در سال 1974 در واشنگتن آغاز به کار کرد و کمیته ها و کارگروها های تخصصی آن طی دو سال آینده نشست هایی را برگزار کردند. متعاقب این تلاش های روشنگرانه، در سال 1977 کشورهای عمده تامین کننده مواد هسته ای در لندن دور هم جمع شدند و در مورد اعمال محدودیت بر صادرات مواد حساس هسته ای به توافق رسیدند. مدت کوتاهی بعد از آن فرانسه و آلمان صادرات امکانات بحث برانگیز هسته ای را متوقف کردند. 

 
عدم اشاعه هسته ای امروز در چه وضعیتی قرار دارد؟ خبر خوب است است که تنها 9 کشور دارای تسلیحات هسته ای هستند، در حالی که جان اف کندی پیش بینی کرده بود تا دهه 1970 میلادی این تعداد به 24 کشور برسد. به علاوه، اکنون ان پی تی 189 عضو دارد و یکی از معدود موافقتنامه های کنترل تسلیحات است که قدرت های بزرگ همچنان آن را رعایت می کنند. 
 

خبر بد این است که کره شمالی تعهدات خود به موجب ان پی تی را کنار گذاشته است. این کشور از سال 2006 تاکنون 6 مورد انفجار هسته ای انجام داده و کیم جونگ اون به صورت منظم تهدید به استفاده از تسلیحات هسته ای علیه کشورهای دیگر می کند. در خاورمیانه، ایران تاسیساتی را برای غنی سازی اورانیوم توسعه داده و به سرعت در حال نزدیک شدن به آستانه تبدیل شدن به دهمین دولت برخوردار از تسلیحات هسته ای است. بسیاری از ناظران نگران اند که اگر ایران به چنین آستانه ای برسد، به مسابقه تسلیحاتی هسته ای در منطقه شتاب خواهد بخشید و عربستان نیز به سرعت همین مسیر را طی خواهد کرد. این تحولات نگران کننده هستند. آنگونه که تجربه من در دهه 1970 نشان می دهد، وقتی که وضعیت به صورت ویژه ای بغرنج به نظر می رسد باید تلاش هایی برای کند ساختن گسترش سلاح های هسته ای صورت پذیرد. در غیر این صورت، جهان به جایی بسیار خطرناک تر تبدیل خواهد شد.