گسل جديد در خاورميانه

دنيس. بي. راس

مترجم: محمدحسين باقي

خط گسل جديدي در سياست خاورميانه شکل گرفته، گسلي که پيامدهاي عميقي براي سياست خارجي آمريکا در منطقه خواهد داشت.

اين شکاف از سوي کساني که از داعش (ISIS) حمايت يا با آن مخالفت مي کنند يا با تصور ستيز ميان شيعه – سني يا رقابت ميان عربستان و ايران تعريف نمي شود. اين گسل با شکاف اساسي ميان طيف هاي مختلف اسلام گرايان و غيراسلام گرايان مشخص مي شود. بسياري از طيف هاي اسلام گرايان [نه تنها] در جنگ با يکديگر هستند، بلکه همچنين در مبارزه اي با غير اسلام گرايان براي تعريف هويت اساسي منطقه و کشورهاي منطقه گرفتار آمده اند. آنچه تمام طيف هاي گوناگون [ازميانه رو تا تندرو] اسلام گرايان در آن اشتراک دارند اين است که آنها هويت هاي ملي را وابسته به هويت اسلامي مي پندارند. بي ترديد، همه آنها به افراطي گري داعش نيستند. اما اخوان المسلمين به «امت» متعهد است. يک دليل در پس شورش عليه دولت مرسي اين بود که اخوان از اصل اساسي هويت ملي تخلف کرد: از نظر اخوان اين کشور پيش از اينکه «مصري» باشد، «اسلامي» است. اکنون رئيس جمهور عبدالفتاح السيسي شاهد است که کشورش با «ستيزي ماهيتي» با اخوان المسلمين گير افتاده است. او از لحاظ مالي از سوي عربستان سعودي، امارات متحده عربي و کويت حمايت مي شود. سيسي همچنين همکاري تنگاتنگي با الجزاير دارد و از سوي مراکش و اردن حمايت مي شود.

وقتي پرزيدنت اوباما از ناپديد شدن نظم کهن در منطقه سخن مي گفت حق با او بود و مي گفت مدت زماني طول مي کشد تا نظم جديد سر بر آورد. دولت براي تعريف يک استراتژي کارآمد تلاش مي کند اما تفاوت اسلام گرايان در مقابل غيراسلام گرايان شکافي به وجود آورده است. غير اسلام گرايان عبارتند از پادشاهي هاي سنتي، حکومت هاي خودکامه در مصر و الجزاير و اصلاح طلبان سکولار که ممکن است تعدادشان کم باشد اما از بين نرفته اند. اينها شامل بشار اسد در سوريه نمي شود چرا که او در تصميم گيري ها به متحدانش اتکا دارد.

امروز، غيراسلام گرايان مي خواهند بدانند که ايالات متحده از آنها حمايت مي کند. براي آمريکا اين يعني درک اينکه مصر بخش اساسي ائتلاف ضد اسلام گرايي است و اينکه کمک هاي نظامي آمريکا نبايد به دليل اختلاف بر سر رفتار هاي داخلي مصر قطع شود. آمريکا همچنين بايد با مصر و امارات متحده عربي هماهنگ باشد آنگاه که آنها اهداف اسلام گرايان را در ليبي يا جاهاي ديگر هدف قرار مي دهند. هماهنگي، عمليات هاي نظامي را موثرتر مي سازد و به آمريکا توانايي بيشتري براي اعمال نفوذ بر اقدامات آنها مي دهد.

دولت اوباما نسبت به عواقب حذف همه طيف هاي اسلام گرايان نگران است. همچنين از اينکه چک سفيد به رژيم هاي اقتدارگرا بدهد نگران است. اما وقتي مصر و امارات حمله هوايي عليه شورشيان را در ليبي نشان دادند، برخي از شرکاي سنتي آمريکا آماده بودند که بدون ما دست به عمل بزنند و قانع شده بودند که دولت تمام اسلام گرايان را به عنوان تهديد نمي نگرد و اينکه آمريکا منافع خود را متفاوت از آنها مي بيند. اين يک مشکل است. اين غير اسلام گرايان شرکاي طبيعي آمريکا در منطقه اند. آنها مدافع ثبات و جريان آزاد نفت و گاز بوده و با تروريسم مخالفند. نيروهايي که ما را تهديد مي کنند هم آنها را تهديد مي کنند. دولت اوباما بايد سه اصل را در اين مشارکت ها دنبال کند:

اول، بر امنيت و ثبات تمرکز کند. هيچ چيز، از جمله جوامع تساهل جو و کثرت گرا بدون آن امکان پذير نيست.

دوم، به سوي افراط گرايان نرويد. مرام و منش آنها با کثرت گرايي و دموکراسي سازگار نيست. در تونس، حزب النهضه قدرت را تنها زماني تسليم کرد که دريافت سياست هايش واکنش شديدي برانگيخته که بقاي اين حزب را در معرض تهديد قرار داده است. اسلام گرايان، حتي ميانه روهاي ظاهري مانند النهضه اي ها، نبايد چاره اي جز همزيستي داشته باشند. ترکيه يک مورد خاص است؛ چرا که متحد ناتو است.

سوم، حمايت آمريکا از شرکاي غيراسلام گرا مستلزم تسليم شدن ما يا حمايت از هر سياست داخلي نيست. ما بايد آنها را با کثرت گرايي، حقوق اقليت ها و حاکميت قانون تحت فشار قرار دهيم. خط گسل جديد در خاورميانه فرصتي واقعي براي آمريکا است. بله، ايالات متحده با چالش هايي روبه رو خواهد بود و بايد تنش ها ميان ارزش ها و منافع ما رامديريت کند. هيچ استراتژي اي عاري از خطر نيست، اما همکاري با شرکاي طبيعي مان بهترين راه رو به جلو را ارائه مي دهد.

□ روزنامه دنياي اقتصاد

گزارش خطا